نغمه برزگر – متاسفانه در این روزها با توجه به خبرهای شنیده شده از چند مورد خودکشی نوجوانان در ایران، بر آن شدم تا در این تحلیل کوتاه به اختصار به شرایط روانی سخت نوجوان در دوران حساس بلوغ (۱۳ تا ۱۷ سال) که فشار و شکنجه می‌تواند اثرات مخرب و ویران‌کننده‌تری نسبت به افراد بالغ داشته باشد، بپردازم تا شاید این اطلاعات جامع بتواند کمکی برای خانواده‌ها و نزدیکان این گروه سنی باشد تا دیگر شاهد این اتفاقات دلخراش نباشیم.
به خوبی می‌دانیم، سنین بلوغ در نوجوانان یکی از حساس‌ترین دوره‌هاست که شاید به جرات بتوان آن را پرخطرترین دوره‌ی زندگی دانست.
همان اندازه که مسیر رشد جسمانی و بلوغ جنسی دختران با پسران متفاوت است، مسیر رشد ذهنی و یا بهتر است بگوییم دنیای ذهنی و تصورشان از دنیای بیرون نیز متفاوت است.
دنیای ذهنی دختران با پسران نوجوان، نسبت به خودشان و تصورشان از دنیای بیرون
- هیجانات مثبت نسبت به تغییرات جسمی در دختران و برعکس هیجانات منفی و حتی در بسیاری از موارد احساس انزجار از روند تغییرات جسمی ناهمگون در پسران
- تلاش برای رسیدن به سقف زیبایی‌سنجی ذهنی (توجه به پارامترهایی که در روند افزایش زیبایی کمک بیشتری کند) در دختران/ بی‌توجهی ظاهری مطلق به تیپ و طرز پوشش و حتی آرایش مو در پسران
- تلاش مثبت برای دیده شدن و تلاش برای برقراری ارتباطات کلامی و عاطفی بیشتر با دنیای بیرون در دختران/ فرار از محافل و فرار از میدان دید دیگران در پسران
- جستجوی آشکار برای کشف تاثیرات عاطفی در دنیای بیرون در دختران/ مضحک بودن روابط عاطفی و فرار از برقراری روابط کلامی و عاطفی حتی در دنیای کوچک خانواده در پسران
- اعتماد زودهنگام به دنیای بیرون در دختران/ عدم اعتماد به هر چیزی که در دنیای بیرون و حتی دنیای تخیلی و ذهنی وجود دارد.
حال با شناخت کوتاه از مسیر بلوغ در یک نوجوان، می‌توان به تاثیرات منفی فشارهای تحمیلی بر او به اختصار اشاره نمود.
تاثیر فشارهای روانی و شکنجه‌های جسمی و روحی بر نوجوانان
- ایجاد دوگانگی ذهنی از دنیای زیبای دخترانه با دنیایی که در پروسه‌ی شکنجه و بازجویی به دختر نوجوان تحمیل می‌شود/ افزایش میزان تنفر فردی در نوجوان پسر به خاطر نبود توانایی جسمی و کلامی برای دفاع در برابر فشارهای روانی و شکنجه‌های جسمی
- فرو رفتن در تاریکی و زشتی ذهنی در دختران بعد از شکنجه‌های جسمی و جنسی (تجاوز) با تصور اینکه تمامیت وجودی‌شان به خطر افتاده و حتی از بین رفته است/ افزایش میزان تنفر در پسران نوجوان از بدن ناکامل مردانه‌ی خود که بعد از شکنجه‌های لفظی (استفاده صریح از اسامی اعضای بدن برای تضعیف روحیه)، شکنجه‌های روانی (تمسخر نوجوان برای ناتمام بودن مراحل رشد جسمی و جنسی) و در برخی موارد تعرض جنسی، نوجوان این اندام مردانه خود را بعد از رشد کامل، وسیله‌ای برای آزار از جانب دیگری نسبت به خود و دیگران می‌بیند.
- کابوس نگاه‌های بیرون و اینکه دنیای زیبای دخترانه چه اندازه برای خانواده و نزدیکان و جامعه سیاه و زشت شده در دختران/ وحشت از طرد شدن از سوی همسالان و خطر از دست دادن دوستان نزدیک با فشار خانواده‌هایشان در پسران
- ایجاد برخی اختلالات اضطرابی و ترس فراگیر بعد از شکنجه در نوجوان دختر و پسر هر دو، حتی اگر سابقه‌ی این اختلال در او وجود نداشته است.
چند راهکار کلیدی و اولیه مهم بعد از آزادی
- حفظ آرامش روانی و کلامی اولین کسی که با نوجوان برخورد دارد بسیار بسیار مهم است (والدین و یا افراد نزدیک که اولین بار بعد از آزادی نوجوان با او روبرو می‌شوند).
- خودداری از سوال و جواب‌های مستمر در مورد اینکه چه اتفاقاتی برای نوجوان افتاده. از هر نوع کنجکاوی در مرحله‌ی اول خودداری کنید.
- خودداری از سرزنش که نباید خودت را در این شرایط قرار می‌دادی و یا بی‌ارزش دانستن مسیری که نوجوان بر اساس اهداف و آرمان‌های خود قدم برداشته است.
- بالاترین کمک نزدیکان به ویژه والدین، در آغوش گرفتن نوجوان و نوازش‌های مادرانه و پدرانه بدون گریه و پریشانحالی می‌تواند باشد.
- اگر نوجوان که بیشتر در نوجوانان دختر دیده می‌شود، شروع به شرح وقایع در همان لحظه‌های اولیه بعد از دیدار کرد، تنها و تنها شنونده‌ی کامل باشید و با احساسات او همراهی کنید، بدون اینکه بخواهید پاسخی برای علامت سوال‌های ذهن مادرانه یا پدرانه‌تان پیدا کنید.
- ویزیت همزمان پزشک برای چکاپ بالینی و انجام آزمایش‌های لازم جهت تشخیص میزان داروهای دریافتی در دوره حبس و روانپزشک یا روان‌درمانگر برای تشخیص آسیب‌های وارده در کوتاه‌ترین زمان ممکن.
- استمرار مراجعه روزانه و یا زمان‌های تعیین شده به روان‌درمانگر با مشورت پزشک معالج.
- دادن این اعتماد ذهنی و قلبی به نوجوان که از جانب خانواده که جایگاه و ارزش انسانی فرزندشان با وجود تمام اتفاقات تغییری نکرده است.
- دور نگه داشتن نوجوان از اخبار اتفاقات مشابه که تحمل کرده و دور نگه داشتن او از محیط‌های پرتنش.
- نظارت نامحسوس و لحظه به لحظه بر نوجوان آسیب‌دیده بدون اینکه دنیای خلوت و خصوصی او آسیب ببیند.
این موارد که به شکل کلی و کوتاه در اینجا خواندید تنها می‌تواند کلیدواژه‌هایی باشد برای خانواده‌ها و شهروندانی که با این فجایع روبرو می‌شوند و شاید کمکی باشد برای نجات و سلامت روان نوجوانانی که مجبور به تحمل شرایط غیرانسانی و غیرحقوقی شده‌اند.
به امید روزی که نوجوانان وجوانان ایران در رفاه و آسایش به آرمان‌ها و آرزوهایشان بیاندیشند و برای تحقق آنها تلاش کنند.
*نغمه برزگر روان‌درمانگر است.
