وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات جمهوری اسلامی در حاشیه جلسه هیئت دولت گفته که پذیرش قواعد جمهوری اسلامی از سوی استارلینک شرط پذیرش فعالیت استارلینک در ایران است. در آغاز ششمین ماه از خیزش انقلاب ملّی، محدودیت‌ها و اختلال اینترنت در ایران ادامه دارد و گزارش‌ها از افزایش خسارت‌های اقتصادی ناشی از این محدودیت‌ها حکایت دارد.
عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تأکید کرد که «قوانین لندینگ رایت کشور بطور رسمی به استارلینک ابلاغ شده است و اگر آنها این قواعد سرزمینی را بپذیرند ما نیز از فعالیت استارلینک استقبال خواهیم کرد.»
عیسی زارع‌پور روز چهارشنبه ۲۶ بهمن ۱۴۰۱ در حاشیه جلسه هیئت دولت گفته که «ما از فعالیت مجموعه‌های ماهواره‌ای و رسانه‌های خارجی استقبال می‌کنیم به شرط اینکه به قواعد بین‌المللی پایبند باشند. بر اساس قواعد مصوب (ITU) که اتحادیه بین‌المللی مخابرات است هر اپراتور ماهواره‌ای که بخواهد در کشور فعالیت کند باید قواعد لندینگ رایت یا همان قواعد سرزمینی آن کشور را رعایت کند.»
از نخستین هفته‌ها پس از آغاز انقلاب ملی در شهریور امسال گزارش‌هایی از ورود تجهیزات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک در ایران منتشر شد. آذرماه امسال ایلان ماسک مالک شرکت اسپیس اکس، در توییتر نوشت که شمار دستگاه‌های استارلینک که در ایران فعال شده‌اند، دارد به یکصد عدد نزدیک میشود.
مهدی محبی رئیس اتحادیه دستگاه‌های مخابراتی ارتباطی نیز روز یکشنبه ۱۱ دی به نقل از «یک مقام مسئول» که نامش را نگفت، اعلام کرد که ۸۰۰ دستگاه از ترمینال‌های اینترنت ماهواره‌ای استارلینک تا کنون وارد کشور شده است.
چند روز پیش از سخنان مهدی محبی نیز روزنامه «وال استریت ژورنال» گزارش داده بود که از ابتدای اعتراضات سراسری در ایران، حدود ۲۰۰ ترمینال ارتباط ماهواره‌ای اینترنتی استارلینک به ایران قاچاق شده است.
با اینهمه همچنان اکثر کاربران اینترنت در ایران ناچار هستند با انواع فیلترشکن از سد محدودیت‌ها عبور کنند. با آغاز جنبش انقلابی اخیر، جمهوری اسلامی طبق روال سال‌های گذشته محدودیت‌های گسترده‌ای در اینترنت ایجاد کرد. این محدودیت‌ها جدا از قطع و کاهش سرعت اینترنت، با فیلترشدن تعداد زیادی از شبکه‌های اجتماعی و اپلیکیشن‌ها همراه بود.
از سوی دیگر با وجود سال‌های تبلیغ و بودجه‌پاشی برای راه‌اندازی «اینترنت ملی» که از دولت حسن روحانی آغاز شده، «اینترنت ملّی» یا همان اینترنت داخلی نیز بطور کامل فعال نشده و این موضوع فعالیت ادارات و بانک‌ها را طی مقاطعی در ماه‌های گذشته با مشکل روبرو ساخته است.
به عقیده کارشناسان اعتمادسازی، کارآیی و امنیت در سرویس‌های داخلی اتفاق نیافتاده و با وجود تبلیغات حکومت اکثر کاربران به دنبال استفاده از اینترنت جهانی ولو با ساعت‌ها معطلی برای اتصال به این شبکه و با امتحان فیلترشکن‌های مختلف هستند.
وزیر ارتباطات جمهوری اسلامی مدعی است که «ما به عنوان وزارت ارتباطات وظیفه خود میدانیم که حمایت کنیم از استارتاپ ها و شرکت‌های دانش بنیان که در یک فضای رقابتی نیازهای مردم را برطرف کنند مثل کره جنوبی. درِ شبکه‌های اجتماعی در کره جنوبی باز است اما مردم از پلتفرم بومی استفاده می‌کنند.»
همچنین محسن برهانی حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشکده حقوق دانشگاه تهران معتقد است که «حاکمیت در نگاه خود مردم را به همان افرادی که در تظاهرات رسمی شرکت می‌کنند تقلیل میدهد و می‌گوید مردم طرفدار نظام هستند. این تلقی غلط از مردم باعث میشود که به خواست اکثریت جامعه توجه نشود. واقعیت جامعه با تلقی که حاکمیت از جامعه دارد شکاف جدی دارد. برخی قوانینی که مجلس وضع کرده است، قوانین متروکی است که هیچ کس به آن عمل نمی‌کند. ممنوعیت ماهواره، فیلتر اینترنت و حجاب اجباری از جمله این قوانین متروک هستند، چون مردم بی اعتنا به آنها، مسیر دیگری می‌روند.»
هرچند جمهوری اسلامی در راه‌اندازی سازوکار اینترنت داخلی ناموفق بوده و کاربران و هم علاقه و اعتمادی به استفاده از پلتفرم‌های داخلی و حکومتی ندارند؛ اما از سوی دیگر قطع و اختلال اینترنت در ماه‌های گذشته زیان گسترده‌ای را به کسب‌وکارهای مختلف وارد کرده است.
هفته گذشته «پایگاه داده‌های باز ایران» در گزارشی تحقیقی اعلام کرده که مجموع خسارات وارده بر اقتصاد ایران به دلیل اختلال در اینترنت تا پایان دیماه بالغ بر ۲۶۲/۵ هزار میلیارد تومان ارزیابی میشود.
۲۶۲/۵ هزار میلیارد تومان خسارت ناشی از اختلال اینترنت به اقتصاد ایران در چهار ماه!
در این گزارش آمده که خسارت‌های اقتصادی بر مبنای همین ارزیابی یعنی میانگین ماهانه ۷۵ هزار میلیارد تومان در دو ماه نخست را می‌توان در سه سناریوی مختلف برای ماه‌های آذر و دی نیز محاسبه کرد. در سناریوی خوش‌بینانه اگر روند خسارات وارده بر اقتصاد ایران با ضریب ۲۵ درصدی در ماه‌های آذر و دی ادامه پیدا کرده باشد، مجموع زیان تا پایان دی حدود ۱۸۷/۵ هزار میلیارد تومان برآورد میشود. در سناریوی میانه با فرض تداوم زیان‌ها با ضریب ۵۰ درصدی مجموع خسارات بر اقتصاد ایران تا پایان دیماه از محل اختلال و اعمال محدودیت بر اینترنت، در حدود ۲۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. در سناریوی سختگیرانه و با فرض اینکه اختلال‌ها در دو ماه آذر و دی، ۷۵ درصد خسارات میانگین ۲ ماه نخست را تداوم بخشیده باشد، مجموع خسارات وارده بر اقتصاد ایران تا پایان دی بالغ بر ۲۶۲/۵ هزار میلیارد تومان میشود.
گزارش دیگری که به تازگی منتشر شده از نصف شدن فروش بخش صنایع دستی ایران به دلیل اختلالات اینترنت در ماه‌های گذشته خبر میدهد. بر اساس این گزارش فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ ، فعالان صنایع دستی نیز همچون بسیاری از کسب و کارهای آنلاین با مشکلات متعددی در شهر‌های مختلف مواجه شده‌اند بطوری که فروش‌شان بسیار کاهش یافته و بسیاری نیز تعطیلی را بر رونق کم‌سوی کسب و کارشان ترجیح داده‌اند.
محمد رضوانی تولیدکننده سفال و سرامیک در اصفهان در اینباره گفته که «دوستان و همکارانم که در اینستاگرام فعالیت داشتند و کالا‌های خود را عرضه می‌کردند با مشکلات بسیاری مواجه شده‌اند. البته من در اینستاگرام فعالیت نمی‌کردم، اما محدودیت فضای مجازی بر روی فروش و فعالیت فعالان صنایع دستی تاثیر بسیاری داشته است.»
حامد کاظمی فعال صنایع دستی در زمینه محصولات چوبی در شیراز نیز گفته که «فروش‌مان بعد از فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ به نصف رسیده است. چه در زمینه ارتباط با مشتری و مشتریان عمده، چه ارتباط با مغازه‌ها و فروشندگان با مشکلات بسیاری مواجه شده‌ایم. ما در تهران و بسیاری از شهر‌های کشور عرضه کالا داشتیم، اما اکنون به دلیل محدودیت اینترنت عرضه کالای چندانی به بسیاری از شهر‌ها نداریم و فعالیت کردن بسیار مشکل شده است.»
حمید حاجی اسماعیلی کارشناس بازار کار و کارآفرینی نیز معتقد است که «اقتصاد دیجیتال فرصت‌های نوینی برای مردم خلق کرده است. اقتصاد دیجیتال در تمام دنیا فرصت است، اما در ایران به دلایل امنیتی و سیاسی با محدودیت‌های بسیاری مواجه شده است. از گذشته نیز مشکلاتی در استفاده از اینترنت وجود داشت. اکنون بسیاری از پلتفرم‌های اینترنتی فیلتر شده‌اند و کسب و کار مردم در فضای مجازی با مشکلات بسیاری مواجه شده است.»
پیش از این سینا فرحی موسس چندین استارتاپ در حوزه شبکه‌های اجتماعی و از فعالان شناخته‌شده کسب و کارهای اینترنتی نیز در مهرماه امسال به روزنامه «دنیای اقتصاد» گفته بود اینستاگرام بیش از ۵۲ میلیون کاربر ایرانی دارد، و یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسبوکار در این شبکه اجتماعی فعالیت می‌کنند. او در واکنش به مسدود شدن این شبکه اجتماعی محبوب ایرانیان گفته بود فیلترینگ، بر معاش تا ۱۰ میلیون ایرانی تاثیر مستقیم خواهد داشت.
مرکز پژوهشی «بتا» که مرکزی برای بررسی و تحلیل اطلاعات و داده‌هاست، در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۰ گزارشی منتشر کرد که نشان می‌داد: «درآمد ۹ میلیون نفر به شبکه اینستاگرام وابسته است.»
در گزارش تحقیقی «پایگاه داده‌های ایران» نیز آمده که یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب و کار با فیلتر اینستاگرام از بین رفته و همچنین تأکید شده که «سرمایه‌های فیزیکی، انسانی و اجتماعی از کف رفته در پی هر اختلالی در اینترنت، منصرف شدن سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری یا توسعه کسب و کار و آثاری از این دست بطور معمول در محاسبات مربوط به تخمین ضرر و زیان‌ها جایی ندارند.»
گزارش‌ها نشان میدهد که در سال ۱۳۹۹ بیش از یک میلیون و ۷۰۰ هزار کسب و کار در اینستاگرام فعالیت داشته‌اند که حداقل ۲۰۰ هزار کسبوکار بزرگ و متوسط را شامل می‌شده و ۵۰۰ هزار کسبوکار استانی و بومی که هر کدام از این صفحات، منبع درآمد ماهانه یک یا چند نفر بوده است. در این بین یک میلیون صفحه هم در اینستاگرام وجود دارد که درآمد حداقلی دارند.
