یک نماینده مجلس شورای اسلامی گردش مالی فیلترینگ در ایران را ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومان اعلام کرده و گفته بازار پرسود و مکاره‌ای پشت پرده فیلترینگ شکل گرفته که دست افراد خاصی است.
فیلترینگ، کاهش سرعت و ایجاد اختلال در اینترنت همچنان ۹ ماه پس از آغاز اعتراضات خیزش ملی در ایران ادامه دارد. دولت مدت‌هاست در تلاش است طرح معروف به «صیانت از فضای مجازی» را نیز به قانون تبدیل کند. هرچند محدود ساختن اینترنت و دیگر بخش‌های این طرح در عمل در حال اجراست اما به دلیل مخالفت و مقاومت برخی نمایندگان این طرح در مجلس شورای اسلامی به بن‌بست خورد و در نهایت سرنوشت آن به دست شورای عالی فضای مجازی سپرده شد.
جلال رشیدی کوچی از جمله نمایندگان مخالف طرح صیانت از فضای مجازی و محدودیت شبکه‌های اجتماعی که پیشتر این طرح را «تولد یک نوع دیکتاتوری در فضای مجازی» دانسته بود، اکنون از گردش مالی ۴۰ تا ۵۰ هزار میلیارد تومانی فیلترینگ در کشور خبر داده است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی گفته که «با فیلترینگ فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی بازار پرسود مکاره‌ای برای فروش فیلترشکن رقم می‌زنیم. متأسفانه اکنون چنین بازار مکاره‌ای شکل گرفته و صحبت از عدد‌های بالای ۴۰ هزار میلیارد و ۵۰ هزارمیلیارد تومان حاصل از فروش فیلترشکن است. بازاری که هیچ نظارتی هم روی آن وجود ندارد.»
او افزوده که «اخیرا در پیج اینستاگرام شخصی خودم درخصوص میزان هزینه‌کرد ماهانه برای خرید فیلترشکن نظرسنجی ترتیب دادم که ۳۰ هزارنفر در آن نظرسنجی شرکت کردند و ۸۰ تا ۸۵ درصد شرکت‌کنندگان اعلام کردند ماهانه بالای ۱۰۰ هزار تومان هزینه فیلترشکن می‌پردازند.»
او همچنین تأکید کرده که «این فیلترشکن‌ها بعد از دو هفته هم قطع می‌شوند و مصرف‌کننده دستش به جایی بند نیست» گفته که «وقتی چنین عدد بزرگی را در ضریب‌های بالاتر ضرب کنیم، به عدد بسیار بزرگ و گردش مالی عجیبی می‌رسیم که هیچ نظارتی هم بر این بازار پرسود وجود ندارد. بازاری که تبعات منفی برای کشور، جامعه و اقتصاد ما همراه داشته است. بازاری که دست افراد خاصی است و به دلیل پرسود‌بودن حتما افراد معمولی نمی‌توانند به آن راه پیدا کنند.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی از جنبه دیگری از درآمدزایی کاسبان فیلترینگ خبر داده و گفته که «وقتی فیلترشکن روی گوشی‌هایمان نصب می‌کنیم و وارد اینترنت می‌شویم، عملا مصرف دیتای ما بالا می‌رود. یعنی اگر در مواقع عادی یک بسته ۱۰ گیگی را در یک ماه استفاده می‌کردیم، در صورت استفاده از فیلترشکن مصرف دیتا و ترافیک به ۱۵ گیگا بایت در ماه افزایش می‌یابد. به همین دلیل آنجا هم هزینه اضافی به شما تحمیل می‌شود. هزینه‌ای که پولش به جیب مخابرات می‌رود.»
جلال رشیدی کوچی گفته که در نظرسنجی‌ای که اخیرا در یکی از پیج‌های شخصی خود منتشر کرده و ۳۰ هزار نفر در این نظرسنجی شرکت کرده‌اند، حدود ۸۵ درصد شرکت‌کنندگان اعلام کرده‌اند ماهانه بیش از ۱۰۰ هزار تومان برای خرید فیلترشکن هزینه می‌کنند. رشیدی، این تراکنش مالی را در سطح بالاتر کشوری رقمی بسیار عجیب توصیف کرد و گفت که هیچ نظارتی هم بر این بازار مکاره وجود ندارد.
حسن آصفری عضو کمیسیون شورا‌ها و امور داخلی کشور در مجلس شورای اسلامی هم پیشتر از سود سرشار «کاسبان فیلترینگ» خبر داده و گفته بود که «درآمد و گردش مالی کاسبان فیلترینگ در سال بیش از ۵۰ هزار میلیارد تومان است و یک ریال هم مالیات نمی‌دهند. چطور دولتی که می‌تواند فیلتر کند، نمی‌تواند این‌ها را نیز مجددا فیلتر کند؟ به نظر می‌رسد کاسبان فیلترینگ در برخی مجموعه‌ها نفوذ دارند و اعتقاد دارم این موضوع باید مدیریت شود.»
همچنین جواد نیک بین عضو کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی درباره فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی گفته که «با بستن دهان‌ها افکار بسته نمی‌شود و انسان‌ها آرام نمی‌‌گیرند. ما باید مغز‌ها، فکرها، دیدگاه‌ها و نگاه‌ها را تغییر دهیم لذا فیلتر کردن قطعا نتیجه مثبتی نداشته و ندارد. فیلتر کردن باعث نمی‌شود مردم کمتر فضای مجازی ببینند اتفاقا درصد خیلی کمی کاهش پیدا کرده آن هم به جهت اینکه هجمه بسیار زیادی در حوزه فیلترینگ است.»
این نماینده مجلس هم به درآمدهای ناشی از فیلترینگ اشاره کرده و گفته که «فیلترینگ باعث شده تا فروش VPN در فضای غیررسمی آنقدر زیاد شود که بخش زیادی از هزینه‌های مردم و پول این کشور خرج VPN شود. این VPN را چه کسی تولید می‌کند همان که ما با آن ارتباط خوبی ندارد. خرید VPN یعنی فروش اطلاعات شخصی ما به یک کشور واسطه و بعد به آن کشور مبدا؛ مثلا اگر بخواهیم از واتس اپ استفاده کنیم و مبدا کشور الف باشد ما به صورت مستقیم نمی‌توانیم به آن کشور مرتبط شویم لذا می‌رویم به کشور ب اطلاعات خود را می‌دهیم و بعد می‌آییم از کشور الف اطلاعاتمان را می‌گیریم.»
فیلترینگ اگرچه برای برخی «خودی»های جمهوری اسلامی کاسبی جدید و سود سرشار در بر داشته اما زیان گسترده‌ای به اقتصاد ایران وارد کرده و دست‌کم یک میلیون شغل را نابود کرده است.
جلال محمودزاده نماینده مجلس شورای اسلامی فروردین امسال درباره خسارت‌های ناشی از فیلترینگ گفته بود که «با محدودیت اینترنت و اجرای طرح صیانت، قبل از ابلاغ مجلس و اجرای غیرقانونی آن، ۱۰ میلیون شغل در سطح کشور از دست رفت، یعنی در طول یک سال و نیم دولت آقای رئیسی به جای اینکه یک میلیون و نیم شغل ایجاد کنیم، هشت میلیون و نیم شغل را از دست دادیم. بر اساس آمار‌های موجود، دولت از شروع کار فقط ۳۰۰ هزار مسکن ساخته است، یعنی شعار‌های دولت کاملاً غیرعملی و برعکس بوده است.»
شرکت «Top10Vpn» که در زمینه آزمایش و بررسی خدمات VPN فعالیت دارد اسفندماه گذشته با انتشار یک گزارش از خسارت‌های ناشی از محدود ساختن اینترنت در کشورهای مختلف منتشر کرده است. بر اساس این گزارش در سال ۲۰۲۲ ایران در کنار روسیه و قزاقستان بیشترین خسارت‌های اقتصادی ناشی از محدودیتهای اینترنتی توسط دولت‌های مستقر را متحمل شده‌اند.
در این گزارش ایران در رتبه دوم رده‌بندی کشورهایی با بیشترین خسارت اقتصادی ناشی از محدود ساختن حکومتیِ اینترنت قرار دارد. رقم خسارت ناشی از فیلترینگ و قطع اینترنت در ایران ۷۷۳ میلیون دلار برآورد شده و تأکید شده است که محدود ساختن اینترنت زندگی ۷۲ میلیون کاربر ساکن ایران را به اشکال مختلف متأثر کرده است.
در این گزارش آمده که فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۱ تقاضا برای VPN از سوی کاربران ایرانی را بیش از سه هزار درصد افزایش داده است. این شرکت جمع تعطیلی شبکه‌های اجتماعی در ایران طی سال ۲۰۲۲ را حدود ۴۸۶۳ ساعت برآورد کرده است.
سال گذشته نیز وبسایت «سرف شارک» گزارشی آماری درباره میزان محدودیتهای اینترنتی منتشر کرده بود که نشان می‌داد ایران با یازده مورد محدودیت اینترنتی جدید در این سال، رتبه دوم جهان از نظر بیشترین تعداد این محدودیت‌ها را به اجرا گذاشته است.
وبسایت «سیمیلار وب» نیز در فروردین ۱۴۰۲ فهرست پربازدیدترین وبسایت‌ها و پیام‌رسان‌های جهان در سال ۲۰۲۲ را منتشر کرد. داده‌های این وبسایت نشان می‌دهد که از ۱۰ وبسایت پربازدید جهانی، ۵ پیام‌رسان در ایران مسدود و فیلتر هستند که شامل یوتیوب، فیس‌بوک، توییتر، اینستاگرام و واتس‌اپ می‌شود.
از ۵ وبسایت فیلترنشده هم ۲ مورد برای ایرانی‌ها کاربردی ندارد چون به زبان چینی (بایدو) و روسی (یاندکس) هستند. بنابراین، از ۱۰ وبسایت پربازدید جهان، تنها ۳ پلتفرم (گوگل، ویکی‌پدیا و یاهو) قابل استفاده برای ایرانی‌هاست که دسترسی به آنها نیز با محدودیتهای موردی روبروست.
فیلترینگ اینترنت در ایران دارای قواعد چندان روشنی نیست. بر اساس ماده ۲۲ قانون جرائم رایانه‌ای مصوب ۱۳۸۸، کمیته‌ای به نام «کمیته تعیین مصادیق محتوای مجرمانه» در دادستانی کل کشور تشکیل شده که اعضای آن ۱۲ نفرند و ریاست آن با دادستان کل کشور است. اما کارشناسان می‌گویند تصمیم برای فیلترینگ در محافل حکومتی و دولت و با دستورات و نظارت رهبری جمهوری اسلامی اتخاد می‌شود.
۷۷۳ میلیون دلار خسارت ناشی از قطع اینترنت در ایران طی یک سال!
عیسی زارع‌پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به تازگی درباره فیلترینگ گفته بود که «در حوزه شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها همانطور که قبلا اعلام شد، ما از فعالیت هر پلتفرم و سکوی خارجی در جمهوری اسلامی ایران استقبال می‌کنیم، مشروط بر اینکه به قواعد خودشان پایند باشند و در ایران دفتر ایجاد کرده و در قبال اتفاقاتی که در پلتفرمشان رخ می‌دهد، پاسخگو باشند.»
وی با بیان اینکه «در مورد فیلتر یا رفع فیلتر، یک کمیته ۱۳ نفره تصمیم می‌گیرند که وزارت ارتباطات نیز یک عضو از آن کمیته است» گفته بود که ابراهیم رئیسی در حکم دبیر جدید شورای عالی فضای مجازی یک بند را قید کرده که باید در مصادیق و سیاست‌های فیلترینگ که در سال‌های گذشته وضع شده، بازنگری انجام شود که این مسأله در دستور کار مرکز ملی فضای مجازی است.
وزیر ارتباطات همچنین درباره گوگل‌پلی و رفع فیلتر آن برای کاربران ایرانی گفته که «نظر تخصصی وزارت ارتباطات بر باز شدن گوگل‌پلی است و در کارگروه پیگیر بازگشایی آن هستیم.»
گوگل‌پلی (GooglePlay) فروشگاه اصلی و رسمی گوگل برای خرید و فروش بازی، اپلیکیشن و دیگر محتوای مربوط به دستگاه‌های اندروید است که فیلترینگ آن چندی پیش در واکنش به حذف برخی پیام‌رسان‌های ایرانی از این بازار صورت گرفته بود.
اینهمه در حالیست که همچنان بخشی از حکومت به شدت به دنبال ادامه فیلترینگ هستند. محمدجعفر منتظری دادستان کل کشور معتقد است که «فیلتر برخی شبکه‌های اجتماعی مصوبه لازم‌الاجراست و تا زمانی که مدیران شبکه‌های اجتماعی حاضر نشوند مقررات ما را بپذیرند شرایط ادامه خواهد داشت.»
جمهوری اسلامی هزینه زیادی هم برای انجام فیلترینگ هوشمند انجام داده که البته تا کنون بی‌نتیجه بوده است. روح‌الله مؤمن‌نسب حامی طرح صیانت و دبیرکل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی، مدعی شد طی سال‌های گذشته حدود ۲۰۰ میلیارد تومان خرج فیلترینگ هوشمند شده است که اینستاگرام با تغییر رمزنگاری خود، کل این رویه فیلترینگ را دور زد.
این نماینده مجلس شورای اسلامی درباره جایگزین‌های فیلترینگ گفته که «در حوزه رمزنگاری، محدود‌کردن بخشی از نرم‌افزارها ممکن نیست. الان دو راه وجود دارد: یا پلتفرم‌ها در ایران دفتر بزنند و برای محتواهایشان پاسخگو باشند یا از اساس بسته (فیلتر) شوند. اگر راه سومی وجود دارد، بگویید.»
مؤمن‌نسب با بیان اینکه هر کشور متناسب با نیازهای کشور خود، محدودیت‌هایی را برای فضای مجازی تصویب و اجرا کرده است، گفته که مدل کره شمالی مورد مطلوب نبوده و در ایران قابل اعمال نیست: «اما بطور مثال در کره جنوبی که سیاست‌هایش نزدیک‌تر به ماست، هیچ پیام‌رسانی شاید فیلتر نباشد، اما مردم پیام‌رسان بومی را ترجیح داده‌اند.»
