گزارش جدید انجمن تجارت الکترونیک ایران درباره وضعیت اینترنت در کشور، ایران را قهرمان اینترنت بی‌کیفیت در جهان اعلام و تأکید کرده سرعت اینترنت در میانمار بیش از ۲ برابر سرعت در ایران است.
انجمن تجارت الکترونیک تهران به تازگی گزارش تحلیلی از اختلالات، محدودیت‌ها و سرعت اینترنت در ایران منتشر کرده است. در این گزارش آمده است که رکود گسترده و تعطیلی چشمگیر شرکت‌های فناوری و مهاجرت متخصصان فناوری و انتقال استارتاپ‌ها به کشورهای همسایه به خاطر کیفیت اینترنت رخ داده است. این انجمن معتقد است وضعیت رو به افول اینترنت در ایران علاوه بر ایجاد مشکلات فنی، باعث ناامیدی گسترده متخصصان فناوری شده است.
کیفیت اینترنت در ایران در وضعیت «بحرانی» گزارش شده و آمده که اینترنت ایران در بین ۱۰۰ کشور با بیشترین تولید ناخالص ملی، ایران پس از میانمار دومین اینترنت پراختلال و پس از چین، دومین اینترنت محدود دنیا را دارد. این گزارش همچنین تأکید کرده که اینترنت ایران جزو ۵ اینترنت کُند جهان است.
بررسی‌های این انجمن روی دامنه‌ها و آی‌پی‌های لیسـت خاکستری که اکثریت اینترنت را شامل می‌شوند نشان می‌دهد تجهیزات حاکمیتی با ایجاد اختلال عمدی باعث می‌شوند تا ۵۰ درصد داده‌های ارسالی به این مقاصد با مشکل مواجه شوند. این انجمن اعلام کرده این موضوع دلیل اصلی محسوس و مورد اعتراض شدید این روزهای کاربران در استفاده از اینترنت است.
این گزارش افزوده که علاوه بر ۴۵ وبسایتی که حداقل در نصف موارد در دسترس نبودند، ۱۴ وبسایت اختلالی بین ۱۰ تا ۵۰ درصدی را از خود نشان دادند.
انجمن تجارت الکترونیک تهران دلیل اصلی اختلالات حاکم در اینترنت را سیاست جدید و غلط فیلترنگ هوشمند اجرا شده توسط وزارت ارتباطات عنوان کرده است. این انجمن دقیقاً گفته که بر اساس بررسی آنها در حال حاضر هر نوع ترافیک اینترنتی در صورتی که به صورت موردی و از سمت نهادهای مسئولِ مجاز «وایت لیست» نشده باشد، به صورت خودکار دچار اختلال می‌شود.
انجمن تجارت الکترونیک تهران با بیان اینکه «احتمالاً بخاطر مقابله با VPNها، اختلال‌های عمدی روی تمامی IPها و ارتباطات کشور وجود دارد» نوشته که برای اثبات فرضیه خود تست‌هایی روی اینترنت شبکه همراه اول و ایرانسل انجام داده که بر اساس خروجی نتایج این تست‌ها، یا ترافیک اینترنت ایران به خارج Lost شده و یا به دلیل مشکلات حاکم بر شبکه، امکان تست گرفتن وجود ندارد.
در ادامه این گزارش به مصوبه شماره ۴ جلسه ۳۱۳ رگولاتوری در تاریخ دوازدهم بهمن ماه سال ۱۳۹۹ اشاره شده که بر اساس آن اپراتورهای اینترنتی می‌توانند با سرمایه‌گذاری و خرید تجهیزات فیلترینگ و نصب آن در داخل شبکه خود، از تحقیق ۱۰ تا ۱۵ درصدی خرید اینترنت از دولت بهره‌مند شوند. این انجمن تأکید کرده ایرانسل و همراه اول هر دو با نصب این تجهیزات در داخل شبکه خود باعث شدت یافتن اختلالات اینترنتی شدند.
زیان گسترده ناشی از اختلال در اینترنت برای کسب و کارها؛ سود سرشار فیلترینگ در جیب «خودی»ها
این گزارش با اشاره به زیان گسترده فیلترینگ به جیب مردم نوشته که «مردم ایران بطور ماهیانه در حال پرداخت هزاران میلیارد تومان پول برای اختلالی هستند که به آنها در شبکه اینترنت تحمیل شده و موجب شده بسته‌های اینترنتی مشترکین خیلی زودتر از موعد خود تمام شوند.»
انجمن تجارت الکترونیک تهران همچنین با اعلام اینکه «۳۳ درصد از ۱۰۰ وبسایت برتر جهان در ایران فیلتر هستند» تأکید کرده ایران پس از چین محدودترین اینترنت دنیا را دارد و پس از آن کشورهای مصر، روسیه و عمان قرار دارند. همچنین اعلام شده که ایران در کنار کشورهایی مثل چین از معدود کشورهایی در دنیا هستند که هر ۶ شبکه اجتماعی پراستفاده و محبوب در جهان را مسدود کرده است.
این گزارش همچنین به موضوع فیلتر کردن وبسایت‌های داخلی برای کاربران خارجی اشاره کرده و اعلام کرده که از بین ۱۰۰ وبسایت برتر دولتی، ۵۷ وبسایت از خارج کشور در دسترس نیستند.
بر اساس این گزارش در زمینه سرعت اینترنت هم ایران در رتبه ۹۷ از ۱۰۰ قرار دارد. تنها کشورهای سودان و کامرون و کوبا از نظر سرعت وضعیت بدتری از ایران دارند. میانگین سرعت اینترنت در ایران ۴ مگابیت بر ثانیه با تأخیر میانگین ۱۴۵ میلی‌ثانیه اعلام شده است.
بر اساس توضیحات انجمن تجارت الکترونیک ایران از دلایل اصلی سرعت پایین اینترنت در ایران، عملکرد ضعیـف و ناکارآمدی شرکت مخابرات ایران در لایه Access، کاهــش سرمایه‌گذاری در بخـش زیرساخت‌های تلکام، روند کُند توسعه جی۵ و فیبر نوری و درنهایـت عملکـرد ضعیف و ناکارآمد شرکت ارتباطات زیرساخت در لایه Core اعلام شده است.
این گزارش تأکید کرده وزارت ارتباطات، بیشترین شکایات را در بین شکایات سامانه ۱۹۵ در اختیار دارد و رفتار ضدرقابتی و کیفیت فوق‌العاده پایین شرکت مخابرات ایران باعث شده تا فناوری منسوخ شده ADSL در ایران با کیفیت بسیار پایینی گره بخورد.
همچنین عقب افتادگی در توسعه فیبر نوری و شبکه پنجم اینترنت سیار از دیگر مسببان وضعیت حاکم اعلام شده و در نهایت شرکت ارتباطات زیرساخت نیز جزو مقصرین وضعیت حاکم در اینترنت معرفی شده است. این گزارش تأکید کرده که انحصار شرکت زیرساخت در تأمین و توزیع اینترنت در کشور در کنار ناکارآمدی و پایین بودن بهره‌وری در آن از جمله دیگر عوامل کاهش کیفیت اینترنت در کشور است.
از سوی دیگر وبسایت «خبرآنلاین» روز یک‌شنبه ۲۵ تیرماه گزارش داد خرید و فروش سیم‌کارت‌های بین‌المللی که از «۱۰ تا ۹۰ میلیون تومان» خرید و فروش می‌شود، برای «دور زدن فیلترینگ» مورد استفاده قرار می‌گیرد و صرف این «هزینه نجومی» برای دسترسی به «اینترنت آزاد در ایران» است.
در این گزارش، تأکید شده که فیلترشکن‌های موجود همیشه نمی‌توانند نیاز کاربران ایرانی را برآورده کنند و «قطع و وصل آنها» برای تاجران «خطرات زیادی» به دنبال دارد، از این رو به تهیه سیم‌کارت روی آورده‌اند که در ایران و همه کشورها به جز «کره شمالی» می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند.
۷۷۳ میلیون دلار خسارت ناشی از قطع اینترنت در ایران طی یک سال!
اختلال، کاهش سرعت، قطع اینترنت و فیلترینگ از دو دهه پیش و پس از دسترسی عمومی مردم به اینترنت صورت گفته اما در سال‌های گذشته و با آغاز اعتراضات سراسری مردم از اواسط دهه ۹۰ خورشیدی اختلالات اینترنت بطور جدی‌تر از سوی حکومت اعمال شد.
طی سال گذشته و پس از آغاز اعتراضات جنبش ملّی از ۲۵ شهریور ۱۴۰۱ در پی قتل حکومتی مهسا امینی به دست مأموران گشت ارشاد، قطع و اختلال اینترنت به شکل بی‌سابقه‌ای آغاز شد.
با آغاز خیزش ملی اخیر در ایران، جمهوری اسلامی اینترنت داخلی معروف به «اینترنت ملی» را فعال کرده، پلتفرم‌های مختلف را فیلتر و اینترنت موبایل را در بسیاری از ساعات شبانه‌روز قطع کرد. سرعت اینترنت ثابت یا خانگی در ایران هم به شدت کاهش یافت و در اکثر ساعت‌های شبانه‌روز با قطع و وصل روبرو بود. بر اساس گزارش نت بلاکس در نخستین هفته‌های ایجاد اختلال اینترنت، شدیدترین فیلترینگ جهان در ایران رخ داد و ۸۰ درصد از مردم به اینترنت آزاد دسترسی نداشتند. اپلیکیشن‌های زیادی از جمله اینستاگرام نیز فیلتر شدند.
این اختلالات با وجود پایان یافتن اعتراضات سراسری و خیابانی مردم در ماه‌های گذشته نیز ادامه داشته است. در حالیکه حق دسترسی شهروندان به اینترنت با اقدامات سرکوبگرانه حکومت در این زمینه ضایع شده است، زیان گسترده اقتصادی نیز برای کسب‌وکارها به همراه داشته است.
هفته دوم تیرماه امسال ابراهیم رئیسی در پی تشدید نارضایتی مردم از وضعیت اینترنت در اقدامی نمایشی کارگروهی متشکل از مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را مأمور پیگیری اختلالات اینترنت کرد.
چند روز پس از صدور این دستور از سوی ابراهیم رئیسی مقامات مرتبط از جمله وزیر ارتباطات و سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی در اظهاراتی نشان دادند این کارگروه وعده سرخرمن می‌دهد و مردم نباید منتظر بهبود وضعیت اینترنت از سوی کارگروهی باشند که خودش مسئول و عامل اختلالات شدید اینترنت است!
امیر خوراکیان سخنگوی مرکز ملی فضای مجازی، زمان مشخصی در مصوبه وجود ندارد اما این کارگروه در حداقل زمان ممکن این گزارش‌ها را تهیه خواهد کرد و به محض تهیه شدن در دستور شورای عالی فضای مجازی قرار می‌گیرد.
آنچه جبران‌ناپذیر به نظر می‌رسد زیان گسترده کسب‌وکارها به دلیل اختلالات شدید اینترنت است؛ بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک در ماه‌های گذشته ورشکسته و از چرخه اقتصاد ایران خارج، و یا با کاهش شدید فروش و زیان گسترده روبرو شدند.
شرکت «Top۱۰Vpn» که در زمینه آزمایش و بررسی خدمات VPN فعالیت دارد اسفندماه گذشته در گزارشی خسارت‌های ناشی از محدود ساختن اینترنت در کشورهای مختلف را منتشر کرد. بر اساس این گزارش در سال ۲۰۲۲ ایران در کنار روسیه و قزاقستان بیشترین خسارت‌های اقتصادی ناشی از محدودیت‌های اینترنتی توسط دولت‌های مستقر را متحمل شدند.
در این گزارش ایران در رتبه دوم رده‌بندی کشورهایی با بیشترین خسارت اقتصادی ناشی از محدود ساختن حکومتیِ اینترنت قرار گرفت. رقم خسارت ناشی از فیلترینگ و قطع اینترنت در ایران ۷۷۳ میلیون دلار برآورد و تأکید شده بود که محدود ساختن اینترنت زندگی ۷۲ میلیون کاربر ساکن ایران را به اشکال مختلف متأثر کرده است.
در این گزارش آمده بود که فیلترینگ اینستاگرام و واتس‌اپ از ابتدای مهرماه سال ۱۴۰۱ تقاضا برای VPN از سوی کاربران ایرانی را بیش از سه هزار درصد افزایش داده است. این شرکت جمع تعطیلی شبکه‌های اجتماعی در ایران طی سال ۲۰۲۲ را حدود ۴۸۶۳ ساعت برآورد کرده است.
بهمن‌ماه امسال هم «پایگاه داده‌های باز ایران» در گزارشی تحقیقی اعلام کرد که مجموع خسارات وارده بر اقتصاد ایران به دلیل اختلال در اینترنت تا پایان دیماه بالغ بر ۲۶۲/۵ هزار میلیارد تومان ارزیابی می‌شود.
در این گزارش آمده بود که خسارت‌های اقتصادی بر مبنای همین ارزیابی یعنی میانگین ماهانه ۷۵ هزار میلیارد تومان در دو ماه نخست را می‌توان در سه سناریوی مختلف برای ماه‌های آذر و دی نیز محاسبه کرد. در سناریوی خوش‌بینانه اگر روند خسارات وارده بر اقتصاد ایران با ضریب ۲۵ درصدی در ماه‌های آذر و دی ادامه پیدا کرده باشد، مجموع زیان تا پایان دی حدود ۱۸۷/۵ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. در سناریوی میانه با فرض تداوم زیان‌ها با ضریب ۵۰ درصدی مجموع خسارات بر اقتصاد ایران تا پایان دیماه از محل اختلال و اعمال محدودیت بر اینترنت، در حدود ۲۲۰ هزار میلیارد تومان خواهد بود. در سناریوی سختگیرانه و با فرض اینکه اختلال‌ها در دو ماه آذر و دی، ۷۵ درصد خسارات میانگین ۲ ماه نخست را تداوم بخشیده باشد، مجموع خسارات وارده بر اقتصاد ایران تا پایان دی بالغ بر ۲۶۲/۵ هزار میلیارد تومان می‌شود.
