قرار بود مسئولان وزارت خارجه آمریکا در یک جلسه توجیهی محرمانه در مورد علّت برکناری رابرت مالی مسئول امور ایران این وزارتخانه به شماری از اعضای کنگره توضیح دهند. این جلسه جمعه ۲۸ ژوئیه (ششم امرداد) در واشنگتن برگزار شد اما سخنگوی کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان آمریکا می‌گوید وزارت خارجه حاضر نشد به ابهامات این پرونده پاسخ دهد و اطلاعات خاصی نیز ارائه نداده است.
یک سخنگوی وزارت خارجه آمریکا ۲۹ ژوئیه (هفتم امرداد) به «واشنگتن تایمز» گفت رابرت مالی هنوز در مرخصی است، اما با استناد به «ملاحظات حفظ حریم خصوصی» اطلاعات بیشتری ارائه نداده است.
مایکل مک‌کال رئیس کمیته امور خارجه مجلس نمایندگان آمریکا، پس از جلسه محرمانه این کمیته با مقامات وزارت خارجه به «جوییش اینسایدر» گفت در این نشست هیچ جزییاتی به نمایندگان ارائه نشد و احتمالاً دولت بایدن نتواند تا پایان تحقیقات، گزارشی کامل در این مورد ارائه کند.
وی توضیح داد: «مقامات وزارت خارجه نمی‌توانستند وارد جزئیات شوند. پرزسش این است که آیا اف‌بی‌ای در این تحقیقات وارد شده یا نه، زیرا در صورت ورود اف‌بی‌آی به این پرونده، این مسئله یک موضوع امنیت ملی محسوب می‌شود.»
در مورد دلایل برکناری رابرت مالی حدس و گمان زیاد مطرح شده است. آخرین آن مربوط به ادعای مسیح مهاجری مدیرمسئول روزنامه «جمهوری اسلامی» چاپ تهران است که گفت «رابرت مالی را کاسبان تحریم لو دادند.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب به وبسایت «خبرآنلاین» می‌گوید «رابرت مالی مذاکراتی با بعضی افراد ایرانی داشته، به نحوی که مسائل داشت به جایی می‌رسید، که شاید حتا برخی از مقامات آمریکایی هم تا آن حد مطلع نبودند، اما تندروهای داخلی و کاسبان تحریم اطلاعات مربوط به مذاکرات را لو دادند، تا مذاکرات به جایی نرسد.»
وی توضیح داد «گروه فشار تلاش کرد تا برجام سرنگیرد» و ترامپ را نیز همین گروه فشار از برجام خارج کرد. مهاجری افزود: «گروه‌های فشار حتا زمانی که دولت روحانی دوباره داشت برجام را احیا می‌کرد، جلویش را گرفتند، و در دو سال اخیر هم اجازه ندادند برجام به سرانجام برسد.»
اشاره وی به «کاسبان تحریم»، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی است که حسن روحانی آنها را «دولت با تفنگ» نامید.
روزنامه اصلاح‌طلب «سازندگی» نیز در گزارشی با عنوان «چه کسی مالی را فروخت؟» احتمال داده رابرت مالی ممکن است توسط «نفوذی»هایی لو رفته که تا بالاترین سطوح امنیتی و دیپلماتیک جمهوری اسلامی رخنه کرده‌اند.
در این گزارش آمده «در شرایط ریزش بدنه اجتماعی» و «تصفیه افراد وفادار و متعهد»کار نفوذی‌ها آسان می‌شود.
پیش از این روزنامه «تهران تایمز» وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی گزارش داده بود «مالی برای پیشبرد سیاست‌های خود در قبال ایران بطور مرتب با محافل و افراد مختلف در تماس بوده و جلساتی با آنها داشته است.»
طبق گزارش این روزنامه «برخی از این افراد ایرانیانی هستند که رد پای آنها در سال‌های اخیر در دیپلماسی واشنگتن در قبال تهران به وضوح دیده می‌شود. این افراد هم نقش دلالان دیپلماتیک و هم کارشناس رسانه‌ای را ایفا می‌کنند و از این طریق به دنبال دستیابی به اهداف مورد نظر خود هستند… شاید مالی در برخورد با این افراد اصول حفاظتی را رعایت نمی‌کرد و نکاتی را مطرح می کرد که صلاحیت طرح آن را نداشت.»
ادعای «تهران تایمز»: نزدیکی زیاد رابرت مالی به دلال‌ها و مشاوران ایرانی باعث سقوط وی شد
-به نوشته روزنامه «تهران تایمز» وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی «مالی برای پیشبرد سیاست‌های خود در قبال ایران بطور مرتب با محافل و افراد مختلف در تماس بوده و جلساتی با آنها داشته است».
-طبق… pic.twitter.com/7rVjB98rCn
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) July 11, 2023
در این میان، برخی منابع مدعی شدند که رابرت مالی را اسرائیلی‌ها لو دادند زیرا مخالف هرگونه مذاکره با رژیم ایران هستند. هیچکدام از این فرضیات قابل رد یا تأیید نیست اما استدلال طراحان این سناریو این است که مقامات اسرائیلی بارها هشدار دادند توافق اتمی با جمهوری اسلامی یا برداشته شدن تحریم‌ها میلیاردها دلار پول سرازیر جیب آیت‌الله‌ها و سپاه پاسداران می‌کند که برای تقویت گروه‌های تروریستی و دامن زدن به آشوب در منطقه هزینه خواهد شد.
بعضی‌ها نیز به نقش روسیه در برکناری رابرت مالی اشاره می‌کنند. مسکو مخالف لغو تحریم‌های نفتی جمهوری اسلامی است و انگیزه کافی برای لو دادن رابرت مالی که برای «احیای برجام» یا دستیابی به یک «تفاهم» تلاش می‌کرد داشته است. در همین ارتباط محمدجواد ظریف وزیر خارجه پیشین جمهوری اسلامی در یک نشست شش ساعته در «کلاب هاوس» به دفاع از عملکرد خود در روابط خارجی به ویژه مذاکرات اتمی پرداخت و روسیه را مانع اصلی بی‌نتیجه ماندن گفتگوها با غرب برای «احیای برجام» دانست.
حشمت‌الله فلاحت‌پیشه رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملّی مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است «تیم مذاکره کننده ایران از روس‌ها بازی خورد.»
علیرضا نادر تحلیلگر سیاسی عضو «اتحادیه ملی برای دموکراسی در ایران» (نوفدی) معتقد است رابرت مالی سیاست خارجه آمریکا در قبال ایران را به دلال‌ها و لابی‌ها برون‌سپاری کرد.
Why did Robert Malley outsource US foreign & national security policy to the #IranLobby ? pic.twitter.com/1AsZ0feeTU
— Alireza Nader علیرضا نادر (@AlirezaNader) July 26, 2023
اما با وجود این فرضیات و سناریوها، خود اصلاح‌طلبان هم انگیزه کافی برای بی‌نتیجه ماندن یا مختل شدن مذاکرات اتمی داشته‌اند تا از این طریق اثبات کنند که به حاشیه راندن آنها از صحنه سیاسی، نظام را زمینگیر خواهد کرد و جمهوری اسلامی به فعالیت و مشارکت پرشور آنها در سیاست محتاج است به ویژه آنکه بیشتر دلال‌های سیاسی خارج از ایران و اندیشکده‌هایی که با نقاب گزارش و تحلیل و نظرسنجی برای شکل‌گرفتن مجدد «برجام» تقلاّ می‌کردند همواره به اصلاح‌طلبان از جمله محمدجواد ظریف و تیم او نزدیک و وصل بوده‌اند و بدیهی است دسترسی آنها به اطلاعات ویژه در مورد مذاکرات اتمی کم نبوده است.
یکی از اصلی‌ترین مأموریت‌های رابرت مالی در وزارت خارجه‌ی دولت بایدن «احیای برجام» بود که در آن ناکام ماند. هفته‌هاست مجوز امنیتی رابرت مالی لغو شده و وی به مرخصی بدون حقوق فرستاده شده است.
اخیرا پایگاه خبری «واشنگتن فری بیکن» به نقل از مقامات اطلاعاتی در مقاله‌ای نوشت احتمال دارد رابرت مالی اسناد طبقه‌بندی‌شده به ایران داده باشد و یا دلیل برکناری وی اصلاً مرتبط با ایران نباشد و به علت درگیری با پلیس به دلیل مسائل شخصی یا مثلاً مصرف مواد مخدر برکنار شده باشد.
