احمد رأفت – اجلاس ائتلاف «بریکس» در دومین روز برگزاری به بررسی شرایط پذیرفتن عضویت کشورهای جدید پرداخت. نالدی پاندور وزیر خارجه آفریقای جنوبی که میزبان این اجلاس است، در گفتگو با یک رادیو محلی اعلام کرد که پنح کشور عضو این ائتلاف (روسیه، چین، هند، برزیل و آفریقای جنوبی)در رابطه با پذیرفتن اعضای جدید به توافقی دست یافته‌اند، و به زودی مصوبه‌ای که شرایط و روند پذیرفتن دیگر کشورها را مشخص می‌کند منتشر خواهند کرد. البته این مقام کشور میزبان اجلاس نخواست هیچگونه اطلاعاتی در این رابطه فاش کند.
در حالی که مخالفت با گسترش «بریکس» و ورود دیگر کشورها وجود ندارد، اما بر سر شرایط و چگونگی پذیرفتن اعضای جدید اختلافات فاحشی بین کشورهای بنیانگذار وجود دارد. چین و روسیه خواهان باز کردن درهای «بریکس» بر کشورهائی هستند که دارای روابط بحرانی با آمریکا و غرب دارند. هند و برزیل ولی نگران گسترش بی‌رویه این ائتلاف هستند و حاضر نیستند که «بریکس» به نهادی رقیب گروه هفت کشور صنعتی جهان موسوم به «جی هفت» و یا حتا «گروه بیست» تبدیل شود. «گروه بیست» ۲۰ کشور برتر دنیا در زمینه اقتصاد و نه فقط کشورهای غربی را در بر می گیرد. کشورهای این گروه در مجموع ۸۵ درصد کل اقتصاد جهانی و دو سوم جمعیت دنیا را نمایندگی می‌کنند.
گفتگوها در مورد پذیرش اعضای جدید، در دومین روز پانزدهمین اجلاس «بریکس» بر حول دو محور انجام گرفت: اقتصادی و سیاسی. وضعیت اقتصادی اعضای فعلی نیز برابر نیست. ظرفیت اقتصادی چین ۴۰ برابر آفریقای جنوبی است و ورود امثال جمهوری اسلامی که اقتصادشان در لبه پرتگاه ورشکستگی قرار دارد، می‌تواند قدرت اقتصادی کنونی این ائتلاف را که تولیدکننده ۲۵ درصد تولید اقتصادی جهان است کاهش دهد. مشکل دوم بهم خوردن تعادل سیاسی کنونی به ویژه در روابط با غرب است و ورود بدون برنامه‌ریزی اعضای جدید می‌توان این تعادل را بطور جدی بهم بریزد.
چین و روسیه از گسترش «بریکس» دقیقا به دنبال ایجاد تعادل جدیدی هستند و قصد دارند این ائتلاف را با پذیرفتن اعضای جدید به نهادی در رقابت و مخالفت با آمریکا و غرب تبدیل کنند. رئیس جمهور چین با وجود اینکه به آفریقای جنوبی سفر کرده ولی در اجلاس نخستین حضور پیدا نکرد و پیام او توسط وانگ ونتائو وزیر اقتصاد خارجی این کشور خوانده شد. شی جین‌پینگ در این پیام گفت «کشوری وجود دارد که می‌خواهد هژمونی خود را حفظ کند و برای فلج کردن کشورهای نوظهور و در حال توسعه دست به هر کاری زده است.» در این سخنان بدون نام بردن از ایالات متحده آمریکا، رئیس جمهور چین افزود: «کشورهایی که به سرعت توسعه می‌یابند، توسط آنها مهار می‌شوند.»
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه برای این نشست یک پیام ویدئویی ارسال کرد. حضور او در آفریقای جنوبی به دلیل صدور حکم بازداشت از سوی دادگاه کیفری بین‌المللی لاهه به جرم حمله نظامی علیه اوکراین می‌توانست به دستگیری او بیانجامد. سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه در این نشست حضور دارد و کشورش را نمایندگی می‌کند. در یک پیام ویدیوئی ۱۷ دقیقه‌ای که از پیش ضبط شده بود و روز سه‌شنبه در این اجلاس پخش شد، ولادیمیر پوتین به تحریم‌های غرب علیه مسکو به دلیل تهاجم علیه اوکراین اشاره کرد و گفت: «رویه تحریم‌های غیرقانونی و مسدود کردن غیرقانونی دارایی‌های دولت‌های مستقل، اساساً به معنای زیر پا گذاشتن تمام هنجارها و قوانین اساسی تجارت آزاد است.»
مشخص است که هدف روسیه از گسترش «بریکس» بیش از هر چیز نشان دادن این موضوع است که با وجود تحریم‌های غرب هنوز در سطح جهانی متحدانی دارد.
چین که مهم‌ترین حامی گسترش «بریکس» است، به گفته کارشناسان می‌خواهد از این پیمان به عنوان تریبونی برای فعالیت سیاسی علیه آمریکا استفاده کند و خود را به عنوان مرکز نظم جهانی نوین جا بیاندازد.
از سوی دیگر هند دیدگاهی نسبتاً انتقادی نسبت به گسترش «بریکس» دارد و نگران است که با حضور احتمالی چندین کشور طرفدار چین، نفوذ خود در این گروه را از دست بدهد و این پیمان به روابط این غول آسیائی با غرب لطمه جدی وارد کند.
آفریقای جنوبی نیز معتقد است که گسترش بریکس می‌تواند مانند دوران جنگ سرد منجر به تقسیم فزاینده جهان شود. وزیر خارجه آفریقای جنوبی می‌گوید «اگر ما سیاست مناطق نفوذ را جا بیندازیم، آنگاه توسعه و صلح بهای آن را خواهند پرداخت.»
لولا داسیلوا رئیس جمهور برزیل نیز گفت که «بریکس» پیمانی علیه دیگران نیست. رئیس‌جمهور برزیل تأکید کرد که هدف از گسترش این پیمان باید «سازماندهی کشورهای جنوب جهان باشد تا در موقعیتی قرار گیرند که بتوانند برابر با اتحادیه اروپا و ایالات متحده آمریکا بر سر میز مذاکره بنشینند.»
ابراهیم رئیسی یکی از رؤسای دولت بیش از ۴۰ کشوری که به این اجلاس دعوت شدند، پنجشنبه ۲۴ اوت یعنی در روز سوم و آخر این نشست صحبت خواهد کرد. چهل دولت تا کنون تمایل را خود برای پیوستن به «بریکس» اعلام کرده‌اند و ۲۶ دولت از آنها از جمله جمهوری اسلامی رسما چنین تقاضائی را ارائه داده‌اند.
