طالبان یک سد جدید در خاشرود ولایت نیمروز در نزدیکی ایران می‌سازد. خبرگزاری صدای افغان (آوا) از برنامه ساخت یک سد (بند) در خاشرود ولایت نیمروز در نزدیکی مرز ایران بر اساس «حکم فوق‌العاده» رهبر طالبان خبر داد.
گفته شده که این سد با بلندی نزدیک به ۵۰ متر ساخته می‌شود که ظرفیت ذخیره حدود شش میلیون مترمکعب آب را دارد و با تکمیل آن بیش از ۸ هزار هکتار زمین زراعتی را در شهرستان‌های (ولسؤالی) گلستان، دلارام، خاشرود، غوری و چخانسوری آن استان (ولایت) آبیاری می‌کند.
در همین زمینه خبرگزاری «معمار» با اشاره به اینکه «این سد به ارزش حدود دو میلیارد افغانی حدود ۱۵ میلیون دلار ساخته خواهد شد» به نقل از تلویزیون افغانستان نوشته است: «سد خاشرود بر رودخانه خاشرود ساخته خواهد شد که از سیاه‌کوه سرچشمه می‌گیرد و به هامون پوزک در مرز ایران و افغانستان می‌ریزد. که بخشی از تالاب‌های هامون است که در سال‌های اخیر خشکیده است.»
در ادامه این گزارش آمده است که این پروژه می‌تواند نقش مهمی در توسعه کشاورزی و اقتصاد افغانستان ایفا کرده و همچنین می‌تواند به احیای تالاب‌های هامون کمک کند.
خبرگزاری «معمار» با اشاره به اینکه ساخت این سد با انتقاداتی نیز مواجه شده نوشته است: «برخی کارشناسان معتقدند که این سد می‌تواند به خشک شدن تالاب‌های هامون منجر شود.»
اینهمه در حالیست که چند روز پیش از این تصمیم تازه دولت طالبان، در ۱۷ آبان‌ماه معاون رییس‌الوزرای طالبان در دیدار با رییس سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی توافق کرده بود تا در صورت بارش‌های مناسب حقابه ایران به سمت دریاچه هامون رها شده و هیات‌های تخصصی و کارشناسی برای بررسی و حل مسائل محیط زیستی مبادله شوند. این دریاچه با تالاب‌های خود در دوران پر‌آبی و پیوستن دریاچه‌های کوچک خود، بین دو کشور ایران و افغانستان مشترک است اما از آنجا که سرچشمه‌ی آن به رود هیرمند یا هلمند وابسته است که از ایالتی به همین نام در افغانستان آغاز شده و به سوی ایران جاری می‌شود، تنش‌های آبی بین دو کشور را در سال‌های اخیر تشدید کرده است.
علی سلاجقه در آن نشست اعلام کرده بود: «در شرایط فعلی که مردم ما ۱۸۰ روز درگیر گرد و غبار غلیظ هستند نیاز دارد که آب رها شود تا هامون مرطوب شده و دیگر منشأ گرد و غبار نباشد که این اتفاق به نفع مردم هر دو کشور در ولایت نیمروز شما و در زابل ما است.»
در آن نشست، عبدالغنی برادر نیز در مورد رها کردن حقابه ایران اعلام کرده بود: «اگر که آبی باشد ما هم به دنبال این هستیم که حقابه ایران را رهاسازی کنیم و دلیلی ندارد که بخواهیم از این کار امتناع کنیم. الان کشور ما درگیر خشکسالی است و همین خشکسالی باعث خشکی هامون شده است. در زمانی که بارش‌ها مناسب باشد قطعاً رهاسازی آب نیز انجام خواهد شد و هامون بار دیگر پر آب می‌شود.»
همچنین در همان روز وزیر نیرو در نشستی با معاون رئیس‌الوزرای افغانستان اعلام کرده بود که به دلیل انحراف آب از طریق سد کمال‌خان بیش از ۲ میلیارد مترمکعب آب هیرمند به شوره زار گودزره منحرف و هدر رفته است.
به گفته علی اکبر محرابیان، این میزان آب اگر درست مصرف می‌شد می‌توانست آب مورد نیاز مردم ایران و افغانستان را برای دو سال تامین کند. انتظار ما این است طبق معاهده ۱۳۵۱ حقابه ایران از رودخانه هیرمند در سال آبی جاری رهاسازی و تحویل ایران شود.
ملا عبدالغنی برادر نیز در پاسخ به وزیر نیرو با اعلام اینکه افغانستان بر تامین حقابه ایران اهتمام دارد گفته بود: «در موضوع هدررفت آب به سمت گودزره، رئیس امارات اسلامی افغانستان هم بسیار متاسف شد که آب ضایع شده است و معتقد بود آب باید به سمت ایران می‌رفت.»
در همین زمینه ۶ مهرماه مدیرکل دفتر مدیریت بحران استانداری سیستان و بلوچستان اعلام کرده بود: «از ابتدای امسال تا کنون ۱۰۰ روز توفان و گرد و خاک با ایجاد اختلال در تردد جاده‌ای و مشکلات فراوان تنفسی برای شهروندان این استان ایجاد کرده است.»
در ۱۴ آبان ماه نماینده مردم زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون در مجلس شورای اسلامی در همین زمینه به خبرگزاری ایلنا گفته بود: «اکنون با توجه به افزایش EC آب [هدایت الکتریکی آب] کیفیت کاهش یافته و مردم دائم گلایه دارند، همچنین صف‌های خرید آب از آب شیرین‌کن‌ها در شمال استان افزایش پیدا کرده و این نگران‌کننده است، امیدواری مردم این است که پروژه انتقال آب از شیله و دشت هامون عملیاتی شود که این نگرانی‌ها کمتر شود.»
در همین ارتباط مریم کثیری دانشجوی دانشگاه علامه با انتشار ویدیویی در ۲۱ امرداد ماه با اعلام اینکه سیاست در برابر کمبود آب سیستان و بلوچستان همیشه سکوت بوده گفته بود: «مقام‌های ایرانی هفته قبل از سد کمال‌خان در افغانستان بازدید کرده‌اند ولی همین هم رسانه‌ای نشده است.»
همچنین در همین ارتباط وزیر کشور در ۲۹ اردیبهشت با اعلام اینکه باید درباره حقابه ایران به یک تفاهم با طالبان برسیم گفته بود: «طالبان امروز می‌گوید آبی نیست، در حالی که برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که آب پشت سد مربوطه (سد کمال‌خان و بند کجکی) وجود دارد. برای رفع این ابهام باید به یک تفاهم با طالبان برسیم و در هماهنگی با وزارت خارجه و طالبان، مسئولان ذ‌یربط از وضعیت آب پشت سد دیدن کنند.»
اینهمه در حالیست که در ۲۸ اردیبهشت ماه ریاست وزرای دولت اسلامی افغانستان در واکنش به اظهارات ابراهیم رئیسی درباره حقابه ایران از رود هیرمند با انتشار بیانیه‌ای تند، ضمن پافشاری بر ادعاهای خود، با تحقیر از مقامات رژیم ایران خواست ابتدا اطلاعات خود را در مورد آب این رود از طریق قانونی تکمیل کنند و سپس درخواست خود را مطرح نمایند.
در همین رابطه معاون وزیر نیرو در امور آب و آبفا در ۲۳امرداد با اشاره به بازدید از ایستگاه آب سنجی هیرمند در کشور افغانستان و نتایج آن، اعلام کرده بود: «طبق معاهده ۱۳۵۱ باید سالانه ۸۲۰ میلیون مترمکعب از آب رود هیرمند وارد ایران شود و به مصرف تامین آب استان سیستان و بلوچستان و زاهدان برسد اما در ۴ سال گذشته آب موثری رهاسازی نشده است.»
محمد جوانبخت با بیان اینکه طبق بازدید گروه فنی اکنون جریان آب در سد کجکی برقرار است و «امیدواریم بخشی از حقابه ایران تامین شود»، گفت: «متاسفانه در این سفر، مقامات افغانستان، به تیم فنی ایران، اجازه بازدید از مخزن سد کجکی که بر اساس تصاویر ماهواره‌ای ذخایر آبی مناسبی دارد ندادند اما در بخش‌های مختلف فنی و اجرایی موضوع را دنبال می‌کنیم و هیچگاه از دریافت این حقابه ناامید نیستیم.»
در همین ارتباط وبسایت شفقنا در ۱۳ دی ماه ۱۴۰۱ به نقل از فداحسین مالکی نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی در مورد حقابه هیرمند نوشته بود: «خبرهایی داریم که طالبان سعی می کند با استفاده از نهرهایی که اطراف سد است آب جاری شود که احساس شود آب این سد کم است که باید صحت و سقم این خبر تایید شود.»
به گفته وی «موضوع حقابه کماکان در دستور کار است و حتی در شورای عالی امنیت ملی کمیته‌ای تشکیل شده است که روی این مسئله کار می‌کند. از آنطرف هم لج و لجبازیهای طالبان کماکان ادامه دارد.» آخرین بررسی‌ها از رایزنیها بین دستگاه دیپلماسی با طالبان است. طالبان اعتقاد دارند که سد کجکی آب ندارد!
ساخت سدهای متعدد همچون کجکی و کمال‌خان بر روی هیرمند برای انحراف مسیر آب، ندادن حقابه هامون از سوی افغانستان، نصب و به کار گرفتن انواع پمپ در مسیر رودخانه هیرمند برای کشاورزی در آن سوی مرز از یکسو و کاهش بارش‌های فصلی و تغییرات آب و هوایی از سوی دیگر، خشک شدن دریاچه هامون را در پی داشته است.
بی‌آبی و هجوم ریزگردها از بستر خشک تالاب هامون با توفان‌هایی با سرعت ۹۰ تا ۱۲۰ کیلومتر در ساعت، همراه با شن و ماسه خشک، باعث به زیر خاک رفتن خانه‌های روستایی، تلف شدن دام‌ها و کاهش شدید ذخایر چاه‌های آب شیرین برای اندک زمین‌های کشاورزی باقیمانده از خشکسالی در حاشیه تالاب بین‌المللی هامون شده که پیامد این شرایط، از دست رفتن خاک حاصلخیز و کوچ اجباری بخشی از جمعیت استان سیستان و بلوچستان به استان‌های شمالی کشور است.
