مقاومت جنوب لبنان علیه حزب‌الله

محمود مسائلی – یکی از دلایلی که به موجب آن به سختی می‌توان همراهی فلسطینیان از حماس را انکار کرد، فقدان هر نوع موضع رسمی‌ آنها در قبال حملاتی است که حماس در روز هفتم نوامبر علیه اسرائیل انجام داد. البته صداهای ضعیفی شنیده شده است.

به گزارش بی‌بی‌سی صدها فعال فلسطینی در یک رویداد آنلاین نادر شرکت کرده‌اند که به شدت از حکومت حماس در نوار غزه انتقاد می‌کند.[i] سازمان آزادیبخش فلسطین هم مواضع مبهمی اتحاذ کرده است. محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین در دیدار خود با نیکلاس مادورو رئیس جمهور ونزوئلا گفت که سیاست‌ها و اقدامات حماس «نماینده مردم فلسطین نیست» و سازمان آزادیبخش فلسطین تنها نماینده قانونی مردم فلسطین است. اما بعدا کلمه «حماس» را حذف کرده و فقط با این گفته بسنده کرد که «ساف» «تنها نماینده قانونی مردم فلسطین است و نه سیاست های هیچ سازمان دیگری!»[ii]

تظاهرات در غزه علیه تروریست‌های حماس

حساب کاربری فارسی‌زبان وزارت خارجه اسرائیل در شبکه اجتماعی ایکس روز چهارشنبه دوم آذرماه ویدیویی از تظاهرات فلسطینی‌ها در غزه علیه حماس منتشر کرد.
صفحه «اسرائیل فارسی» درباره این ویدیو نوشت: «بهار عربی به غزه رسیده است. خاورمیانه به زودی از… pic.twitter.com/xi8IWDIn73

— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) November 23, 2023

اما بر خلاف فلسطین، در لبنان مخالفت‌های عمده و چشمگیری علیه حزب‌الله انجام گرفته است. حال اگر در نظر بگیریم که هم حزب‌الله و هم حماس از سوی جمهوری اسلامی ایران پشتیبانی مالی، تسلیحاتی، و آموزشی می‌شوند، و هر دوی این گروه هم به دنبال حذف اسرائیل هستند، پرسش این است که چرا از سوی فلسطینیان مخالفت‌های چشمگیری در مقابله با حماس دیده نمی‌شود، در حالی که در لبنان و به ویژه در میان گروه روشنفکران صدای مخالفت با حزب‌الله کاملا گویاست. این تفاوت‌ها می‌تواند این فرضیه را به نمایش بگذارد که فلسطینیان، اعم از ساکنان غزه و یا کرانه باختری، با سیاست‌های حماس همراه هستند.

بخش سه؛ «شنیده‌هایی از غزه» پروژه‌ای میدانی با انیمیشن از «مرکز ارتباطات صلح» که فارسی آن در همکاری با کیهان لندن منتشر می‌شود

این نوشتار شرحی کوتاه از مقاومت جنوب لبنان در برابر حزب‌الله را در اختیار علاقمندان قرار می‌دهد.

در جریان اوایل اوج‌گیری انقلاب مهسا، بخشی از جامعه مدنی لبنان که اغلب دانشگاهی هستند، با حمایت از مردم ایران مخالفت خود را با سیاست‌های سرکوب رژیم اسلامی نشان دادند. در آن زمان گزارشی از تظاهرات آنها در شهر بیروت و سپس همایشی که در دانشگاه بیروت برگزار کرده بودند، در کیهان لندن به چاپ رسید. از آن ایام به بعد تحرکات این گروه از لبنانی‌های دانشگاهی و جامعه مدنی ادامه داشت تا اینکه به دنبال حملات حماس به اسرائیل، این گروه از مردم روشنفکر لبنانی صفوف خود را در مقابل حزب‌الله محکم‌تر نمودند تا مانع از فرو افتادن لبنان در جنگ با اسرائیل شوند.

همایش دانشگاه بیروت درباره ابعاد سیاسی- مذهبی جنبش انقلابی مردم ایران برای آزادی

در نشستی که برگزار شد این عنوان در رسانه‌های لبنانی انتشار یافت: «جنبش “آزادی” “اعتراض شیعه” با بینش ملی مشروطه. علی خلیفه: دست به ماجراجویی‌های بی‌حساب نزنیم». نشریه «الجنوبیه» توضیح می‌دهد که «تحریر» ( یا جنبش مخالفت شیعی برای لبنان)[iii] به عنوان یک جنبش سیاسی لبنانی که به ویژه از اعتراض شیعیان پس از قیام ۱۷ اکتبر آغاز شد به غنا و ارزش روشنگری در جامعه زیر چتر شهروندی کامل و در یک جامعه اعتقاد دارد. برای این جنبش، زمینه‌های دموکراتیک، ارزش‌های مدرنیته، لیبرالیسم، و ​​فرهنگ آزادی‌ها، به‌ ویژه آزادی‌های مذهبی، همراه با حقوق بشر، مبتنی بر قانون اساسی مصوب در سند وفاق ملی در طائف سال ۱۹۸۹ و دولت و نقش آن در دفاع، امنیت، اقتصاد و جامعه، نقش هایی هستند که نه قابل تقسیم بوده و نه قابل اغماض‌اند.[iv] مشاهده می‌شود که این گروه از روشنفکران، دانشگاهیان، و فعالان جامعه مدنی اعتقادات خود را برای حفاظت از جامعه لبنانی بر اساس ارزش‌های مدرن شهروندی، حقوق بشر، لیبرالیسم، و آزادی‌های مدنی قرار داده و از دولت می‌خواهند تا وظیفه دفاع از جامعه را بر عهده گیرد؛ یعنی درخواستی که در مخالفت کامل با مواضع حزب‌الله قرار دارد.

به گزارش الجنوبیه، جنبش «تحریر» دارای دیدگاهی است که هدف آن «تجلی تشیع سازگار با فرهنگ دولت، مدرنیته، پروژه ملی لبنان و اجرای قانون اساسی، به ویژه اصول اصلاحی آن در رابطه با غلبه بر فرقه‌گرایی، تشکیل مجلس سنا است. علاوه بر این، بر تمرکززدایی گسترده به عنوان تضمین حکمرانی خوب، شفافیت و توسعه پایدار و احیای نقش و رابطه دولت با کشورهای عربی و جهان تاکید دارد.

پروژه جنبش «تحریر» بر ۱۰ اصل استوار است:

• اعتراض به فرقه‌گرایی
• تاکید بر نظام سیاسی مدرن (اعتراض به عمل انسداد)
• تنوع در وحدت ملی (اعتراض به نظام‌های موازی با دولت)
• مسائل وطن یکپارچه (اعتراض به «محور مقاومت»)
• دینداری یک انتخاب فردی است (اعتراض به تشیع صفوی)
• تطهیر فقاهت از جاه‌طلبی حاکمیت و نفوذ (ایراد به «ولایت عامه فقیه»)
• پاک کردن فقاهت از جمود حکومت (ایراد به ولایت فقیه)
• تطهیر فقه از جمودگرایی احکام (اعتراض به بی‌عدالتی در موضوعات احوال شخصیه)
• استقبال از تجدد (اعتراض به تحدید آن نسبت به دین)
• اعاده نقش لبنان در عرصه عربی و بین‌المللی

علی خلیفه در خصوص موضع سیاسی در قبال رویدادهای جاری، طی قرائت بیانیه راه‌اندازی جنبش تاکید کرد که «بر اساس منافع عالی ملی و قرارداد سیاسی و اجتماعی میان لبنانی‌ها که در سند توافق ملی و توافقنامه طائف آمده است. در منشور ملی، جنبش از همه طرف‌ها در لبنان می‌خواهد که ماجراجویی‌های حساب نشده برای کشاندن لبنان به کوره راه درگیری و تحمیل آنچه که لبنانی‌ها نمی‌توانند تحمل کنند، انجام ندهند. این بحران‌ خفه‌کننده‌ای است که از آن رنج می‌برد.

این جنبش در این بیانیه تاکید کرد که «دولت لبنان باید مسئولیت‌های ملی و حاکمیتی خود را بر عهده بگیرد، از امنیت و امنیت لبنانی‌ها محافظت کند و صلح مدنی، وحدت ملی و اراده برای زندگی مشترک در میان لبنانی‌ها را بیش از هر چیز ترویج کند». ارتش لبنان باید وظایف دفاعی خود را منحصراً برای کنترل مرزها و دفاع از میهن انجام دهد.

اما جنبش به نوعی کوشیده است وضعیت فلسطینیان را نیز مورد توجه قرار دهد. از این رو، تمام اقدامات خشونت‌آمیز علیه غیرنظامیان، به ویژه هدف قرار دادن غیرنظامیان بی‌دفاع در غزه و کرانه باختری را محکوم می‌کند. جنبش اعلام کرده است که تلاش برای نابودی آرمان فلسطین و جابجایی اجباری مردم فلسطین که با قوانین بشردوستانه بین‌المللی در تضاد است، محکوم است. کرامت انسانی و اصل حق مردم برای تعیین سرنوشت، با تاکید بر تعهدات خود که با ابتکار صلح عربی، صادر شده توسط اجلاس بیروت در سال ۲۰۰۲، که هدف آن یافتن راه حل عادلانه و جامع و ایجاد یک فلسطین مستقل است، باید مورد توجه قرار گیرد.

جنبش اعتراضی از این منظر، اظهارات حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را مبنی بر تضعیف حاکمیت دولت لبنان و تصمیم جنگ و صلحی که به آن سپرده شده، رد می‌کند. جنبش اعلام کرد که آنها متعهد به ابتکار صلح عربی هستند که در اجلاس سران سال ۲۰۰۲ صادر شد و هدف آن یافتن راه حلی عادلانه و جامع و ایجاد یک کشور مستقل فلسطینی است.

نقطه نظرات دکتر علی خلیفه درباره شرایط موجود می‌تواند راهنمایی برای فلسطینی‌ها و هواداران آنهایی باشد که بر طبل جنگ می‌کوبند. «گفتمان کنونی بین بی‌عقلی و وابستگی در نوسان است… بی‌عقلی ویژگی غالب اعمال، آداب، رفتار و بسیج محیط حزب‌الله است، در سخنرانی حسن نصرالله، غیرعقلانی بودن برجسته است، به ویژه زمانی که وی به تبرئه [رژیم] ایران از ماجراجویی‌های محاسبه نشده حماس و مسئول دانستن ایالات متحده آمریکا در جنگ جاری متوسل می‌شود… این غیرمنطقی بودن در وابستگی به منافع ایران در منطقه است».

وی  همچنین افزود: «بله، باید گفت که فداکاری‌های فلسطینی‌ها درواقع مرحله تاریخی جدیدی را در سرنوشت ملت فلسطین و آرمان عادلانه آنها ایجاد می‌کند. اما ما خواستار پایان دادن به سرمایه‌گذاری در سرنوشت فلسطینی‌ها و داد و ستد در راه آنها هستیم. اگر ما امنیت خود را در لبنان در نبردی حساب نشده و نابرابر که ویرانی بیشتری برای ما به همراه دارد، از دست بدهیم، فلسطینی ها چه سودی خواهند داشت؟» خلیفه در پایان گفت: «ما تصمیم حزب‌الله مبنی بر حرکت جبهه جنوبی، تشدید اوضاع و تسهیل نفوذ فرامرزی را رد می‌کنیم، ما خواستار اجرای قطعنامه ۱۷۰۱ هستیم که تصمیم جنگ و صلح را تنها در کشور لبنان و نقش دفاعی و امنیتی ارتش لبنان می‌‌داند».[v]

مشاهده می‌شود که برخلاف فلسطین، در لبنان مقاومت اعتراضی علیه حزب‌الله و همچنین حکومت اسلامی در ایران رو به رشد و فعال است.

*دکتر محمود مسائلی استاد بازنشسته روابط و حقوق بین‌الملل، دانشگاه‌های آتاوا و کارلتون و دبیرکل اندیشکده بین‌المللی نظریه‌های بدیل با مقام مشورتی دائم نزد ملل متحد

[i] Yolande Knell & Rushdi Abou Alouf, Palestinians vent against Hamas in rare online event, BBC, January 28, 2022
[ii] Toi Staff, Abbas says Hamas actions ‘don’t represent Palestinians,’ then seems to backtrack. Times of Israel, 16 October 2023

[iii] انطلقت “تحرُّر” (حرکه الإعتراض الشیعی من أجل لبنان)
[iv] خاص “جنوبیه”، فی ۲۶ أکتوبر، ۲۰۲۳
[v] بوابه بیروت، https://beirutgate.com/143348/