پنج ماه پس از آنکه احمدرضا رادان فرمانده نیروی انتظامی جمهوری اسلامی در سفر به مسکو با روس‌ها تفاهمنامه امنیتی امضاء کرد مجلس شورای اسلامی یکشنبه ۱۹ آذرماه کلیات لایحه همکاری در حوزه امنیت اطلاعات میان جمهوری اسلامی و روسیه را با ۱۸۰ رأی موافق در مقابل ۲۷ رأی مخالف تصویب کرد.
جریان نزدیک به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با هدایت تیم محمدباقر قالیباف در مجلس پشتیبان همکاری اطلاعاتی و امنیتی با روسیه هستند.
طبق این لایحه که از ۹ ماده و یک ضمیمه تشکیل شده، یکی از اهداف همکاری اطلاعاتی و امنیتی با روس‌ها مقابله با «اختلال در نظم عمومی» و مقابله با «بی‌ثبات کردن اوضاع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی داخلی و دخالت در اداره دولت» است.
ابوالفضل عمویی سخنگوی کمیسیون امنیت ملّی پیش از رأی‌گیری در دفاع از این همکاری گفت «تهدیداتی در فضای سایبری علیه کشورها شکل می‌گیرد که در این لایحه و در همکاری بین ایران و روسیه راهکارهای مقابله با این تهدیدات پاسخگو است.»
به گفته این نماینده، روابط جمهوری اسلامی با روسیه ابعاد مختلفی دارد که باید این روابط ارتقاء یابد و از «تنوع بخشیدن» به همکاری جمهوری اسلامی و روسیه استقبال کرد.
یکی از ایراداتی که اقلیت مخالف این لایحه در مجلس شورای اسلامی به آن اشاره کردند نامشخص بودن نوع همکاری در حوزه «امنیت اطلاعات» است. مهرداد گودرزوند چگینی از اعضای کمیسیون برنامه و بودجه در کمیسیون تلفیق در موافقت با این لایحه گفت: «منظور از امنیت اطلاعات، امنیت اطلاعات اقتصادی، اجتماعی و به معنای عام آن است. همچنین این لایحه سبب توسعه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و اطلاعاتی می‌شود.»
وی اشاره کرد «جمهوری اسلامی ایران توافق ۲۰ ساله با روسیه دارد و باید همیشه این روابط را ارتقاء داد تا سبب استحکام روابط در برابر دشمنان بین دو کشور شود.»
اما حسنیعلی حاجی دلیگانی عضو کمیسیون قضایی و از اعضای سابق سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تذکر داده که طبق این لایحه دو کشور می‌توانند اطلاعات را به کشور ثالث بدهند! وی توضیح داده «مقاصد تروریستی برای جمهوری اسلامی و روسیه متفاوت است و در این لایحه نوع همکاری مشخص نشده است. به عبارتی این بخش‌ها دارای ابهام است و به این موضوع اشاره نکرده که اگر تبادل اطلاعات با قوانین ما مغایرت داشت، چه کاری باید انجام داد.»
عبدالرضا مصری نایب رئیس مجلس که از مدافعان همکاری اطلاعاتی جمهوری اسلامی و روسیه است به حاجی‌دلیگانی گفته «هیچکدام از طرفین لایحه بدون اجازه طرف مقابل اجازه فاش کردن اطلاعات را ندارند و تذکر شما دلسوزانه است ولی این تذکر به لایحه وارد نیست.»
در این جلسه نماینده دولت ابراهیم رئیسی نیز حضور داشت که در دفاع از همکاری اطلاعاتی امنیتی جمهوری اسلامی با روس‌ها به ابلاغیه‌های علی خامنه‌ای اشاره کرد و گفت که «بر اساس مأموریت‌های مندرج در سند راهبردی پدافند سایبری و همچنین طبق توافق صورت گرفته بین دبیران شوراهای‌عالی امنیت ایران و روسیه» مذاکرات برای عملی شدن این سند در سال ۹۷ آغاز شد.
بر اساس توضیح نماینده دولت، بخشی از همکاری‌های امنیتی و اطلاعاتی روسیه شامل «اطلاعات سایبری» است که با هدف افزایش توان بازدارندگی جمهوری اسلامی و روسیه انجام می‌شود.
تفاهمنامه امنیتی میان جمهوری اسلامی و روسیه؛ از مقابله با «عوامل بی‌ثبات‌کننده» تا «حفاظت از تأسیسات دولتی»
-چند روز پس از تلاش «مزدوران واگنر» برای شورش مسلحانه در روسیه، فرمانده کل انتظامی جمهوری اسلامی در جریان سفر سه روزه خود به مسکو با ویکتو زولوتوف فرمانده گارد ملی روسیه و… pic.twitter.com/XDlHZtw1tl
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) July 2, 2023
آنطور که نماینده دولت توضیح داده است، بخش دیگری از همکاری اطلاعاتی و امنیتی جمهوری اسلامی و روسیه در حوزه «اقتصادی» و «اجتماعی» است. وی اما توضیح دقیقی درباره آن نداد.
مهندسی کشور توسط روس‌ها
بسیاری معتقدند این شکل از همکاری احتمال جاسوسی و سوء استفاده از اطلاعات ایرانی‌ها را در پی دارد. حامد بیدی مدیرعامل وبسایت «کارزار» در مصاحبه با وبسایت «گجت نیوز» که «تابناک» نیز آن را بازنشر کرده، وی عملی شدن این لایحه را به اوضاع ایران در زمان جنگ سرد تشبیه می‌کند و درباره «افزایش فیلترینگ و استعمار و محصور شدن در میان ابزارهای روسی» را از هم‌اکنون هشدار می‌دهد. وی می‌گوید: «هرچند که حالا نیز در این میان گرفتار شده‌ایم.»
کارشناسان حقوقی و قضایی در مورد احتمال جاسوسی و سوء استفاده روسیه از اطلاعات ایرانی‌ها هشدار می‌دهند. آنها معتقدند روسیه با نفوذ بیشتر از اکنون بر پایه‌های دیجیتال کشور، می‌تواند کشور را به شیوه خودش مهندسی کرده و سیاست‌ها را تغییر دهد و از جهات مختلف می‌تواند بر ایران حکمرانی کند. این حکمرانی می‌تواند از قطع اینترنت تا نشر اطلاعات امنیتی و حتا داده‌های حساس کشور باشد.
فیلترینگ و شنود
برخی دیگر از منابع داخلی به نقل از کارشناسان اینترنت و شبکه هشدار دادند در تفاهمنامه همکاری ایران و روسیه در حوزه امنیت اطلاعات بر مسئله «اطلاعات» و بی‌ثبات کردن اوضاع سیاسی کشورها تأکید شده و از همین موضوع به عنوان دلیلی برای اعمال فیلترینگ بیشتر یاد شده است. برخی دیگر نیز این همکاری را مربوط به استخراج اطلاعات و همچنین «شنود» می‌دانند.
جمهوری اسلامی تلاش می‌کند در ابعاد مختلف به ویژه نظامی و امنیتی همکاری با روس‌ها را تقویت کند. هرچند روسیه در دهه‌های اخیر حاضر به ارائه تجیهزات و تسلحیات مدرن نظامی به جمهوری اسلامی نشده است اما در زمینه «جاسوسی» و «شنود» و همچنین در ارائه تجهیزات مربوط به سرکوب مردم شریک مورد اعتمادی برای رهبران دیکتاتور مثل علی خامنه‌ای و الکساندر لوکاشنکو رئیس جمهوری بلاروس است.
اگرچه دولت‌های غربی بارها در مورد ارسال پهپادهای انتحاری و سایر تسلیحات نظامی از ایران به روسیه به مقامات جمهوری اسلامی هشدار داده‌اند اما حکومت ایران در عمل به یکی از شرکای روسیه در جنگ علیه اوکراین تبدیل شده است.
نصرالله تاجیک دیپلمات پیشین جمهوری اسلامی دی‌ماه ۱۴۰۱ در یک مصاحبه هشدار داده بود آنچه غربی‌ها را حساس کرده علاوه بر التهابات اجتماعی در ایران و فروش پهپاد به روسیه، نزدیکی جمهوری اسلامی و روسیه است که جدا از اعتراضات بحق مردم «بخشی از انگولک خارجی نیز به همین نزدیکی برمی‌گردد». تاجیک تأکید کرده «تشدید برخوردهای تند با اعتراضات چشم‌انداز احیای برجام را تیره‌تر کرده است.»
