«ما باید بپذیریم که کشوری کم‌بارش و خشک داریم. ما هیچوقت مدیریت درستی برای منابع آب کشور نداشتیم. ما هنوز هم آبی که به سختی و با هزینه زیاد تصفیه می‌کنیم برای ساخت و ساز و شستشو و موارد غیرضروری استفاده می‌کنیم.»
وبسایت «رکنا» روز جمعه ۲۰ بهمن‌ماه با بیان این مطلب به نقل از رئیس مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان محیط زیست نوشت: «هفته گذشته در اصفهان بودم، جایی که درگیر بحران آبی است ولی پمپ‌های آب گذاشته‌اند و برداشت‌های بی‌رویه‌ای می‌کنند که نگران‌کننده است. این تغییر رویکردها را در برنامه‌ریزی‌ها و اجرای پروژه‌های جدید و… هم نمی‌بینیم.»
داریوش گل‌علی‌زاده مصرف آب در صنعت و کشاورزی در ایران را بیش از حد دانست و افزود: «محصولاتی در ایران کشت می‌شوند که با شرایط آبی کشور همخوانی ندارند و اصلا به آب مجازی در هزینه‌های تولید یک محصول توجه نمی‌کنیم و آن را به راحتی صادر می‌کنیم.»
به گفته این مقام مسئول، هنوز در اصفهان، شیراز، جنوب تهران و خراسان برنج کاشته می‌شود و «وزارت جهاد کشاورزی نظارت‌های لازم را بر این مهم ندارد. ما در مدیریت دچار روزمرگی شده‌ایم و برای خروج از این شرایط به برنامه‌ریزی میان و بلندمدت نیاز داریم.»
وی با اشاره به اینکه «امسال شرایط بارندگی خوبی نداشتیم»، تاکید کرد:«ما نیاز به بارش برف داشتیم تا یخچال‌های طبیعی تغذیه شوند؛ اما اینگونه نشد. همچنین بارندگی در زمانی غیر از بازه زمانی مشخصِ مناسب برای بارندگی، موجب وقوع سیل و فرسایش خاک خواهد شد.»
گل‌علی‌زاده هشدار داد: «اگر خشکسالی به این شکل ادامه پیدا کند، آتش‌سوزی در جنگل‌ها و مراتع، افزایش توفان‌های گرد و خاک و افزایش بیابان‌زایی را در پی خواهد داشت.»
کاهش ۳۷ درصدی بارش‌ها در تهران و زنگ خطر کم‌آبی
شهر تهران از جمله شهرهای پرمصرف در زمینه آب اعلام شده است.
درهمین ارتباط مدیرکل هواشناسی استان تهران از کاهش ۳۷ درصدی بارش در این استان از ابتدای سال آبی جاری نسبت به بلندمدت خبر داد و تاکید کرد:«در این شرایط لزوم مدیریت در مصرف آب توصیه می‌شود.»
مازیار غلامی با بیان اینکه استان تهران همچنان در شرایط خشکسالی بسر می‌برد تاکید کرد: «با توجه به افزایش دما و کاهش بارش از بابت تامین منابع آبی خیلی وضعیت خوبی نداریم.»
کم‌آبی استخرهای تهران را خشک خواهد کرد
در همین ارتباط، استاندار تهران روز ۱۱ بهمن در نشست بررسی مشکلات آب و مدیریت جامع حوضه آبخیز در استان تهران «یکی از چالش‌های جدی این استان را حوزه آب و کاهش میزان نزولات آسمانی و به تبع آن کمبود مقدار ذخایر این ماده حیاتی و گرانبها در پشت سدها» دانست و افزود: «در حوزه آب باید اعلام کنیم که با چالش جدی مواجه هستیم.»
علیرضا فخاری افزود: «برخی به تأمین آب از طریق چاه‌های شهرداری تهران اشاره می‌کنند اما باید به این مسئله توجه داشته باشیم که تنش آب برای کل کشور است و با توجه به نوع سازه‌های پایتخت این امکان وجود دارد که تهران توان تحمل این تنش را نداشته باشد.»
وی تاکید کرد: «مسئولان شهر و استان تهران باید بدانند در آینده نزدیک و در زمان وقوع بحران چه وضعیتی در حوزه تأمین آب خواهیم داشت.»
فخاری با تاکید بر اینکه استخرهای خصوصی باید شناسایی و برای آنها اخطار صادر شود تاکید کرد: «در صورت تکرار برخورد و قطع انشعاب انجام بگیرد تا بتوانیم آب را پس‌انداز کنیم، چرا که ما در شرایطی هستیم که الان می‌توانیم مصارف را مدیریت کنیم که در تابستان دچار مشکل نشویم.»
استاندار تهران با تاکید بر اینکه تأمین آب تهران باید در اولویت برنامه‌ریزی‌ها قرار بگیرد و در این راستا آبفا ملزم به ارائه برنامه است، افزود: «مصرف آب در پایتخت ثانیه‌ای ۵۵ هزار لیتر است و این موضوع مهم در برنامه‌ریزی‌ها باید حتماً مد نظر قرار داشته باشد و نباید به امید شهرداری باشیم.»
وی تاکید کرد که اگر مردم در ماه‌های آینده با کمبود آب مواجه شوند و نیازمندی‌های طبیعی را نتوانند جبران کنند، طبعا اولویت این است که مکان‌هایی که جنبه تفریحی دارند و جزو نیازمندی‌های اساسی و حیاتی برای مردم نیستند در معرض تعطیلی قرار گیرند.
منظور از این مکان‌ها هم استخرها و پارک‌های آبی هستند که قاعدتا مصرف آب بالایی دارند و در شرایط بحرانی در اولویت تعطیلی قرار می‌گیرند.
افزایش ۳۳درصدی مصرف آب مشترکین تهرانی
در همین ارتباط مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران با بیان اینکه استان تهران در سه سال گذشته با کاهش بارندگی مواجه بوده است تاکید کرد که پایتخت «امسال نیز برای نخستین بار، چهارمین سال پیاپی خشکسالی را تجربه می‌کند و این در حالی است که همواره در ۵۰ سال اخیر، پس از دو سال خشکسالی با ترسالی مواجه بودیم.»
یه گفته وی، در یک دهه اخیر، مشترکین شرکت آب و فاضلاب در استان تهران ۳۳ درصد افزایش یافته در حالی که منابع تأمین‌کننده آب تهران ثابت بوده است و از طرفی شرایط اقلیمی و افزایش دوره خشکسالی‌ها موجب کاهش آب در دسترس شده است.
هدر رفتن آب در ایران
بر اساس آمارهای وزارت نیرو، میزان آب بدون درآمد در مناطق شهری کشور از حدود ۳۰ درصد در سال‌های ۱۳۸۵ تا ۱۳۸۷ به ۲۵ درصد بین سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۹ رسید که حالا این میزان در سه سال اخیر به ۲۷ درصد رسیده است.
طبق گزارش‌های وزارت نیرو، آب تولیدی در مناطق شهری ایران طی سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۷ میلیارد مترمکعب بوده که از این میزان، حدود ۱/۹ میلیارد مترمکعب آن آب بدون درآمد بوده است.
آمارهای وزارت نیرو نشان می‌دهد میانگین مصرف یک شبانه‌روز هر ایرانی ساکن مناطق شهری ۲۰۳ لیتر است که با احتساب ۱/۹ میلیارد مترمکعب آب بدون درآمد، این مقدار معادل مصرف یکسال ۲۵/۵ میلیون ایرانی ساکن در شهرهای کشور است.
فرونشست زمین در پی بحران کم‌آبی
در ارتباط با بحران آب مصطفی فدائی فرد پژوهشگر آب و محیط زیست یکم بهمن ماه با بیان اینکه در حال حاضر آب موجود در مخازن چهار سد از سد‌های پنجگانه تأمین آب آشامیدنی تهران، به کمتر از ۱۵ درصد رسیده و سد لار نیز تقریبا خشک شده به خبرگزاری ایلنا گفته بود: «تامین آب شرب برخی مناطق کشور مانند سیستان و بلوچستان، مشهد، تهران و گلستان، بسیار جدی است، شهرهای خراسان رضوی، لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان‌شمالی، سمنان، سیستان و بلوچستان و کرمان و ساوه مشمول طرح‌های تأمین آب اضطراری هستند. این در حالی است که مسئولین تاکید دارند که لحاظ کردن طرح‌های اضطراری تأمین آب به معنای بحرانی بودن شرایط تأمین آب نیست، البته وضعیت تامین آب کشاورزی بسیار بحرانی‌تر است و بطور حتم چالش‌های اقتصادی و حتی امنیتی شدید ایجاد خواهند کرد.»
وی با بیان اینکه در بسیاری از سال‌های قبل نیز در کلانشهرها مشکلات جدی در تامین آب آشامیدنی وجود داشته تاکید کرده بود: «بطور مثال آب شرب کلانشهر مشهد در تابستان گذشته با اجرای طرح‌های اضطراری و به صورت کاملا میلیمتری تامین شد، کار به جیره‌بندی آب نرسید و مردم نیز بویی از شرایط بحرانی نبردند چون مسئولین برای سرپوش گذاشتن بر سوء مدیریت‌ها، علاقمند به مخفی کردن بحران‌ها هستند. در این ماه‌های بحرانی که نیازمند اطلاع‌رسانی گسترده هستیم، مسئولین نه تنها هشدارهای جدی نمی‌دهند بلکه با تاکید بر اینکه آب جیره‌بندی نخواهد شد، خیال مردم را برای مصرف بی‌رویه آب راحت می‌کنند، طی چند ماه اخیر نیز همه اخبار رسانه‌ها معطوف به جنگ حماس و حوثی‌ها با اسرائیل و حمله موشکی سپاه به عراق، سوریه و پاکستان شده و بحران‌های مرتبط با تامین آب، توسعه فرونشست و نابودی محیط زیست بیش از پیش به محاق رفته است.»
این پژوهشگر حوزه آب و محیط زیست توضیح داده بود: «بطور متوسط سالانه بیش از ۷۰ درصد از کل بارش‌های محدود و با پراکندگی نامناسب زمانی و مکانی کشور از طریق تبخیر و تعرق از دست می‌رود به این معنا که کشور برای توسعه کشاورزی مناسب نیست، با وجودی که این موضوع در طرح جامع آب سال ۱۳۵۳ مورد تاکید قرار گرفت، در طی ۴۵ سال گذشته توسعه بی‌رویه، غیراصولی، کم‌راندمان و الگوی کشت‌های پُرمصرف همواره در دستور کار بوده و حتی با شعار خودکفایی، بیش از ۹۰ درصد از منابع آب کشور را در کشاورزی مصرف، یا بهتر است بگوییم هدر می‌دهیم، با این سیاست‌ها علاوه بر اینکه بیش از ۳۰ درصد از آب تجدیدپذیر کشور را تا کنون نابود کرده‌ایم، نه تنها به خودکفایی نرسیده‌ایم بلکه به دلیل توسعه فراگیر فقر، امنیت غذایی مردم را نیز به خطر جدی انداخته‌ایم.»
