با تداوم گرانی و عدم افزایش درآمدها «بحران معیشت» در میان خانوارها عمیق‌تر شده و مصرف موادغذایی با کاهش روبروست. روزنامه «شرق» در گزارشی با اشاره به بی‌عملی دولت و بحران‌های فزاینده معیشتی نوشته «به نظر می‌رسد فاصله چندانی با دریافت وام خرید موز، آرد یا شیر نداشته باشیم.»
روزنامه «شرق» در گزارشی با اشاره وام جدید معرفی شده از سوی دولت برای خرید نوروزی نوشته ابتدا از وام خرید مسکن و خودرو به وام ودیعه مسکن و خرید لوازم خانگی رسیدیم، کمی بعد ماجرا به خرید گوشت و مرغ و حتی لباس قسطی رسید و امروز باید وام بگیریم تا بتوانیم آجیل و میوه شب عیدمان را بخریم.
در ادامه این گزارش آمده که همین چند سال پیش زمانی که ایده وام ودیعه مسکن مطرح شد، مردم آن را رویدادی ناگوار خواندند که نشان می داد امید و انتظار در جامعه به چه سطحی رسیده که مردم دیگر نه تنها توان خرید خانه ندارند، بلکه در اجاره یک سرپناه حداقلی هم با مشکل مواجه هستند. اما امروز انگار دیگر چشم‌ها به دیدن تابلوها و بیلبوردهایی با عبارت «فروش اقساطی» سردر قصابی، لباس فروشی، خشکبارفروشی و حتی لوازم آرایشی و بهداشتی عادت کرده است. با این حساب به نظر می رسد فاصله چندانی با دریافت وام خرید موز، آرد یا شیر نداشته باشیم.
گزارش دیگری که از سوی وبسایت «اقتصاد ۲۴» منتشر شده از فروش پیراهن مردانه با چک کارمندی خبر می‌دهد. یک تولیدکننده پیراهن مردانه با اشاره به اینکه تقاضا در بازار به دلیل گرانی و تورم بسیار کم شده است، گفته که «در بازار، معاملات عمده و خرید و فروش کالا به صورت چکی، موضوع عجیب و تازه‌ای نیست، اما فروش چکی پیراهن مردانه به مشتریان خُرد جای سوال دارد!»
او افزوده که بر اساس اظهارات برخی از توزیع‌کنندگان پیراهن مردانه در سطح شهر، مردم برای تأمین لباس حداقل دو تا سه نفر از اعضای خانواده خود درخواست خرید چکی پیراهن مردانه دارند. این موضوع نشان از وضعیت نامناسب این کالا در بازار دارد.
از سوی دیگر گرانی در بازار مواد غذایی نیز تقاضا برای مواد خوراکی را کاهش داده است. داده‌های جدید مرکز آمار ایران نشان می‌دهد قیمت گوشت قرمز و گوشت مرغ در ایران طی یک سال گذشته ۹۳ درصد گران شده است. بر اساس این آمارهای جدید، در همین مدت، قیمت ماهی‌ها و صدف‌داران ۶۴ درصد، میوه و خشکبار ۵۱ درصد، نوشیدنی‌ها ۴۵ درصد و خوراکی‌ها نیز ۴۵ درصد افزایش قیمت داشته‌اند.
همزمان رضا پاشا بیگی داریانی رئیس اتحادیه خواربارفروشان تهران در گفتگو با وبسایت «اقتصاد ۲۴» درباره تورم مواد غذایی گفته «همچنان گرانی و تورم در بازار کالا‌های مصرفی و ضروری مواد خوراکی خودنمایی می‌کند.»
رئیس اتحادیه خواربارفروشان تهران افزوده «مهمترین دلیل گرانی برخی از کالاها به دلیل شرایط تأمین مواد اولیه و بحث‌های ارزی است که امیدواریم تمهیدات لازم برای تامین آن‌ها اعمال شود.»
محمدحسین قمری مدیر کل دفتر خدمات عمومی وزارت صمت دو روز پیش، دوشنبه هفتم اسفندماه، از اختصاص «تسهیلات ۲۰ میلیون تومانی به خریداران شب عید صرفا از طریق اعتبارسنجی و بدون ضامن، سود و وثیقه» خبر داد.
مدیر کل دفتر خدمات عمومی وزارت صمت توضیح داده بود که «سود اعتبار این طرح برای مردم صفر درصد است و بانک تجارت ضمانت‌کننده اعتبار ۲۰ میلیون تومانی پس از اعتبارسنجی است و هیچ‌گونه چک و سفته‌ای برای ضمانت نیاز نیست. بانک قرض الحسنه مهر ایران هم اعتبار ۱۵۰ میلیون تومانی با ضمانت الکترونیکی و به صورت اقساط ۶ ماهه به متقاضیان می‌دهد.»
این در حالیست که مقامات دولتی رقم خط فقر برای یک خانوار چهار نفره در تهران را ۲۵ میلیون تومان عنوان، و کارشناسان اقتصادی بر اساس محاسباتی میدانی این هزینه را در ماه ۳۴ میلیون تومان برای تهران بطور میانگین ۲۵ میلیون تومان برای شهرستان‌ها ارزیابی کرده‌اند. در چنین شرایطی به نظر نمی‌رسد وام ۲۰ میلیون تومانی حتی برای مخارج جاری یک خانوار نیز کافی باشد، چه برسد به خرید نوروز که شامل لباس و کیف و کفش و آجیل و شیرینی و هفت سین و… نیز می‌شود!
وام‌های بی‌ارزش و مصرفی به گفته بهاءالدین حسینی هاشمی کارشناس امور بانکی دو سرش زیان است. این کارشناس امور بانکی به روزنامه «شرق» با اشاره به فشار این وام‌ها به نظام بانکی که با فشارهای زیاد دیگری نیز روبروست، گفته «این وام یک وام مصرفی است و یک هفته ای خرج می شود. اگرچه مبلغ کمی دارد، اما برای گیرندگان آن بازپرداختش آسان نیست؛ چون در بودجه خانوار اثرگذار است؛ بنابراین به احتمال زیاد گیرندگان توان بازپرداخت نداشته باشند و این برای بانک ها یک نوع دیگری از هزینه را هم دارد؛ هزینه پیگیری مطالبات. برای بانک با این هزینه مقرون به صرفه نیست که به دنبال وصول این مطالبات برود.»
افزایش شاخص فلاکت در ایران؛ چشم‌انداز ماه‌های آینده هم سیاه است
از سوی دیگر آمارها نشان می‌دهد شاخص فلاکت که از جمع دو نرخ بیکاری و تورم بدست می‌آیند طی یک سال گذشته در مناطق شهری ۲۵ استان کشور با افزایش چشمگیری روبرو بوده است. در پاییز امسال سطح فلاکت در مناطق شهری برابر با ۵۲/۳ و در روستاها برابر با ۵۱/۷ واحد بوده است. این یعنی ساکنان شهرهای کشور نسبت به روستانشین‌ها ۰/۶ واحد فلاکت بیشتری را تجربه کرده‌اند.
در استان لرستان شاخص فلاکت برابر با ۶۴/۲ واحد بوده که از مجموع تورم سالانه برابر با ۵۰ درصد در پایان پاییز و نرخ بیکاری برابر با ۱۴/۲ درصد حاصل شده است.
در یک رده‌بندی با در نظر گرفتن شاخص فلاکت در «مناطق شهری هر استان»، استان سیستان و بلوچستان رکوردار شده است. میانگین شاخص فلاکت در شهرهای این استان از ۵۳/۳۶ واحد در سال گذشته به ۶۱/۹۶ واحد در سال جاری رسیده و بنابراین ۸/۶۰ واحد افزایش یافته است.
احسان سهرابی فعال کارگری نیز به تازگی اعلام کرده «بر اساس برآوردها از سوی نهادهای رسمی، میانگین نرخ فقر در نیمه دهه ۸۰ در کشور ۱۵ درصد یعنی به ازای هر شش نفر یک نفر، نیمه اول دهه ۹۰ ، حدود ۲۰ درصد و در سال ۱۴۰۰ به حدود ۳۱ درصد یعنی به ازای هر سه ایرانی یک نفر رسید. این نشان می‌دهد که فقر در جامعه رشد دو برابری داشته است.»
این فعال کارگری افزوده «اگر شهریور ۹۷ که سال شروع مجدد تحریم‌هاست را مبنای محاسبه قرار دهیم، تاکنون نرخ تورم خوراکی‌ها به بیش از ۹۰۰ درصد رسیده است؛ این رشد آثار و تبعات مهلکی بر جامعه گذارده است. قطعاً اثرات این تورم سنگین بر دهک‌های پایین بسیار سنگین‌تر بوده؛ فشار مداوم، جان و توان جامعه فقیر را گرفته است؛ در عین حال، این تورم کمرشکن پس‌انداز خانوارهای متوسط را به صفر رسانده و آنان را به سمت فقیر شدن سوق داده است.»
حسین صمصمامی اقتصاد دان و رئیس دانشکده اقتصاد و علوم سیاسی دانشگاه «بهشتی» (دانشگاه ملی ایران) در گفتگو با وبسایت «دیده‌بان ایران» اعلام کرده به دلیل عدم تمرکز دولت برای مهار نقدینگی، تورم بیش از ۴۰ درصد خواهد بود.
حسین صمصامی با اشاره به قیمت هفت تومانی دلار در سال‌های نخست بعد از انقلاب۵۷ و رسیدن دلار به قیمت‌های کنونی گفته پول ملی ایران در ۳۰ سال گذشته ۶۰۰ هزار درصد بی‌ارزش شده است.
او همچنین با اشاره به افزایش «مالیات‌ستانی در لایحه بودجه» گفته سال آینده رکود افزایش پیدا کرده و بیکاری گسترش پیدا می‌کند و در نتیجه اعتراضات مردم هم افزایش می‌یابد.
این اقتصاددان درباره اثر افزایش مالیات بر کوچک شدن سفره مردم گفته «اینکه من یکدفعه مثلا ۵۰ درصد، ۶۰ درصد درآمدهای مالیاتی را می برم بالا، فشار می آید روی گُرده مردم و مردم عصبانی شوند و دردی هم دوا نمی کند، چون بعدا از آن طرف فشارش می‌آید روی دوش مردم، چون مردم این افزایش هزینه‌ها را یک جورایی دوباره خودشان باید پرداخت کنند، یعنی دولت از مردم گرفته و یک جورایی دوباره به صورت تورم برمی گردد روی دوش خودشان.»
کارشناسان مدتهاست نسبت به شیوه سیاست‌گذاری اقتصادی دولت رئیسی نقد دارند اما مقامات دولت همچنان اصرار می‌کنند که سیاست‌های اقتصادی دولت جواب داده، شرایط رو به بهبود است و تورم هم کاهش یافته است.
جعفر خیرخواهان کارشناس حوزه فقر و توسعه نیز در گفتگو با روزنامه «شرق» توضیح داده که از ابتدا هم سیاست‌گذاران اقتصادی در جمهوری اسلامی با ضعف مدیریت روبرو بودند اما «پول نفت» سبب می‌شد اوضاع اقتصاد کنترل شود: «زمانی با پول نفتی که داشتیم، می‌توانستیم این شعارها و حرف ها را پوشش دهیم، حالا خبری از آن پول نیست ولی هنوز همان رفتار سیاست‌گذاران اجرایی با مردم حفظ شده است.»
به اعتقاد این کارشناس «نگرش سیاستمداران ما عوض نشده که وضعیت مان عوض شود. همان آدم های اجرائی قدیمی که پیشتر هم بلد نبودند اقتصاد را بدون نفت اداره کنند، امروز سر کار هستند و ما همچنان در آشفتگی و درهم ریختگی اقتصاد نفتی سابق مان هستیم؛ تا آنجا که دولت آن قدر سردرگم است که کار را به وام خرید آجیل و میوه شب عید رسانده است.»
جعفر خیرخواهان افزوده که «در کشور ما زمانی فرد قدرت خرید خودرو داشته و حالا قدرت تعویض لاستیک همان خودرو را هم ندارد. همزمان با این افولی که در مقایسه با گذشته خودش داشته، باید گسل تند اقتصادی ایجاد شده و رقم درآمدهای نجومی را هم بشنود و بپذیرد. عملکرد آقای رئیسی به درد همان دوران پول‌های نفتی ایران می‌خورد، نه امروز. امروز پول ها ته کشیده، ولی همچنان افرادی با همان طرز تفکر بر سر کار هستند.»
