در هفته‌های گذشته خبرهایی درباره افزایش جرائم و ناهنجاری‌های اجتماعی از جمله کیف‌قاپی و غذاقاپی در خیابان‌های ایران منتشر شد؛ پدیده‌هایی که زاییده فقر و فلاکت گسترده در کشور هستند.
خبرگزاری «رکنا» در آخرین روزهای سال گذشته خورشیدی در گزارشی به مجموعه‌ای از جرائم افزایش یافته در سطح شهر تهران پرداخته و نوشته بود گرانی که افزون شود، جرائم خرد را افزایش می‌دهد. از جمله جرائم خرد کیف‌قاپی است.»
در این گزارش آمده بود که «شهروندان از کالاقاپی در شهرهای بزرگ اطلاع‌رسانی می‌کنند اما غالبا می‌گویند وقتی یک نفر گوشت و آجیل و میوه را از دست شهروندان می‌رباید برای شکایت به مراجع پلیسی و قضایی مراجعه نمی‌کنند و تصور دارند که نیازمند بود.»
این گزارش تأکید کرده که افزایش شمار این سرقت‌ها زنگ خطر است.
در اسفندماه گذشته همچنین تصاویری از فروشگاه‌هایی در سطح تهران منتشر شد که بر روی کالاهای غذایی از جمله تُن ماهی دزدگیر نصب کرده بودند. بارها ویدئوهایی از تصاویر دوربین مدار بسته فروشگاه‌های مواد غذایی منتشر شده که شهروندی بسته‌ای برنج و چند ماکارونی و رب گوچه و روغن و… را زیر لباس یا در کیف پنهان می‌کند و می‌برد.
همزمان سردار محمد قنبری رئیس پلیس آگاهی فراجا نیز از طرح ویژه پلیس آگاهی برای مقابله با کیف‌قاپی و کالاقاپی خبر داده و گفته بود «کارآگاهان پلیس آگاهی به منظور تأمین امنیت و آرامش شهروندان و همچنین جلوگیری از جیب‌بری و کیف‌قاپی در مراکز خرید و بازارهای نوروزی به صورت محسوس و غیرمحسوس حضوری فعال دارند.»
افزایش «کالاقاپی» و «غذاقاپی» در ایران!
گرانی انواع موادغذایی در ایران آمار برخی جرائم مثل «کالا قاپی» و «غذا قاپی» را افزایش داده است.
مجید گودرزی کارشناس اقتصادی روز دوشنبه ۲۸ اسفندماه به وبسایت «رکنا» گفت: «وقتی یک نفر گوشت و آجیل و میوه را از دست شهروندان می‌رباید اغلب… pic.twitter.com/UXWNKcecf6
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 19, 2024
رئیس پلیس آگاهی فراجا افزوده بود که در نیمه پایانی اسفندماه با اجرای طرح‌های عملیاتی مبارزه با سارقان و تقویت گشت‌های هدفمند به منظور مهار جرائم اقداماتی انجام شده و همچنان ادامه دارد.
با اینهمه کارشناسان معتقدند افزایش جرائمی چون کیف‌قاپی یا سرقت‌های خُرد از فروشگاه‌ها به دلیل فقر و کاهش قدرت خرید مردمی است که نمی‌توانند ضروری‌ترین نیازهای خود را تأمین کنند.
ابوالفضل نیکوکار سرپرست معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان آذرماه گذشته از افزایش تعداد سارقان به نسبت زندانیان مواد مخدر برای نخستین‌‌بار در زندان‌های ایران خبر داده بود: «برای اولین‌بار در تهران، بیشترین محکومین و متهمان در زندان‌های سه گانه تهران، سارقین‌اند و قبلا مواد مخدر بود ولی الان بالاترین جرم، سرقت است زیرا دادگستری تهران برخورد و مقابله را در برنامه دارد و نسبت به نگهداری آنها و عدم اعطای نهادهای ارفاقی مثل مرخصی و ازادی مشروط و رأی باز نسبت به این متهمان اقدام کرده و افرادی که سابقه دارند نمی‌توانند از این ظرفیت استفاده کنند.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: افزایش سرقت‌ها برای تأمین معاش روزانه است
حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران هم پاییز گذشته گفته بود: «سرقت، به ویژه سرقت‌های خرد بیشتر به واسطه تامین معیشت روزانه است. یعنی اگر تحلیلی بر اقلام سرقت شده داشته باشیم گویای همین موضوع است. وقتی فقر گسترش پیدا می‌کند و مردم برای بقا دچار مشکل می‌شوند اگر از راه‌های مشروع نشد، از راه‌های نامشروع برای تامین معاش خود اقدام می‌کنند. پیامبر اشاره می‌کند که فقر و کفر همسایه هستند.»
حسن موسوی چلک افزوده بود که «جامعه‌ای که فقر را تجربه کند، عوارض، پیامدهایی به دنبال دارد و زمینه‌ساز بروز و ظهور پدیده‌ها و جرائم اجتماعی است. طبیعتا در شرایط کنونی وضعیت اقتصاد مردم خوب نیست و کسی نمی‌تواند منکر آن شود. یعنی اگر تحلیل محتوایی از صحبت‌های مسئولان و مردم و کارشناسان داشته باشیم مقوله مشخص افزایش فقر و قدرت کم مردم برای تامین هزینههای زندگی خود را نمایان می‌کند. متاسفانه هر روز این افزایش را در حوزه‌های مختلف اعم از مسکن، مواد غذایی، بهداشت، درمان و دارو که بر دوش مردم دارد بار می‌شود را می‌بینیم. در کنار آن افزایش مالیات که از تمام روزنه‌ها بر مردم وارد می‌شود هم بار دیگری بر دوش آنهاست.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران گفته بود «بیشتر افرادی که دست به سرقت می‌زنند، افرادی هستند که به شدت نیاز مالی دارند؛ حال بعضی سرقت می‌کنند، برخی قاچاق و برخی تن‌فروشی.»
مجید گودرزی کارشناس اقتصادی نیز درباره پدیده «کالاقاپی» گفته که «نرخ رشد کالاهای مصرفی در سال گذشته معیشت مردم را به خطر انداخته است.هزینه خرید کالاهای اساسی در قشر فرو دست آنها را واردار به حذف بسیاری از اقلام کرده است. قشر کارگر برای تامین مواد مغذی در سفره خود، مصرف تخم مرغ و سیب زمینی را افزایش داده و جایگزین گوشت ومرغ کرده است.
این کارشناس اقتصادی افزوده که «حداقل درآمد مردم متوسط و رو به پائین جامعه به گونه ای است که از پس هزینه های مسکن هم به سختی بر نمی آیند و قادر به خرید کالاهای معیشتی نیستند.طبق آمارها خرید نان در کشور افزایش یافته ومردم توان خرید برنج هم ندارند و تلاش می کنند تا با مصرف نان خود را سیر کنند.»
گودرزی با اشاره به وضعیت رکودی بازار در آستانه نوروز امسال گفته «با یک نگاه اجمالی و پرس و جو از کسبه می توان فهمید که چقدر قدرت خرید مردم نسبت به سالهای گذشته کاهش داده و اجرای طرح هایی مانند کالابرگ فجرانه برای مناطق کم برخوردار هم نتوانسته میزان قدرت خرید مردم را بالا ببرد.»
به عقیده این اقتصاددان دولت می تواند با کنترل نرخ رشد تورم به نرخ امید در زندگی مردم بیفزاید.نه اینکه با دادن یارانه آنهم به صورت مقطعی برخی اقشارنیازمند راتامین کند.اجرای چنین طرح هایی پاک کردن صورت مسئله موقتی است و نمی تواند گرهی از مشکلات معیشتی باز کند. این طرح های مقطعی که درمان نیست، منجر می شود که به جایی برسیم که این کالاقاپی های محدود به افزایش آماری برسند و این زنگ خطر جدی است.
احمد بخارایی جامعه‌شناس نیز روز پنجشنبه ۲ فروردین در یادداشتی به رابطه میان شرایط نابسامان اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی پرداخته و نوشته است میان فقر و جرم یک حلقه واسط وجود دارد و آن حلقه «احساس فقر» است.
این جامعه‌شناس معتقد است که میان فقر، جرائم و بطور کلی آسیب‌های اجتماعی ارتباط وجود دارد. هرچه فقر بیشتر می‌شود، احساس فقر تشدید شده و به دنبال آن نرخ جرائم افزایش پیدا می‌کند.
به عقیده احمد بخارایی، زندگیِ در فقر به معنای انجام جرم نیست بلکه «احساس فقر» است که زمینه‌ساز بروز جرائم و ناهنجاری‌های اجتماعی می‌شود.
او برای توضیح بیشتر به مقایسه فقر در جوامع روستایی و شهری پرداخته و نوشته ضریب جینی در ایران سیر صعودی دارد و در حال حاضر نزدیک به ۵۰ درصد است. این یک نقطه بحرانی است. این ضریب جینی در روستا و شهر تقریبا یکسان است. در روستا شکاف طبقاتی و نابرابری در درآمد منجر به جرم نمی‌شود، اما همین اختلاف در شهر با افزایش نرخ جرائم ارتباط پیدا می‌کند. چراکه یک واسطه میان فقر و جرائم وجود دارد. حلقه رابط هم احساس فقر است. در روستا این احساس فقر کم‌رنگ است، چراکه آن شرایط پذیرفته شده است. یعنی سطح توقع و انتظار مردم در روستا با توقع شهرنشینان متفاوت است.
احمد بخارایی در ادامه توضیح داده در شهرها تبعیض دیده می‌شود. به همین دلیل سطح توقع افزایش پیدا کرده و تشدید می‌شود؛ زیرا آنچه از اختلاف طبقاتی ملاحظه می‌شود به احساس فقر دامن می‌زند. یعنی احساس فقر ناشی از وجود تبعیض و بی‌عدالتی است که در شهرها پررنگ است، زیرا افراد ماشین‌ها و خانه‌های لوکس، یک‌شبه ره صدساله رفتن و… را می‌بینند. این تبعیض را با همه وجود خود احساس می‌کنند. در این شرایط احساس فقر دارند که حلقه رابط میان فقر و جرم است. آنچه از اختلاف طبقاتی ملاحظه می‌شود به احساس فقر دامن می‌زند. یعنی احساس فقر ناشی از وجود تبعیض و بی‌عدالتی است که در شهرها پررنگ است.
در بخش دیگری از این یادداشت با اشاره به اینکه «اگر در عرصه سیاسی عدالت نباشد، به عرصه‌های دیگر هم سرایت می‌کند» آمده که بی‌عدالتی اقتصادی در شهرها تبدیل به کینه، انتقامجویی، تشدید احساس فقر می‌شود. افرادی که در این شرایط قرار می‌گیرند هم می‌خواهند به هر طریقی به هدف خود برسند. این «هر طریق» راه‌ها و کارهای غیرقانونی است، زیرا می‌بینند کسانی که رشد کرده‌اند از راه قانونی نبوده، بلکه از راه رانت بوده است. در جامعه هم می‌بینید که فساد جنبه ریشه‌ای و ساختاری پیدا کرده است. هر دولتی هم می‌خواهد با این فساد مقابله کند، توان آن را ندارد.»
این جامعه‌شناس تأکید کرده «کسانی که سارق می‌شوند، قربانی هستند و رفتار عکس‌العملی دارند.» وی همچنین افزوده «مشخص است زمانی که فرد بی‌عدالتی را می‌بیند و صدای خود را نمی‌تواند به جایی برساند و اگر اعتراض کند مجرم هم می‌شود، خشونت در او تشدید می‌شود و در انواع مختلف بروز پیدا می‌کند. نزاع میان شهروندان در کف خیابان میان دو راننده تا نزاع در خانواده‌ها و قومی و قبیله‌ای، قتل و همه مواردی که ریشه خشونت دارد در این قالب معنا می‌شود. پس میان فقر، جرائم و بطور کلی آسیب‌های اجتماعی ارتباط وجود دارد. هرچه فقر بیشتر می‌شود، احساس فقر تشدید شده و به دنبال آن نرخ جرائم افزایش پیدا می‌کند.»
