بزرگداشت رودکی پدر شعر تاجیک و پارسی در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن

برنامه‌ای تحت عنوان «رودکی پدر شعر تاجیک و پارسی» در تاریح ۱۶ مارس با حمایت سفارت تاجیکستان و همکاری دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن برگزار شد.

این جلسه توسط سفیر تاجیکستان در لندن، رخشانه امامعلی،  که دختر رئیس جمهوری تاجیکستان، امامعلی رحمان، است، افتتاح شد. برنامه‌ای که از حمایت سخاوتمندانه سفارت تاجیکستان برخوردار بود و با نظم برگزار شد و علاوه بر تاجیک‌های مقیم انگلستان مورد استقبال فارسی‌زبانان افغانستانی و ایرانی ساکن این کشور نیز قرار گرفت. سفیر تاجیکستان طی سخنان کوتاهی گفت که «این برنامه از شرکت اندیشمندانی بهره‌مند است که ما را به ژرفای میراث پُرارزش رودکی می‌‌برند و  روشن می‌‌کنند که چگونه بعد از بیش از هزار و صد سال، رودکی همچنان به تاثیرگذاری عمیق خود بر فرهنگ و ادبیات ما ادامه می‌‌دهد. اشعار باقیمانده از رودکی نه فقط ادبیات تاجیک و پارسی را بلکه فرهنگ جهانی انسان را نیز غنا می‌‌بخشد. رودکی با پالایش زبان پارسی، نقش بسزایی در تداوم و تکامل آن داشته و دامنه نفوذ این زبان را در آسیای مرکزی و قفقاز  و در کل منطقه گسترش داده است.»

بزرگداشت رودکی شامل سخنرانی‌هایی به زبان انگلیسی و برنامه‌های هنری شامل رقص و آواز بود که مورد توجه حاضران قرار گرفت. اجرای برنامه‌ها هنری به هنرمندان چیره‌دست و سرشناس تاجیکستانی محول شده بود. علاوه بر تنفس‌هایی که با  برنامه‌های سرگرم‌کننده و هنری به شنوندگان عرضه شد، خود سخنرانی‌ها هم آگاهانه به صورت مختصر تنظیم شده بودند که تا حد امکان ملال و خستگی در بین حاضران ایجاد نکنند و در مجموع تجربه‌ی دلپذیری برای غیر فارسی‌زبانان رقم زنند. به دنبال قسمت سخنرانی‌ها و اجراهای هنری، از حاضران با انواع غذاها و شیرینی‌های تاجیکستانی پذیرایی شد و تمام حاضران با یک بسته‌ی سوغات شامل کتاب ابیات باقیمانده از رودکی به سه زبان فارسی، انگلیسی و روسی که به چاپ نفیسی هم رسیده و نیز جعبه شکلات میوه‌ای تاجیکستان برنامه را ترک گفتند.

گرداننده این برنامه از هموندان دپارتمان مطالعات ایرانی «سواس»،  نرگس فرزاد، بود که حاضران را با کارنامه دانشگاهی سخنرانان آشنا نمود.

به دنبال سخنان افتتاحیه سفیر تاجیکستان نوبت به آکادمیسین سرشناس تاجیکستانی پروفسور خوشبخت  رسید  که از ترجمه انگلیسی اشعار رودکی سخن گفت که به نظر او نقش بسزایی در معرفی میراث رودکی، شاعری که به پدر شعر تاجیک و پارسی معروف است، در دنیای غرب داشته است. اشعار ترجمه شده رودکی مورد تحسین عاشقان شعر و ادبیات پارسی قرار گرفته است.

سخنران بعدی از اساتید و مسئولین «سواس»، جوانا نیومن، از لزوم گسترش روابط آکادمیک و مطالعات مشترک بین دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی و نهادهای دانشگاهی تاجیکستان گفت. از جمله اینکه به زودی امکان مبادله‌ی دانشجو بین «سواس» و نهادهای آموزشی تاجیکستان فراهم خواهد شد؛ امری که به نفع دو طرف است.

سپس یک فیلم مستند به زبان انگلیسی در مورد رودکی و میراث او نمایش داده شد که در آن تاکید می‌شود که رودکی نه فقط مورد علاقه تاجیک‌ها و مایه افتخار ملی آنهاست بلکه مورد علاقه تمام فارسی زبانان دنیاست. رودکی زاده  سال ۸۵۸ میلادی در منطقه پنجشیر و نزدیک دره زرافشان است. زادگاه او رودک نام دارد که اسم ادبی او هم از آن آمده است. رودکی نه فقط در زمینه شعر بلکه در موسیقی نیز از مهارت و استادی بالایی برخوردار بود و علاقمندان زیادی مسیرهای طولانی و سختی را برای شنیدن ترانه‌های او طی می‌‌کردند. آرامگاه رودکی در زادگاه او قرار دارد که مورد بازدید علاقمندان زیادی  قرار می‌‌گیرد.

به دنبال این فیلم سخنران بعدی برنامه، نرگس فرزاد گفت گردهمایی حاضر به منظور بزرگداشت میراث باارزش ادبی و هنری رودکی تدارک دیده شده است. او گفت تقریبا ۲۳ سال پیش در همین مکان، «سواس» میزبان شعرا و هنرمندان سرشناس زیادی از کشور تاجیکستان بود از جمله گلرخسار صفی‌اوا و  دولتمند خالف خواننده شهیر تاجیکستانی  که یک ماه پیش درگذشت. وی سپس تأکید کرد که سرزمین بدون شاعران سرزمینی نازا و بدون پشتوانه و ثروت فرهنگی است. نرگس فرزاد با قرائت اشعار معروف رودکی و ترجمه موزون آنها دست به مرور و تحلیل خلاصه‌ای از آنها پرداخت.

سخنران بعد دکتر داگیخوا داگیف بود که در مورد دربار سامانی و رودکی و به‌خصوص امیرنصر ثانی سامانی گفتار کوتاهی داشت. او گفت که سخنان او چکیده‌ای است از پژوهش‌های باارزش پژوهشگران در زمینه تاریخ شعر و ادبیات کلاسیک تاجیک و پارسی و نیز نبوغ شاعرانه رودکی. او ابتدا به زندگی پیچیده و پُرفراز و نشیب  رودکی و به فرجام تراژیک وی اشاره کرد و گفت که میراث این شاعر برجسته طی قرون تاثیر طولانی خود را داشته است. سخنران گفت که در این زمینه باید به نقش مهم و تعیین‌کننده دربار و خاندان سامانی نیز توجه لازم و کافی شود.

سخنران گفت که تمام شاعران معاصر رودکی  و نیز پژوهشگران کنونی او را شاعر دربار سامانی می‌‌دانند و آوازه گسترده او را در خراسان بزرگ و در فراسوی مرزهای سرزمین‌های پارسی‌زبانان و محبوبیت بالای مردمی‌ او را به  پیوند او با دربار سامانی نسبت می‌‌دهند. به عبارت دیگر، آوازه و محبوبیت زیاد رودکی را به سیاست زبانی و فرهنگی امیر سامانی نیز پیوند می‌‌دهند. تلاش‌های رودکی و شاعران هم‌عصر او و حمایت‌های  خاندان سامانی  میراث عظیمی‌ بنا نهاد که باعث شد زبان پارسی در مقابل زبان قوی و پُراستحکام عربی نه فقط تاب آورد و سر خم نکند بلکه دامنه نفوذ خود را در کل منطقه گسترش دهد.

سخنران بعدی دکتر اتانبک ماستی بیکف بود که خود استاد «سواس» است. او به نگرش فلسفی در اشعار رودکی پرداخت. او گفت که رودکی جهان را متعلق به انسان می‌‌داند و خرد و آگاهی را جزو ذات انسانی، آنهم بدون هیچ استثنایی می‌‌داند. سخنران گفت که می‌‌توان تفسیر ماتریالیستی و نیز مذهبی از – نقطه نظر اسلامی- از اولین گزاره او داشت.

سخنران گفت در حالی که بیشتر اندیشمندان ناتوان از بیان کوتاه و روشن افکار پیچیده هستند، رودکی از مهارت استثنایی در بیان موجز و تاثیرگذار و متقاعدکننده برخوردار  بوده است. ما باید از این شیوه و مهارت او بیاموزیم و آن را به نسل جدیدآموزش دهیم.

سخنران بعدی جیمز وایت بود که ابعاد تاثیرگذاری رودکی را بسیار فراتر از تاجیک‌ها و فارسی‌زبانان دانست و میراث او را متعلق به کل بشریت دانست.

باید گفت شهرت جهانی شعرای پارسی‌گو در اهمیت جهانی نوروز و جشن‌های دیگر فارسی‌زبانان نقش مهمی‌ داشته است.

سپس نوبت به گل‌صفت شاخیدی رسید که آکادمیسین برجسته تاجیک شمرده می‌‌شود. او گفت که رودکی نه فقط پدر شعر تاجیک و پارسی است بلکه یک رهبر فرهنگی در سراسر آسیای مرکزی بوده است.

آخرین سخنران این برنامه  فیروزه مرویل مدیر پروژه شاهنامه دانشگاه کمبریج بود که از رمز و رازهای زیاد در زندگی رودکی، از جمله از نابینایی او و ناپدید شدن دیوان او سخن گفت. او گفت که «ما می‌‌دانیم اشعاری که از رودکی باقی مانده تنها گوشه‌ای ناچیز از میراث ادبی و شعری اوست. نیز ما اطلاعات کمی‌ در مورد این داریم که چرا او در اواخر عمر پُربار خود به عنوان شاعر و آهنگساز  از طرف دربار سامانی مورد کم لطفی قرار گرفت.»

سخنران نتیجه گرفت با اینکه رمز و رازها و پرسش‌های بی‌پاسخی در مورد زندگی رودکی وجود دارد ولی این از بزرگی و نبوغ و جذابیت جادویی او در دنیای امروز نمی‌‌کاهد.

در پایان مرویل چند قسمت کوتاه از فیلم سینمایی «رودکی، سرگذشت یک شاعر» ساخته ۱۹۵۸ در تاجیکستان را  پخش کرد و آن را منبع قابل اعتمادی از اطلاعات موجود در مورد پدر شعر تاجیک و فارسی دانست.