تیمهای فوتبال استقلال (تاج) و پرسپولیس تا پیش از انقلاب از جمله تیمهای ثروتمند آسیا بودند اما ۴۵ سال پس از آنکه حکومت جمهوری اسلامی این دو باشگاه و تمام داراییهای آنها را مصادره کرد، با بحرانهای شدید مالی و بدهی چندصد میلیاردی مواجه شده و همچنان روبرو هستند.
بر اساس تازهترین گزارشها کنفدراسیون فوتبال آسیا AFC به هر دو باشگاه در مورد ضرورت «اخذ مجوز حرفهای» اولتیماتوم داده است. نداشتن مجوز حرفهای باعث شده دستکم دو نوبت تیم فوتبال «استقلال» از حضور در لیگ قهرمانان آسیا کنار گذاشته شود. هرچند مقامات ارشد فدراسیون با مدارک جعلی و تبانی و پاسکاری بین مالکان صوری چندین سال کنفدراسیون فوتبال آسیا را فریب دادند اما اکنون تیم پرسپولیس نیز با وضعیت مشابهی روبرو شده است.
مهدی تاج رئیس فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی مدعی شده، «استقلال و پیروزی از بابت اخذ مجوز حرفهای مشکل جدی ندارند» اما هر دو تیم وضعیت پیچیدهای دارند زیرا مشخص نیست مالک آنها وزارت ورزش است یا سازمان خصوصیسازی؟! برخی نیز میگویند مشکل اصلی دو تیم «داشتن مالک مشترک» است. اواخر اسفندماه ۱۴۰۲ اعلام شد که «دولت پرسپولیس را بجای بدهیاش به سازمان تأمین اجتماعی داد.» بنابراین تکلیف مالکان این دو باشگاه مشخص نیست.
از اواخر سال ۱۴۰۲ ادعا شد چند بانک دولتی و یا به ظاهر خصوصی خواهان خرید دو تیم هستند. «بانک ملّت» برای خرید تیم پرسپولیس اعلام آمادگی کرد و «بانک سامان» و «بانک رفاه» مشتری «استقلال» هستند. کارشناسان میگویند بعید است دو تیم با توجه میزان بدهیهایی که دارند خریدار پیدا کنند. گروهی دیگر تأکید میکنند اگر دو تیم به بانکها هم واگذار شود یک نسخه موقت برای نجات آنهاست.
مخاطبان این شعار، خودشان متوجه میشوند که خطاب به آنهاست!
یک روز پس از حملهی تروریستی و فجیع گروه حماس علیه اسرائیل که طی آن صدها تن کشته و زخمی و توسط تروریستها به اسارت گرفته شدند، تماشاگران بازی دو تیم پرسپولیس و گلگهر در استادیوم «آزادی» (آریامهر) در واکنش به برافراشتن… pic.twitter.com/91oGG06qYo
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) October 9, 2023
البته میزان بدهیهای دو باشگاه نیز مشخص نیست. به عنوان مثال برخی میگویند «استقلال» ۹۰۰ میلیارد تومان بدهی دارد. روزنامه «جوان» وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی گزارش داد «استقلال» بالغ بر ۷۹۰ میلیارد تومان و پرسپولیس ۸۲۶ میلیارد تومان بدهی دارند یا در یک مورد عجیب سالی چند مورد بدهی نجومی تیم پرسپولیس کشف میشود! برخی منابع میگویند بانک مرکزی اصلیترین مانع فروش پرسپولیس به بانک ملّت است.
اما مسئله فقط بدهی خود آنها نیست. بانکهایی هم که برای خرید آنها اعلام آمادگی کردهاند خودشان یا در فهرست تحریمهای بینالمللی قرار دارند یا در بحراناند و مثل بانک رفاه در آستانه ورشکستگی قرار دارند.
فرای اینها عبدالناصر همتی رئیس کل اسبق بانک مرکزی جمهوری اسلامی، اسفند۱۴۰۲ در واکنش به نخستین اخبار منتشر شده درباره واگذاری «استقلال» و پرسپولیس به بانکهای دولتی، در حساب «ایکس» خود نوشت: «تصمیم جایگزینی، یعنی واگذاری به دو بانک نیز، مغایر با بند ۱۶ قانون رفع موانع تولید است که بانکها را از بنگاهداری منع میکند.» علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی سال ۱۳۹۷ در یک سخنرانی گفته بود، «بانکها غلط میکنند با پول مردم بنگاهداری کنند.»
امیر عابدینی مدیرعامل سابق پرسپولیس درباره واگذاری دو باشگاه «استقلال» و پرسپولیس میگوید، «بانکهای ورشکسته دنبال تبلیغات مجانی هستند، ولی نمیدانند پایشان را اینجا در فوتبال بگذارند چیزی گیرشان نمیآید بلکه ضربه میخورند. عاقل باشند قبول نمیکنند.»
اما به نظر میرسد تمام مسائلی که به صورت علنی از دلایل عدم واگذاری «استقلال» و پرسپولیس به مالکان خصوصی عنوان میشود دلایل ثانویه هستند و پشت قضیه نهادهای امنیتی قرار دارند. دو تیم از پرطرفدارترین تیمهای آسیا با اینکه از نظر مالی در وضعیت بحرانی بسر میبرند اما پایگاه مردمی فوقالعاده قوی دارند و نهادهای امنیتی حاضر نیستند سلطه بر این دو باشگاه را از دست بدهند.
محمد خاکپور کاپیتان سابق تیم فوتبال ایران در سال ۱۳۹۳ در برنامه «نود» گفت، «به دلیل مسائل امنیتی این دو تیم هرگز خصوصی نخواهند شد.» همین حرف را بهزاد داداشزاده بازیکن سابق «استقلال» و پرسپولیس در فروردین ۱۴۰۳ تکرار کرد.
شعار «رضاشاه، روحت شاد» در استادیوم «آزادی» (آریامهر)
مسابقه تیمهای پرسپولیس و «استقلال» (تاج)یکشنبه ۳ اردیبهشت ۱۴۰۲#رضاشاه_روحت_شاد pic.twitter.com/6rq14r0W9s
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) April 23, 2023
مدیر مجوز باشگاهی فدراسیون فوتبال اسفندماه ۱۴۰۲ روی آنتن زنده شبکه سوم سیمای جمهوری اسلامی علنی اعتراف کرد، «متأسفانه گروهی در ایران هستند که اصلا دوست ندارند دو باشگاه استقلال و پرسپولیس واگذار شود.» با اینهمه اما مهدی علینژاد معاون مسعود سلطانیفر وزیر سابق ورزش و جوانان سال ۱۳۹۹ در یک گفتگوی رادیویی عنوان کرد، «اینکه نهادهای امنیتی حساسیت دارند درست است اما تمام این نهادها نیز پذیرفتهاند که این دو باشگاه خصوصی شوند.»
به نظر نمیرسد حکومت برای واگذاری دو باشگاه «استقلال» و پرسپولیس کار عملی کند زیرا در گذشته که شرایط برای خرید و واگذاری آنها تا حدودی بهتر از امروز بود این اتفاق نیفتاد. به ویژه آنکه دگرگونیهای اجتماعی در ایران برای حکومت به یک تهدید اساسی تبدیل شده و استادیومها یکی از کانونهای اصلی اعتراضات اجتماعی هستند.
به ویژه بعد از دیماه ۱۳۹۶ بارها در استادیومهای مختلف شعارهای ضدحکومتی سر داده شد. تماشاگران با وجود شرایط امنیتی و حضور گسترده نیروی انتظامی و لباسشخصیها شعار «رضاشاه روحت شاد» سر دادند. در مواردی از جمله ماجرای استادیوم «نقش جهان» اصفهان در سال ۱۴۰۲ آنها مجسمه قاسم سلیمانی را هو کردند و در استادیوم «آزادی» (آریامهر) بسیجیهایی را که پرچم فلسطین حمل را میکردند با الفاظ تند خطاب قرار دادند.