گرانی کالاها و خدمات در حالی ادامه دارد که بسیاری از کارشناسان کنترل نرخ ارز را از جمله اقدامات ضروری برای مهار روند گرانی ارزیابی می‌کنند.
وحید شقاقی شهری اقتصاددان گفته در ۱۲ سال گذشته، هر ۱۰ درصد افزایش پایدار سه ماهه در قیمت دلار بازار آزاد، منجر به چهار درصد تورم شده است.
او سیاست‌های بانک مرکزی را ناکارآمد ارزیابی کرده و گفته اگر افزایش نرخ بازار آزاد سه ماه ماندگاری داشته باشد، با فرض ثابت بودن سایر عوامل چهار درصد به تورم نقطه به نقطه اضافه می‌کند.
به گفته وحید شقاقی شهری در یک تا دو ماه اخیر، حدود بیش از ۲۰ درصد ارزش پول ملی کاهش یافته و قیمت دلار بالا رفته است. نرخ بازار آزاد از حدود ۵۰ هزار تومان، اکنون به بیش از ۶۲ تا ۶۳ هزار تومان رسیده یعنی عملا بیش از ۲۰ درصد کاهش ارزش پول ملی داشتیم و هشت درصد به تورم نقطه به نقطه اسفندماه اضافه خواهد کرد.
این اقتصاددان همچنین با اشاره به تجربه‌های شکست‌خورده قیمت‌گذاری دستوری و تخصیص ارز ترجیحی گفته «این تصمیمات سرشار از رانت بود و ما این تجربه‌های منفی را هم داریم و همین اخیرا چای دبش یک تجربه علنی است که درباره اختلاف قیمت دلار مرکز مبادله و بازار آزاد چای رخ داد.»
گزارش‌ها نشان می‌دهد از فروردین ۱۴۰۱ تا فروردین امسال، نرخ قیمت دلار حدود ۱۵۰ درصد رشد داشته است؛ یعنی دو برابر حداقل دستمزد کارگری طی مدت مشابه؛ وبسایت «تجارت نیوز» در گزارشی با اشاره به سرعت افزایش نرخ دلار در برابر دستمزد، نوشته در این مدت قیمت دلار از کانال ۲۶ هزار تومان وارد کانال ۶۵ هزار تومان شده اما رقم ثابت حداقل دستمزد از چهار میلیون به هفت میلیون تومان رسیده است.
دولت «قاضی مرگ» مدعی بوده که با ارائه کالابرگ، فاصله میان دستمزد و تورم را جبران کند اما کارشناسان معتقدند تیم اقتصاد دولت در این مورد هم موفق عمل نکرده است.
علیرضا حیدری کارشناس اقتصادی گفته «در اجرای کالابرگ اثر خارجی منفی را شاهد هستیم که با وجود ارائه یارانه در نهایت سطح رفاه مصرف‌کننده به همان نسبت افزایش پیدا نمی‌کند و این رفاه از دست رفته است.»
به گفته علیرضا حیدری «علیرغم اینکه بخشی از منابع دولتی در این بخش هزینه می‌شود، اما از آنجایی که تابع تقاضی مصرف کننده تابع ثابتی است، رفاهی ایجاد نمی‌شود و در واقع هزینه دولت در طرح کالا برگن پِرت می‌شود و عملا این طرح رفاه از دست رفته دارد و بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد.»
این کارشناس اقتصادی تأکید کرده که «این اقدام ناکارآیی ایجاد می‌کند و در ناکارآیی هم از آنجایی که تخصیص بهینه اتفاق نمی‌‌افتد، اثر بهبود ملاحظه نمی‌شود.»
در شرایطی که سیاست‌های دولت نتوانسته به توزیع رفاه و بهبود شرایط معیشتی اقشار کم‌درآمد کمک کند، انتقادها از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و رسانه‌های رقیب دولت افزایش پیدا کرده است.
روزنامه «هم‌میهن» هم در مطلبی با انتقاد از عملکرد دولت رئیسی نوشته «کافی است تا یکبار دیگر مناظره‌های انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ را گوش دهیم و شعار‌های سیدابراهیم رئیسی و نامزد‌های پوششی‌اش را مرور کنیم؛ تا دریابیم که به بسیاری از آن شعار‌ها نه‌تن‌ها جامه عمل پوشانده نشده است، از جمله بالارفتن بی‌وقفه تورم، کوچک‌شدن روزافزون سفره مردم و حجم انبوهی از مشکلات دیگر که نه‌تن‌ها از سال ۱۴۰۰ حل نشده بلکه بر آن افزوده هم شده است.»
روزنامه «اعتماد» نیز در گزارشی نوشته بر اساس بودجه امسال، دولت در سال ۱۴۰۳ معادل ۵ میلیون تومان به قیمت‌های ثابت سال ۱۳۹۵ برای هر ایرانی هزینه خواهد کرد که دقیقا معادل همان مبلغ در سال ۱۳۹۰ است.
در این گزارش آمده که نسبت بودجه عمومی به تولید ناخالص داخلی از حدود ۲۰ درصد در سال ۱۳۹۴ به ۱۰ درصد در سال ۱۴۰۲ کاهش یافته و با توجه به ارقام برآوردی برای تولید ناخالص داخلی برای سال ۱۴۰۳ و بودجه امسال این رقم به زیر ۱۰ درصد کاهش می‌یابد. روند نزولی قدرت سیاست‌گذاری بودجه عمومی در مقابل با افزایش وسعت فقر و پایداری آن در چهار سال اخیر همراه شده است یعنی با وجود افزایش فقر در جامعه دولت امکانات کمتری برای سیاست‌گذاری در جهت کاهش فقر در اختیار دارد.
این گزارش افزوده «با وجود اینکه کشور از سال ۱۳۹۹ رشد اقتصادی مثبت را تجربه کرده، اما این رشد ویژگی فراگیری برای کاهش فقر را نداشته و بودجه کشور نیز نتوانسته اقداماتی در جهت هدایت رشد به سمت فقر زدایی را برنامه‌ریزی کند.»
بر اساس گزارش «اعتماد» نرخ فقر در ایران از سال ۱۳۹۶ تا ۱۳۹۸ حدود ده درصد افزایش یافته و از سطح ۲۰ درصد به ۳۰ درصد رسیده است. افزایش ۱۰ درصدی نرخ فقر به معنی افزایش حدود ۸ میلیون نفر به تعداد فقرا در کشور است، به عبارت دیگر بعد از سال ۱۳۹۶ حدود ۵۰ درصد نسبت به گذشته به جمعیت فقرای کشور افزوده شده است.
عبدالله ایزدپناه نماینده ایذه و باغملک در مجلس شورای اسلامی هم گفته اینکه قیمت ارز از ۲۸۵۰۰ تومان به نزدیک ۷۰ هزار تومان هم می‌رسد، جای نگرانی دارد. اینکه فرد یا افرادی می‌گویند مثلاً افزایش قیمت ارز به گرانی تخم‌مرغ ربط ندارد، واقعاً خنده‌دار است. قیمت هر کیلو گوشت قرمز به ۶۰۰ هزار تومان رسیده و از طرفی، همه شاهد افزایش قیمت گوشت سفید هستیم. افزایش نرخ ارز و نوساناتی که مدام در بازار اتفاق می‌افتد، مردم را سردرگم کرده است.
این نماینده مجلس شورای اسلامی گفته ما با مردم فقیر در شهر‌های کوچک، روستا‌ها و عشایر روبرو هستیم. خیلی از مردم در این بخش‌ها، نگران تهیه مایحتاج روزانه خود هستند. امروز کل مسئولان نظام باید بیایند و در کنترل قیمت‌ها مثل ارز و سکه کمک کنند. باید دید مشکل کجاست و از یک جایی شروع به رفع ضعف‌های مدیریت کنند و یا برای هر مشکل که در بخش‌های دیگر است، چاره‌اندیشی کنند.
عبدالله ایزدپناه افزوده «دولت سیزدهم در حوزه اقتصاد خوب عمل نکرده است و نمی‌توان به آن‌ها نمره مثبت داد. اینکه آقای رییس‌جمهور از ۶ درصد رشد اقتصادی صحبت می‌کنند، بفرمایند اثرش در کجای سفره‌های مردم بوده است؟»
ابراهیم رئیسی به تازگی طی سخنرانی در سفر استانی به سمنان بدون اشاره به کاهش ارش پول ملی و گسترش فقر، و با ارائه آماری موهوم مدعی شد که «بر خلاف ۱۰ سال قبل از آن که رشد اقتصادی کمتر از یک درصد داشتیم، در سال ۱۴۰۰ به رشد اقتصادی ۴ درصد رسیدیم. در ۱۴۰۱ هم رشد اقتصادی قریب به ۵ درصد و در ۱۴۰۲ هم ۶ درصد اعلام شد.»
