رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی با ارائه آمار جدیدی از فرونشست زمین در کشور گفته در مردوشت که آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم در آن قرار دارند، نرخ فرونشست به ۱۷ سانتیمتر در سال می‌رسد که رکورددار فرونشست در استان فارس است.
علی بیت‌الهی رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی گفته در استان فارس بیشترین نرخ فروشست زمین در محدوده مرودشت بوده و نرخ آن در این منطقه به ۱۷ سانتیمتر در سال می‌رسد که آثار تاریخی تخت جمشید و نقش رستم در این محدوده قرار دارد.
رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی توضیح داده «در حالی که ۵۰ سال گذشته در مرودشت با حفر چاه ۳۰ متری به آب می‌رسیدند امروز با حفر چاهی به عمق ۱۲۰ متری هم به آب نمی‌رسند و در طول این سال‌ها با برداشت‌های بی‌رویه آب وضعیت فرونشست در این منطقه بحرانی شده است.»
علی بیت‌الهی افزوده «در حاشیه این پهنه فرونشستی خطرساز استان فارس دو آثار تاریخی ارزشمند و منحصربفرد نقش رستم و تخت جمشید واقع شده که متاسفانه در بازدیدها شکاف‌های فرونشستی در محوطه تخت جمشید کاملا مشخص و واضح است و مهمتر اینکه در حال توسعه است. این شکاف‌ها به مجرای نفوذ آب تبدیل می‌شوند و تونل‌های زیرسطحی را ایجاد میکنند و در نهایت به فروریزش سطحی زمین منجر می‌شوند.»
او در ادامه گفته «در نقش رستم هم دقیقا در مجاورت و نزدیکی صخره‌های سنگی و نقش نگارهای سنگی ارزشمند، شکاف عمیق و عجیب طولی با عمق چشمی ۶ متر و با عرض نیم متری وجود دارد که این نشان می‌دهد این زون [ناحیه] بسیار خطرساز است.»
در حالی که کارشناس برداشت آب از طریق حفر چاه را به عنوان یکی از عوال سرعت بخشیدن به گسترش فرونشست معرفی میکنند، علی بیت‌الهی گفته «در حاشیه همین محدوده اثر تاریخی، مزارعی وجود دارند که هنوز هم با استخراج آب از طریق حفر چاه آبیاری می‌شوند.»
استان اصفهان به عنوان بحرانی‌ترین استان در زمینه فرونشست شناخته می‌شود و آثار تاریخی این استان نیز در معرض خطر قرار دارند. علی بیت‌الهی در اینباره گفته که «نرخ فرونشست در میدان نقش جهان به حدود ۵ سانتیمتر در سال رسیده اما موضوع مهم این است که از آنجایی این آثار تاریخی خشتی و بنایی هستند و مصالح ساختمانی بهم پیوسته ندارند، با کوچکترین انزجاج دچار ترک‌خوردگی می‌شوند.»
به گفته علی بیت‌الهی در استان اصفهان مسئله دیگری به جز حفر چاه روند گسترش فرونشست را تشدید کرده است: «پس از اینکه در دولت احمدی‌نژاد حوزه آبریز استانی شد، آب زاینده رود با برداشت‌های آب در بالادست قطع شد. در مقطعی آب زاینده رود در بازه زمانی ۶ ماهه قطع می‌شد اما در حال حاضر بطور کلی قطع شده و هر از چند گاهی برای کشت بهاره و پاییزه برای چند روز جریان آب را باز میکنند.»
او گفته «در همین محدوده‌ای که با کمبود منابع آبی مواجه هستند آب را با لوله‌ای به یزد منتقل میکنند و جالب‌تر اینکه می‌‌خواهند آب دریا را با شیرین‌کن به یزد و دوباره از یزد به اصفهان منتقل کنند که بطور قطع، نتیجه این برنامه‌ها و اقدامات گسترش پهنه‌های فرونشستی و کمبود آب در هر دو استان است.»
نرخ فرونشست زمین در اصفهان ۴۵ برابر نرخ جهانی؛ تا سال ۱۴۱۵ اصفهان تبدیل به بیابان می‌شود
رضا اسلامی کارشناس زمین‌شناسی تکتونیک هفته گذشته خبر داد که «ما ۴۵ برابر نرخ جهانی در اصفان فرونشست داریم. خرداد ۱۴۰۰ تا خرداد ۱۴۰۱ به وسیله جی.پی.اس‌های دو فرکانس ۲۴ ایستگاه در اصفهان نشان داد که نرخ فرونشست در شمال غرب تا شمال شرق اصفهان سرعت بیشتری پیدا کرده و ۱۵۸ میلیمتر را نشان داد.»
روزنامه «شرق» چاپ تهران نیز در گزارشی با عنوان «اصفهان در اضطرار» نوشته از ابتدای سال تاکنون بیش از ۱۰ مورد آسیب‌دیدگی خطوط آب و فاضلاب در کلانشهر اصفهان خبر از گسترش فرونشست زمین می‌دهد.
این گزارش تأکید کرده بود که فرونشست در اصفهان کماکان با نرخ بیشینه حدود ۱۵ سانتیمتر در سال در حال پیشروی است. چنانچه جریان دائمی زاینده‌رود با کنترل بهره‌برداری از منابع آب‌های زیرزمینی برقرار شود، می‌توان در بازه زمانی ۱۵ساله شاهد مهار فرونشست در اصفهان بود.
منصور شیشه‌فروش، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در گفتگو با «شرق» گفته که «از ۳۵ دشت مطالعاتی در پنج حوضه آبریز در استان اصفهان، ۲۹ محدوده ممنوعه است. بیشترین افت تجمعی کاهش سطح آب‌های زیرزمینی منتهی به مهر ۱۴۰۱ مربوط به دشت مهیار شمالی، دامنه و اصفهان-برخوار است. این در حالی است که میانگین افت درازمدت سالانه سطح آب‌های زیرزمینی در استان اصفهان ۳۷ سانتیمتر ثبت شده است که نشان می‌دهد استان اصفهان با کسری ۱۳ هزار میلیارد مترمکعبی در مخازن آب‌های زیرزمینی مواجه است. پس جریان دائمی زاینده‌رود به‌عنوان شاهرگ اصفهان می‌تواند به کنترل پدیده فرونشست در اصفهان کمک کند.»
در پی بارش‌های هفته نخست اردیبهشت‌ماه جاری نیز یک فرونشست بزرگ با طول هشت متر و عرض چهار متر در یکی از خیابان‌های اصفهان سبب شکستگی لوله آب و بلعیده شده یک درخت شد.
محمدرضا ابراهیمی مدیرکل آموزش و پرورش استان اصفهان از تعطیلی ۴۲ مدرسه در این استان به دلیل فرونشست خبر داده است.
مجید عبداللهی معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور دی‌ماه گذشته به خبرگزاری «ایلنا» گفته بود: «۴۴ مورد از ده‌ها مدرسه‌ای که در اصفهان تحت تاثیر پدیده فرونشست قرار گرفتند آسیب دیدند، ۱۴ مدرسه پایش و تعدادی از آنها تخلیه شدند.»
به گفته مجید عبداللهی «بحث پایش به این صورت است که ما روی ساخت و ساز مدرسه بررسی انجام می‌دهیم و اگر بنایی مسئله داشته باشد، حتما نسبت به تعطیلی آن اقدام خواهد شد. در اصفهان جابجایی دانش‌آموزان و رفتن آنها به مدارس دیگر سختی‌هایی را ایجاد کرد، ولی تلاش کردیم جابجایی و جایگزینی مدارس و دانش‌آموزان همزمان انجام شود.»
پیش از این نیز احمدرضا لاهیجان زاده مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه خطر فرونشست زمین در اصفهان بسیار جدی است، هشدار داده بود: «در صورت تداوم روند کنونی تا سال ۱۴۱۰ فرونشست این خطه به ۵۰ سانتیمتر می‌رسد.»
وی توضیح داده بود: «فرونشست کلانشهر اصفهان در اوایل دهه ۸۰ و بین سال‌های ۱۳۸۲- ۱۳۸۳ که رودخانه قطع و وصل می‌شد اما مدت وصل آن بیشتر بود در حد ۲ تا سه سانتیمتر بود اکنون این فرونشست در همین پهنه از شمال رودخانه زاینده‌رود و میدان امام، شاهین شهر و دولت آباد در مقاطعی به ۱۵ سانتیمتر در سال رسیده است.»
لاهیجان‌زاده با بیان اینکه خطر فرونشست اصفهان بسیار جدی است، گفته بود: «بسیاری از موضوعات، برای مثال حتی اگر یک تالاب چندین سال خشک باشد اما آب را به آن برسانیم دوباره پس از چند سال این اکوسیستم می‌تواند خود را احیا کند اما تنها موضوعی که قابل برگشت نیست فرونشست است و این شرایط زمانی‌که اتفاق افتد به هیچ وجه حتی اگر سال‌ها زاینده رود هم جریان یابد نمی‌تواند جبران فشردگی خاک را داشته باشد و مخزن بسیار بزرگی چون سفره‌های آب زیرزمینی اصفهان را از دست خواهیم داد.»
