تنش با اسرائیل و ادامه غنی‌سازی اورانیوم توسط تهران، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به عنوان بازوی سازمان ملل برای کنترل تسلیحات هسته‌ای تحت فشار شدید قرار داده است.
رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هشتم ماه مه (۱۸ اردیبهشت) در یک کنفرانس خبری که پس از بازگشت او از تهران در وین برگزار شد تأکید کرد، وضعیت کنونی «در مورد پرونده هسته‌ای ایران» اصلاً رضایت‌بخش نیست.
او اضافه کرد: «پیشنهاد جدیدی به ایران ارائه کردم تا گام‌های عملی برای همکاری برداشته شود» اما بعید به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی دست از غنی‌سازی اورانیوم بردارد.
گروسی قبل از سفر به تهران هشدار داده بود که جمهوری اسلامی برای ساخت سه بمب اتم، اورانیوم غنی‌شده کافی با درجه غلظت نزدیک به سطح درجه تسلیحاتی در اختیار دارد.
بعد از آغاز جنگ اسرائیل با حماس در غزه، رویدادهایی پیش آمده که در نهایت فعالیت بازرسان آژانس بین‌المللی در ایران را محدودتر کرده است. پس از حمله موشکی و پهپادی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به اسرائیل، رافائل گروسی با نگرانی از اقدام تلافی‌جویانه اسرائیل علیه تأسیسات اتمی در ایران، دستور به خروج بازرسان آژانس از تأسیسات اتمی نطنز و فردو قم را صادر کرد.
گروسی همچنین به اعضای با نفوذ شورای حکام هشدار داده که «نمی‌توانم تضمین کنم برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.» این یعنی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قادر نیست تضمین کند که سانتریفیوژها در ایران برای غنی‌سازی مخفیانه با غلظت بالاتر از حد مجاز استفاده نشوند.
مخفی‌کاری‌های گسترده جمهوری اسلامی وقتی بیشتر نگران‌کننده می‌شود که مقامات حکومت همزمان با افزایش بحران‌های داخلی و بین‌المللی رژیم، خیلی بیشتر از گذشته روی احتمال ساخت بمب اتم مانور می‌دهند.
کمال خرازی مشاور علی خامنه‌ای و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، در مصاحبه با شبکه «الجزیره» که چهارشنبه هشتم ماه مه (۱۹ اردیبهشت) منتشر شد تهدید کرد، «در صورت تهدید موجودیت [جمهوری اسلامی] ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر می‌دهیم.» این اظهار نظر نشان می‌دهد مقام‌های جمهوری اسلامی دستیابی به بمب اتم را «تضمین بقای نظام» می‌دانند.
کمال خرازی در مصاحبه با شبکه «الجزیره»:
اگر موجودیت ما تهدید شود ناچاریم دکترین هسته‌ای خود را تغییر دهیم!– در ایران بیش از گذشته از سوی مقامات ارشد نظام زمزمه‌هایی مبنی بر احتمال ساخت بمب اتم در صورت افزایش فشارهای بین‌المللی مطرح می‌شود. کمال خرازی مشاور علی خامنه‌ای و رئیس… pic.twitter.com/0YrfSqAfn4
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) May 9, 2024
علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ در جمع مدیران و کارکنان برنامه اتمی جمهوری اسلامی با طرح این پرسش که «چرا غربی‌ها به فعالیت‌های اتمی ایران گیر داده‌اند؟» گفت «ما روی مبنای اسلامی‌مان نمی‌خواهیم طرف سلاح [هسته‌ای] برویم والّا اگر این نبود، جلویش را نمی‌توانستند بگیرند! همچنانکه جلوی پیشرفت‌های هسته‌ای ما را تا الان نتوانستند بگیرند!»
علی خامنه‌ای: اگر می‌خواستیم سلاح هسته‌ای درست کنیم، نمی‌توانستند جلوی ما را بگیرند!
یکشنبه ۲۱ خرداد ۱۴۰۲
رهبر جمهوری اسلامی در جمع مدیران و کارکنان برنامه اتمی جمهوری اسلامی با طرح این پرسش که «چرا غربی‌ها به فعالیت‌های اتمی ایران گیر داده‌اند؟» گفت «ما روی مبنای اسلامی‌مان… pic.twitter.com/pK5L74h5Dq
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) June 11, 2023
گروسی در جریان سفر اخیر خود به اصفهان به همراه محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در یک کنفرانس خبری تأکید کردند، «توافق جدیدی منعقد نخواهد شد» اما بر توافق «مارس ۲۰۲۳» (اسفند ۱۴۰۱) برای ادامه همکاری‌ها تأکید کردند. اما مسئله اساسی این است که طی همین دو سال نیز جمهوری اسلامی مفاد این توافق را هم زیر پا گذاشته بود و گروسی بارها در مصاحبه‌های خود یا در گزارش‌هایی فصلی آژانس این موضوع را به شورای حکام اعلام کرد. یکی از این موارد لغو مجوز بازرسان باتجربه و حرفه‌ای آژانس بود و یا در مصاحبه با «دویچه‌وله» بین‌المللی گفته بود که جمهوری اسلامی ایران اکنون بجای چند ماه تنها چند هفته با غنی‌سازی اورانیوم به حد مورد نیاز برای بمب اتمی فاصله دارد.
گام نهایی تا ساخت بمب اتم
برخی تحلیلگران می‌گویند برای جمهوری اسلامی ساخت بمب اتم دیگر سخت نیست و آنچه باقی مانده مختصات نهایی آن یعنی سوار کردن روی کلاهک و رونمایی از آن است.
در این میان، محمد اسلامی وقتی رو در رو با گروسی قرار می‌گیرد اختلافات با آژانس را به گردن بدخواهانی می‌اندازد که از «تعاملات ایران با آژانس ناخرسند هستند.» او اسرائیل را متهم به «سیاه‌نمایی» و استفاده از «ادبیات مخرب» می‌کند و در نهایت از همکاری سازنده با آژانس صحبت می‌کند اما وقتی گروسی نیست می‌گوید «آژانس بین‌المللی فقط مزاحمت دارد!»
اسلامی همچنین تأکید کرد، «باید مراقب بود که اقدامات خصمانه علیه جمهوری اسلامی که صهیونیست‌ها منشأ آن هستند، بر تعاملات ایران و آژانس تأثیری نداشته باشد.»
کمتر از دو ماه تا برگزاری نشست فصلی شورای حکام در خردادماه باقی مانده است. در نشست قبلی شورای حکام با فشار دولت جو بایدن قطعنامه توبیخی علیه جمهوری اسلامی صادر نشد اما نماینده آمریکا اولتیماتوم داد که جمهوری اسلامی باید تمام ذخیره اورانیوم ۶۰ درصدی خود را «رقیقسازی» کند و همزمان از دولت‌های اروپایی خواسته شد تا روی ارائه‌ی یک قطعنامه در صورت عدم تمکین جمهوری اسلامی کار کنند.
ابراز نارضایتی گروسی از پرونده اتمی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد رژیم ایران زیر بار رقیقسازی اورانیوم‌های غیرمجاز نرفته است.
در تمام دو سه دهه اخیر مقام‌های جمهوری اسلامی با استناد بر «فتوای» علی خامنه‌ای مبنی بر «حرام بودن» ساخت بمب اتم مدعی فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای بودند اما محمودرضا آقامیری دکترای مهندسی انرژی هسته‌ای و استاد دانشکده مهندسی انرژی هسته‌ای که اکنون رئیس دانشگاه «بهشتی» (دانشگاه ملی ایران) است، در اواخر فروردین‌ماه روی آنتن تلویزیون گفت، «طبق فتوای رهبر انقلاب ساخت بمب اتم حرام شرعی است، اما اگر نظر و فتوای ایشان تغییر کند، ما توانایی ساخت بمب اتم هم داریم.» وی تهدید کرد، «ساخت بمب اتم برای ایران راحت‌تر از نساختن آن است.»
در ایران جریان‌هایی پر نفوذ «رونمایی از بمب اتم» را نسخه نجاتبخش جمهوری اسلامی می‌دانند. در محافل آنها این موضوع مطرح است که فتوای حرام بودن بمب اتم «برای استفاده از آن است» و با استناد به آیات قرآن می‌گویند «داشتن بمب اتم برای نجات نظام لازم است و در مقابل دشمنان بازدارنده است.»
اینهمه در حالیست که بسیاری از تحلیلگران در ایران به حکومت در مورد «ارجاع پرونده اتمی جمهوری اسلامی به شورای امنیت» هشدار داده‌اند اما به نظر می‌رسد مقامات خود را برای جدال‌های بیشتر آماده می‌کنند، چنانکه علی خامنه‌ای نیز گفته است، «با آمریکا نمی‌شود با روی خوش و ملایمت رفتار کرد.»
به نظر می‌رسد بعید نیست آخرالزمانی‌ها که به خامنه‌ای این توهم را خورانده‌اند که علاوه بر «ولی امر مسلمین جهان» گویا «موسی» پیامبر یهودیان نیز هست و موشک‌های سپاه «عصای موسی» هستند و قدرت «معجزه» دارند، او را به سمت تغییر فتوای حرام بودن بمب اتم سوق دهند. رویدادی که نه فقط برای اسرائیل و منطقه بلکه برای کل جهان بسیار خطرناک است.
