مهاجرت ایرانیان از کشور نسبت به دوران پیش از کرونا، دو برابر شده است. اصناف زیادی با خروج نیروی حرفه‌ای روبرو هستند و گزارش‌هایی از موج مهاجرت خلبانان و کارگران صنعت نفت منتشر شده است.
در شرایطی که مهاجرت نیروی دانش‌آموخته و حرفه‌ای از کشور در برخی اصناف از جمله پزشکان و پرستاران مرزهای هشدار را رد کرده، به نظر می‌رسد این موج به دیگر اصناف نیز رسیده است. در روزهای گذشته گزارش‌هایی از مهاجرت پرشمار خلبانان و کارگران شرکت‌های نفتی منتشر شده است.
وبسایت «تجارت نیوز» گزارش داده که با توجه به نرخ دلار در بازار آزاد ایران، میانگین دریافتی یک خلبان در ایرلاین‌های ایرانی پیش از شدت گرفتن تحریم‌ها در سال ۱۳۹۶ چیزی حدود هشت هزار دلار بوده که این رقم حالا به کم‌وبیش هزار دلار کاهش پیدا کرده است؛ در حالی که میانگین پرداختی به خلبان‌ها در ایرلاین‌های کشورهای منطقه حتی با توجه به سابقه پروازی به ۱۴ هزار دلار نیز می‌رسد. عدد ۱۴ هزار دلار میانگین پرداختی به خلبانان حالا در صورت برابری با ریال به رقم نجومی افزایش پیدا می‌کند که نقطه مشوق خلبان‌های باتجربه ایرانی و نیروی انسانی ارزشمندی است که به‌راحتی و به دلیل مشکلات ریز و درشت صنعت هوایی ایران از دست می‌رود.
این گزارش بر اساس «اطلاعات موجود» نوشته که فقط ۴۷ خلبان از یک ایرلاین بخش خصوصی و ۶۴ خلبان از «ایران‌ایر» به دلیل کاهش میزان دریافتی و برابری آن با قدرت خرید ریال و البته مشکلات دیگری که در این حوزه وجود دارد حالا در کشورهای دیگر و با هواپیماهای عمدتاً کم‌کارکرد و نو فعالیت می‌کنند.
به نظر می‌رسد دستمزدهایی کمتر از دستمزدهای رایج در کشورهای منطقه از جمله مهمترین علت مهاجرت خلبانان است اما در همین حال عوامل دیگری از جمله قدیمی و ناایمن بودن هواپیماها نیز در تصمیم آنها برای مهاجرت مؤثر است.
از سوی دیگر آرش نجفی عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز روز گذشته نسبت به روند رو به رشد مهاجرت نیروی کار صنعت نفت و «خسارت غیرقابل جبران» این پدیده برای کشور هشدار داد.
عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با تأکید به اینکه «برای جایگزین کردن نیروی ماهر در صنعت نفت باید ۱۵ سال هزینه شود» گفته که «یک کارگر فنی و نیروی ماهر در کشور حداقل تا سن ۲۵ سالگی تحصیل می‌کند و پنج تا ۱۰ سال هم حرفه‌ای‌گری کرده و تجربه‌اندوزی می‌کند تا نیروی ماهر باشد؛ یعنی به ازای فرار مغز و نیروی ماهر ۳۵ سال عمر را از دست می‌دهیم.»
آرش نجفی افزوده که «متاسفانه به سادگی نیروهای ماهر و متخصص را از دست می‌دهیم. تمام تجارب و سعی و خطا در داخل کشور ما انجام می‌شود، تمام دستاوردها و ماحصل در دیگر کشورها ارائه می‌شود و این بزرگترین باخت اقتصادی یک کشور است.»
علی ترابی، فعال کارگری، دراینباره به «تجارت‌نیوز» می‌گوید: «در حال حاضر یک کارگر ساده در امارات حدود هزار و ۵۰۰ تا دو هزار دلار دستمزد دریافت می‌کند، در عربستان این مبلغ بین هزار تا هزار و ۲۰۰ دلار، در عمان ۸۰۰ دلار و در ترکیه ۶۰۰ تا ۸۰۰ دلار است. این در حالی است که درآمد یک کارگر در ایران به کمتر از ۲۰۰ دلار می‌رسد.»
او ادامه می‌دهد: «با این اوصاف، بدون شک کارگران ترجیح می‌دهند به دلیل مشکلات مالی و ناتوانی از مهاجرت خانوادگی و رفتن به کشورهای دورتر، رنج تنهایی را به جان بخرند و به خاطر اینکه بتوانند معیشت خانواده خود را تامین کنند برای کار و دریافت دستمزد عادلانه به کشورهای همسایه بروند.»
این فعال کارگری توضیح می‌دهد: «متاسفانه در دو سال گذشته بی‌توجهی به نیروی کار از سوی وزارت کار و رفاه اجتماعی به عادت تبدیل شده و همین هم مهمترین عاملی است که باعث می‌شود کشور نیروی کار توانمند خود را از دست بدهد. تا زمانی که وضع معیشت کارگران درست نشود ما نمی‌توانیم توقع داشته باشیم تولید و اقتصاد در کشور رونق بگیرد.»
سمیه گلپور رییس کانون عالی انجمن‌های صنفی کارگران در دی‌ماه ۱۴۰۲ نسبت به افزایش میزان مهاجرت کارگران مهارتی از ایران به کشورهای منطقه از جمله ترکیه، عراق و عمان هشدار داد.
نجفی در ادامه مصاحبه خود گفت اگر اقدامی جدی برای کاهش روند مهاجرت نیروی کار صنعت نفت صورت نگیرد، ایران در حوزه نیروی انسانی با «مشکل جدی» روبرو خواهد شد.
به نظر می‌رسد «مهاجرت» برای بخش زیادی از جامعه ایران، تنها راه نجات از شرایطی ارزیابی می‌شود که بحران‌های شدید اقتصادی، صنفی و اجتماعی را برای آنها به همراه داشته است.
مهاجرت پرستاران و پزشکان بطور گسترده مدت‌هاست که هشدارهایی درباره آینده‌ی ساختار درمانی کشور را در پی داشته است.
محمد شریفی مقدم دبیرکل «خانه پرستار» معتقد است «وقتی پرستار اینجا مجبور است در قبال ماهانه ۲ میلیون تومان ۱۲۰ ساعت اضافه‌کار اجباری بگذراند و در نهایت هم با کار کردن در چند شیفت مختلف باز هم در تامین معاش خود دچار مشکل باشد راه دیگری جز مهاجرت برایش باقی نمی‌ماند.»
محمد شریفی مقدم افزوده که «کشور عمان در حال حاضر حقوقی که به پرستاران پرداخت می‌کند ۶ برابر حقوقی است که پرستاران ایرانی دریافت می‌کنند.»
مهاجرت پرستاران به مرز بحران رسیده است؛ ایرانیان از کشور می‌روند اما باز نمی‌گردند
امان‌الله قرایی، جامعه‌شناس، درباره دلایل مهاجرت به «تجارت نیوز» می‌گوید: «مهاجرت عموماً به دلیل عوامل دافعه کشور مبدأ و جاذبه کشور مقصد صورت می‌گیرد، مشکلات اقتصادی و اجتماعی از مهمترین عوامل دافعه ایران طی چند سال اخیر است. ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم افراد تحصیل‌کرده و نخبه، جامعه پزشکی و حتی کارگران که چرخ تولید کشور را می‌چرخانند با نداشتن حداقل‌ها هم کنار بیایند و در جایی بمانند و ادامه دهند که هیچ چشم‌انداز روشنی برای آینده خود نمی‌توانند تصور کنند.»
او اضافه می‌کند: «قبل از هر چیز رونق اقتصادی باعث می‌شود افراد میل به ماندن پیدا کنند، بعد از آن بهره‌مندی از حقوق اجتماعی و شهروندی و البته داشتن شغل و امنیت شغلی. اینها لازمه یک زندگی نرمال است و افراد حق دارند از این حداقل‌ها بهره‌مند باشند. حال اگر در کشوری این شرایط فراهم نباشد نمی‌توان به افرادی که قصد رفتن می‌کنند تا آینده خود را بسازند خرده گرفت.»
این جامعه‌شناس در پایان می‌گوید: «متاسفانه سال‌هاست به مسئولان درباره افزایش آمار مهاجرت‌ها هشدار داده می‌شود اما مساله اینجاست که جز گوش دادن به این هشدارها هیچ برنامه‌ای که موجب بهبود شرایط شود در دستور کار قرار نمی‌گیرد.»
