گزارش تحلیلی هفته؛ پیام‌های معنادار از اروپا به تهران

در شرایطی که علت سانحه مشکوک سقوط هلی‌کوپتر حامل ابراهیم رئیسی و وزیر خارجه‌اش، حسین امیرعبداللهیان، و همراهان همچنان نامشخص است، جمهوری اسلامی آماده برگزاری انتخابات ریاست جمهوری چهاردهم می‌شود.

انتشار ویدیویی که در آن مادر ابراهیم رئیسی عوامل مرگ پسرش را نفرین کرده، اگرچه ممکن است برخی آن را استنادی مهم ندانند اما نشان می‌دهد که چنین فرضی در خانواده رئیس دولت سیزدهم و در حلقه‌ی قدرت وجود دارد و همین ابهامات در مورد دلایل سقوط هلی‌کوپتر را افزایش می‌دهد. در این ویدیو او با گریه و مویه بر سر می‌کوبد و می‌گوید: ‌«بُکشه هرکی غیر خدا تو را کشته!»

در ایران اغلب مردم و حتا طیف گسترده‌ای از چهره‌های سیاسی و امنیتی، رسانه‌ها و حتا هواداران نظام مرگ رئیسی را مشکوک می‌دانند. بعضی آن را حذف فیزیکی توسط جریان‌های رقیب یا تسویه حساب درون قدرت می‌دانند و برخی دیگر «توطئه خارجی».

مرگی که تضمین کننده امنیت است؟!

در این میان، ارسال پیام‌های‌ تسلیت و همدردی به جمهوری اسلامی بعد از مرگ رئیسی از سوی سازمان ملل، جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و برخی رهبران و مقامات غربی از جمله امانوئل ماکرون رئیس جمهوری فرانسه، اولاف شولتز صدراعظم آلمان، وزارت خارجه آمریکا و همچنین رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سخنگوی پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) با انتقادات گسترده‌ای روبرو شد. ولی اینهمه برای حکومت چنان امیدبخش بوده که  اطرافیان علی خامنه‌ای مدعی شدند رئیسی به «جایگاه ایران» در معادلات سیاسی جهان عزت بخشید.

جمهوری اسلامی با تمام نیرو تلاش می‌کند تا مرگ رئیسی را تبدیل به فرصت کند. رسانه‌های داخلی با ادعای حضور «۱۲ میلیونی» در مراسم تشییع جنازه رئیسی و همراهانش گزارش دادند این جمعیت دنیا را «حیرت‌زده» کرد. همزمان مطرح شد «خون رئیسی» و حضور مردم در مراسم تشییع جنازه وی «تضمین کننده امنیت ملی بود» هرچند مدیرکل اتباع و مهاجرین خارجی استانداری «خراسان رضوی» چهارم خردادماه طی سخنانی در «حسینیه هراتی‌ها» در مشهد اعلام کرد ۱۰۰ هزار افغان در مراسم تشییع جنازه ابراهیم رئیسی در مشهد شرکت کردند.

حضور گسترده اتباع افغان در ایران، که بسیاری تحلیلگران و حتا وابستگان خود رژیم ورود آنها به کشور را سازمانیافته و با هدف تغییر ترکیب جمعیتی ایران ارزیابی می‌کنند، در عمل نیز به یک فرصت طلایی برای جمهوری اسلامی تبدیل شده  تا نمایش‌های خیابانی و مراسم حکومتی از جمله تشییع جنازه ابراهیم رئیسی را شلوغ نشان دهد. با توجه به شکاف عمیق میان مردم ایران و حکومت که علاوه بر شواهد عینی دیگر، با تحریم انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ و انتخابات مجلس شورای اسلامی اسفند ۱۴۰۲ نیز نشان داده شد، افغان‌ها در نقش سیاهی لشکر برای پرجمعیت نشان دادن مراسم حکومتی سازماندهی می‌شوند.

به نظر می‌رسد در اتاق‌های فکر نظام نزدیک به محافل نظامی و امنیتی نیز چنین مطرح شده که حضور «حامیان نظام» در این مراسم و ابراز همدردی سران و مقامات خارجی، عامل تحول و رونق بیش از پیش در روابط خارجی با جمهوری اسلامی شده است!

وبسایت «دفاع پرس» در همین ارتباط نوشت، «به‌ دنبال وقوع اغتشاشات و حوادث امنیتی در سال ۱۴۰۱ شاهد فعالیت گسترده و فراوان دشمنان ایران اسلامی و نظام در داخل و خارج از مرز‌ها بودیم و رسانه‌های معاند تمام سعی و تلاش خودشان را انجام دادند تا به ‌دنبال این وقایع امنیتی، کشورمان را در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی به انزوا بکشانند» اما «ادای احترام سران و مقامات رسمی کشور‌هایی که روابط سیاسی و یا اقتصادی خود را با ما قطع کرده بودند قطعاً فصل نوینی را در روابط مابین جمهوری اسلامی و این کشور‌ها رقم خواهد زد و شاهد افزایش سطح روابط فی مابین خواهیم بود.»

به این ترتیب که بعضی تحلیلگران جمهوری اسلامی مطرح می‌کنند، برخی مخاطبان را به این نتیجه می‌رساند که مُرده‌ی ابراهیم رئیسی برای رژیم مفیدتر بوده تا زنده‌اش! همین نکته نیز به ابهام و تردید در سانحه‌ی هلی‌کوپتر بیشتر دامن می‌زند.

اقدام سه قدرت اروپایی برای «تصویب قطعنامه» علیه جمهوری اسلامی

از سوی دیگر اما، برخلاف تحلیل‌هایی که بیشتر مصرف داخلی برای حامیان نظام دارند، دو هشدار مهم از سوی غربی‌ها به تهران ارسال شده است:

۱) احتمال صدور قطعنامه توبیخی در نشست آتی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی
۲)آغاز روند بررسی قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی اروپا

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارشی که روز دوشنبه ۲۷ ماه مه (هفتم خرداد) به اعضای شورای حکام ارائه داد، اعلام کرد که ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی در ایران اکنون به ۱۴۲/۱ کیلوگرم رسیده که نسبت به آخرین گزارش آژانس، حدود ۲۰/۶ کیلوگرم افزایش یافته است.

در گزارش آژانس آمده است که مرگ ابراهیم رئیسی و حسین امیرعبداللهیان در سقوط هلی‌کوپتر، مذاکرات برنامه‌ریزی شده بین آژانس و ایران را در مورد همکاری تهران با بازرسان هسته‌ای باز به تأخیر انداخت و مذاکرات متوقف شده است.

این گزارش پس از آن منتشر شد که برخی عوامل نظام از جمله کمال خرازی مشاور علی خامنه‌ای و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی و عباس عراقچی دبیر این شورا در یک فاصله‌ زمانی کوتاه از یکدیگر گفتند که اگر موجودیت نظام تهدید شود «دکترین هسته‌ای» جمهوری اسلامی تغییر خواهد کرد.

خبرگزاری رویترز جمعه ۲۴ ماه مه (چهارم خردادماه) به نقل از دیپلمات‌های ارشد اروپایی گزارش داد، «فرانسه، آلمان و بریتانیا پیش‌نویس صدور یک قطعنامه‌ علیه جمهوری اسلامی را به صورت قطعی آماده کرده‌اند… تحلیل ما این است که مرگ رئیسی چیزی را تغییر نمی‌دهد. ما باید با این قطعنامه جلو برویم… آمریکایی‌ها مشکل هستند و در گفتگوهایمان به هر کاری برای متقاعد کردن آنها ادامه می‌دهیم.»

یک دیپلمات ارشد اروپایی در اینباره می‌گوید: «[کار] با [رژیم] ایران بسیار دشوار است و سطح تخلفات بی‌سابقه است… هیچ کاهشی در برنامه آن وجود ندارد و هیچ حسن نیت واقعی از سوی جمهوری اسلامی ایران برای همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی وجود ندارد… تمام چراغ خطرها چشمک می‌زنند.»

خبرگزاری رویترز و پس از آن روزنامه «وال‌استریت ژورنال» به نقل از منابع اروپایی مدعی شدند که «ایالات متحده نمی‌خواهد در نشست آتی شورای حکام قطعنامه علیه جمهوری اسلامی صادر شود» اما ماتیو میلر سخنگوی وزارت خارجه آمریکا گزارش‌ها مبنی بر «لابی ایالات متحده برای جلوگیری از صدور قطعنامه توبیخی علیه جمهوری اسلامی» در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را رد کرد.

پنج روز بعد یعنی چهارشنبه نهم خرداد ۱۴۰۳ رویترز گزارش داد با وجود مخالفت آمریکا اما سه قدرت اروپایی پیش‌نویس قطعنامه علیه جمهوری اسلامی را میان اعضای شورای حکام توزیع کرده‌اند.

روند تروریستی اعلام شدن سپاه پاسداران در اروپا

از سوی دیگر منابع آلمانی ۲۷ ماه مه (هفتم خرداد) گزارش دادند، چندین کشور اتحادیه اروپا از جمله آلمان قصد دارند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را بر اساس حکم دادگاه عالی ایالتی دوسلدورف به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه‌بندی کنند. این موضوع در حاشیه نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل مطرح شد.

بر اساس این گزارش به درخواست هیأت آلمانی اتحادیه اروپا، از جمله سرویس حقوقی شورای اتحادیه اروپا بررسی و تأیید کرده است که حکم صادر شده در دادگاه دوسلدورف در ماه دسامبر ۲۰۲۳ می‌تواند به عنوان مبنایی جهت قرار دادن سپاه پاسداران در لیست تروریستی اتحادیه اروپا کافی باشد. حکم قاضی دادگاه در آلمان حاکی از آن است که یک نهاد حکومتی جمهوری اسلامی دستور آتش زدن کنیسه‌ای را در این کشور صادر کرده است.

به نظر می‌رسد نشست وزرای خارجه اتحادیه اروپا در بروکسل تحت تأثیر تحولات جهانی با تغییر اساسی در برخی سیاست‌های اتحادیه اروپا همراه شده است، زیرا پس از این نشست جوزپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برخلاف رویه محافظه‌کارانه‌ خود اعلام کرد که باید به اوکراین مجوز استفاده از سلاح‌های تهاجمی برای مقابله با روسیه را داد و از دولت‌های اروپایی خواست تا سلاح‌های کارآمدتر به اوکراین ارسال کنند. در همین ارتباط بلژیک وعده تحویل ۳۰ فروند جنگنده اف-۱۶ به اوکراین را داده است.

برخی تحلیلگران معتقدند «مماشات» با جمهوری اسلامی همچنان اصلی‌ترین سیاست‌ غربی‌ها در مقابل رژیم ایران است، اما شماری دیگر براین باورند که ناامیدی از بی‌نتیجه بودن «دیپلماسی» و «تغییر رفتار نظام» در نهایت غربی‌ها را به قبول همان واقعیتی می‌رساند که بیش از چهار دهه است مخالفان دموکراسی‌‌خواه نظام از جمله شاهزاده رضا پهلوی بارها در موردش صحبت کرده است: اینکه دشمنی جمهوری اسلامی با آرمان‌های بنیادی غرب که با آرمان‌های ملت ایران مشترک است، همیشگی است و این نظام اصلاح‌پذیر نیست.

ادامه حمایت‌های مالی و تسلیحاتی جمهوری اسلامی از گروه‌های تروریستی منطقه، تشدید فشارها علیه مردم ایران و سرکوب گسترده آنها، شراکت با روسیه در جنگ علیه اوکراین و همچنین نزدیک شدن به ساختن بمب اتم از عمده علل و زمینه‌های عینی است که نشان می‌دهد انتظار برای تغییر رفتار جمهوری اسلامی بی‌نتیجه است و این غرب و دموکراسی‌ها هستند که باید رفتار خود را با رژیم تغییر دهند.

[کیهان لندن شماره ۴۶۴]