سه قدرت اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل متحد جزئیات نقض برجام توسط جمهوری اسلامی را تشریح کردند. جمهوری اسلامی نیز در نامه‌ای دیگری آمریکا را مسئول نقض برجام خوانده است.
خبرگزاری رویترز روز جمعه هفتم ژوئن (۱۸ خرداد) نوشت دیپلمات‌ها هدف تروئیکای اروپا از این اقدام را تحت فشار قرار دادن تهران برای حل دیپلماتیک موضوع هسته‌ای جهت پرهیز از اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل خوانده‌اند.
در این نامه به صراحت تهدیدی به «بازگشت تحریم‌های سازمان ملل» نشده است، اما آنها یادآوری کرده‌اند که مهلت قیدشده در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل در قبال جمهوری اسلامی ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ (۲۶ مهر ۱۴۰۴) منقضی می‌شود. این قطعنامه توافق هسته‌ای را تضمین کرده و امکان اعمال تحریم‌ها پس از تاریخ انقضای آن وجود دارد.
تصویب قطعنامه توبیخی در شورای حکام آژانس علیه برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی که پنجشنبه ۱۷ خرداد انجام شد، می‌تواند زمینه‌ساز فعال شدن «مکانیسم ماشه» و ارجاع پرونده اتمی رژیم ایران به شورای امنیت باشد.
به نوشته رویترز، جمهوری اسلامی ایران نیز به نوبه خود در نامه‌ای ضمن رد مواضع اروپا، به اقدام آمریکا در خروج از برجام اشاره کرده است.
دونالد ترامپ رئیس جمهور پیشین آمریکا در هشتم ماه مه سال ۲۰۱۸ از توافق هسته‌ای خارج شد و کارزار «فشار حداکثری» را با اعمال تحریم‌های سخت علیه جمهوری اسلامی آغاز کرد.
اینهمه در حالیست که تنش‌ها با رژیم ایران پس از حمله تروریستی حماس به اسرائیل شدت گرفت. پس از آن بود که جمهوری اسلامی از طریق گروه‌های نیابتی پرتاب موشک و پهپاد به پایگاه‌های آمریکایی در منطقه و کشتی‌های تجاری در دریای سرخ و باب‌المندب را شدت بخشید. همچنین در همین دوره جمهوری اسلامی میزان ذخایر اورانیوم ۶۰ درصدی خود را افزایش داد و دسترسی بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تأسیسات هسته‌ای نطنز و فردو را محدود کرد.
در نامه بریتانیا، فرانسه و آلمان به شورای امنیت تأکید شده، «تشدید تنش هسته‌ای ایران، برجام را توخالی کرده و ارزش آن را برای عدم گسترش تسلیحات هسته‌ای کاهش داده است.»
دیپلمات‌های غربی و دیگر منابع آشنا با نامه سه کشور اروپایی گفتند که هدف از فرستادن این نامه تلاش برای افزایش فشار بر ایران در داخل شورای امنیت و خرید زمان برای یک راه حل دیپلماتیک قبل از انقضای ساز و کار snap back/ «اسنپ‌بک» (بازگشت فوری) برای اعمال مجدد تحریم‌های سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی در سال آینده است. طبق بند مرتبط با اسنپ‌بک، طرفین توافق نمی‌توانند در اینباره از حق وتو استفاده کنند.
یک منبع نزدیک به این پرونده به رویترز گفت هدف آن است که «پیشرفت‌های هسته‌ای ایران را که غیرقابل قبول شده و در حال بدتر شدن است، ارزیابی کنیم و فشار درون شورای امنیت را افزایش دهیم.»
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد، دو بار در سال، در ژوئن و دسامبر، در مورد اجرای قطعنامه ۲۰۱۵ به شورای امنیت گزارش می‌دهد. شورای امنیت قرار است در ۲۴ ژوئن گزارش بعدی دبیرکل سازمان ملل را بررسی کند.
قطعنامه پیشنهادی سه کشور اروپایی علیه برنامه‌های اتمی جمهوری اسلامی در شورای حکام آژانس تصویب شد
-شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قطعنامه پیشنهادی کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان را درباره پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی تصویب کرد.
-به گزارش خبرگزاری رویترز، از ۳۵ عضو… pic.twitter.com/H4hfR5SnNG
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) June 5, 2024
داریل کیمبال مدیر اجرایی انجمن غیرانتفاعی کنترل تسلیحات گفت این نامه ممکن است راهی برای ایجاد زمینه جهت «اسنپ‌بک» تحریم‌های سازمان ملل باشد. وی با این حال تاکید کرد که راه حل دیپلماتیک هنوز امکان‌پذیر است.
کیمبال مدعی شد، «ارجاع تروئیکا به تاریخ اکتبر ۲۰۲۵، زمانی که مهلت تعلیق تحریم‌های سازمان ملل منقضی می‌شود و ارتباط آنها با شورای امنیت نشان می‌دهد که صرفاً در تلاش‌اند تا مبنای قانونی را برای لغو احتمالی تحریم‌های جمهوری اسلامی در مرحله بعد ایجاد کنند.»
وی افزود، «با این حال چنین گزینه‌ای به ویژه در پی خروج آمریکا از برجام، احتمالاً ایران را به سمت همکاری سوق نمی‌دهد، بلکه باعث تشدید فعالیت‌اش می‌شود و شاید حتا با خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» (ان‌پی‌تی).
مقامات آمریکایی می‌گویند ایالات متحده به همراه متحدانش در حال بررسی راهبردی برای رسیدن به راه حل «پایدار» در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران است.
با اینهمه مدت‌هاست که مقامات اسرائیل، جمهوریخواهان در آمریکا و مخالفان دموکراسی‌خواه جمهوری اسلامی به دولت بایدن و متحدان اروپایی آمریکا توصیه می‌کنند برای مقابله با تهدیدات اتمی و منطقه‌ای رژیم ایران می‌بایست «مکانیسم ماشه» فعال شود.
ولادیمیر پوتین روز چهارشنبه پنجم ژوئن (۱۶ خردادماه) در یک کنفرانس خبری در حاشیه مجمع بین‌المللی اقتصاد سن پترزبورگ (SPIEF) برخلاف گزارش‌ها و سخنان مداوم رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت، «از نظر ما ایران به تعهدات خود در قبال آژانس بین‌المللی انرژی اتمی کاملاً پایبند است و تخطی نکرده است.»
وی با اشاره به «خروج یکجانبه آمریکا از برجام» عنوان کرد، «جالب است که به ایران می‌گفتند که شما باید یکجانبه به تعهدات خود پایبند باشید، این مسخره است.»
واکنش پوتین به قطعنامه توبیخی شورای حکام علیه جمهوری اسلامی:
«از ایران خواستیم آرامش خود را حفظ کند!»-ولادیمیر پوتین روز چهارشنبه پنجم ژوئن (۱۶ خردادماه) در یک کنفرانس خبری در حاشیه مجمع بین‌المللی اقتصاد سن پترزبورگ (SPIEF) گفت، «از نظر ما ایران به تعهدات خود در قبال آژانس… pic.twitter.com/QaEudqNshP
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) June 6, 2024
پوتین همچنین تأکید کرده بود، «موضع روسیه این است که به برجام پایبند باشید و تعهدات اضافی نیز از یکدیگر نخواهید. ما از ایران خواستیم آرامش خود را حفظ کند و به برجام پایبند بماند، اما همواره با خود فکر می‌کردم که چگونه می‌توان برجام را پیش برد؟»
رئیس جمهور روسیه، در بخش دیگری از صحبت‌هایش عنوان کرد که «باید مکانیسم جدیدی پیدا کرد. اینکه یک دولت توافقی را امضاء کند و دولت بعدی آن را مچاله کند که توافق نیست، این موضوع را در اوکراین نیز شاهد هستیم. سیاست‌های دوگانه‌ای که توسط آمریکا و غرب دنبال می‌شود.»
وی بدون اشاره به افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم در ایران تا میزان ۶۰ درصد مدعی شد، «جمهوری اسلامی به تمام تعهدات خود در برجام پایبند بود و فکر می‌کنم ایران حق مشروع استفاده از انرژی هسته‌ای را دارد و غرب باید این موضوع را بپذیرد… غرب اگر به این روند ادامه دهد شاید ایران نیز دیگر به تعهدات خود عمل نکند.»
این سخنان پوتین در حالیست که مسئله در ارتباط با برنامه اتمی جمهوری اسلامی بر سر «حق استفاده از انرژی هسته‌ای» نیست بلکه بر سر صلح‌آمیز بودن آن است که می‌بایست توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تأیید و بطور مداوم بر آن نظارت شود. وظیفه و مسئولیتی که رژیم ایران نه تنها مانع آن شده بلکه با افزایش سطح غنی‌سازی اورانیوم به احتمال و حدس و گمان درباره صلح‌آمیز نبودن برنامه هسته‌ای خود دامن می‌زند و مقاماتش نیز مرتب درباره دست یافتن به سلاح اتمی تهدید می‌کنند.
