بسیاری کارشناسان معتقدند افزایش تنش‌‌ها در خاورمیانه، بهانه دست جمهوری اسلامی برای افزایش غنی‌سازی اورانیوم و یا حتا رونمایی از سلاح اتمی است. برخی دیگر معتقدند که دستیابی به تسلیحات اتمی و همچنین پشتیبانی از شبه نظامیان در منطقه ابزارهای حکومت ایران برای تضمین موجودیت نظام است.
روزنامه «اورشلیم پست» در گزارشی که ۲۳ اوت (دوم شهریورماه) منتشر شد بحث‌های مطرح شده توسط چند کارشناس و تحلیلگر آشنا به فعالیت‌های اتمی و نظامی جمهوری اسلامی را که در نشست «مدیا لاین» مطرح شد بازتاب داده است.
در مقدمه این گزارش با اشاره به هشدارهای آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد توسعه فعالیت‌های هسته‌ای در ایران آمده، جاه‌طلبی‌های اتمی جمهوری اسلامی نشان می‌دهد که رژیم ایران در آستانه‌ی دستیابی به سلاح هسته‌ای است. بسیاری از کارشناسان تخمین می‌زنند که اگر رهبران تهران تصمیم به ساخت سلاح اتمی بگیرند مواد هسته‌ای شکافت‌پذیر کافی برای ساخت چند بمب را در اختیار دارند.
به نظر می‌رسد اغلب کارشناسان در این مورد اشتراک نظر دارند، اما گام‌های بعدی ایران همچنان مورد بحث است. پس از اینکه اسرائیل در ماه گذشته اسماعیل هنیه از رهبران حماس را در تهران ترور کرد، جهان روی تهدیدات ایران برای «انتقام‌جویی» متمرکز شد، اما در تمام این مدت، ایران ممکن است بی‌سر و صدا در حال آغاز دوره جدیدی از دیپلماسی متکی بر توانایی‌های اتمی خود باشد.
در ایران روی طرح‌های تسلیحات اتمی کار می‌کنند
اندره استریکر معاون بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها (FDD) در برنامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای به «مدیا لاین» می‌گوید، تهران اکنون می‌تواند در کمتر از چهار ماه حداقل ۱۳ سلاح هسته‌ای با درجه تسلیحات تولید کند.
وی با اشاره به اینکه اطلاعات اخیر نشان می‌دهد که متخصصان ایرانی روی پروژه تسلیحات اتمی فعالیت داشته‌اند، گفت: «ایران به‌طور پیوسته زمان مورد نیاز برای ساخت سلاح‌های هسته‌ای متعدد را کاهش می‌دهد و در عین حال که تأسیسات و قابلیت‌های هسته‌ای خود را به صورت زیرزمینی افزایش داده نظارت‌های بین‌المللی را محدودتر می‌کند.»
به گفته منابع مختلف از جمله مقامات اسرائیلی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، حکومت ایران به ظاهر ادعا می‌کند که فعالیت‌های هسته‌ای آنها صرفاً برای تولید انرژی صلح‌آمیز است. با این حال، غنی‌سازی اورانیوم تا سطوح بالای ۶۰ درصد و بالاتر هیچ توجیه غیرنظامی ندارد.
واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش طعمه جمهوری اسلامی شده‌اند
استریکر واکنش غرب به این تحولات را در بهترین حالت «ضعیف» ارزیابی کرد. او با اشاره به استراتژی رژیم ایران مبنی بر تهدید به حرکت بسوی غنی‌سازی ۹۰ درصدی -در حد تسلیحات اتمی- در صورت عقب‌نشینی بیش از حد غربی‌ها، گفت: «واشنگتن و متحدان اروپایی‌اش طعمه جمهوری اسلامی ایران شده‌اند…آمریکا با نادیده گرفتن تحریم‌های جمهوری اسلامی دسترسی آنها به دارایی‌های خارجی خود را فراهم کرد و در نهایت توانستند به ساخت بمب اتم نزدیک شوند.»
داشتن مواد شکاف‌پذیر کافی نیست
اما دکتر راز زیمت، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات امنیت ملی اسرائیل دیدگاه متفاوتی را ارائه داد. او معتقد است ایران احتمالاً تصمیم قطعی برای تولید سلاح هسته‌ای نگرفته است اما بسته به نوع سلاح، به طور بالقوه می‌تواند ظرف شش ماه تا دو سال به سلاح هسته‌ای دست یابد.
کاری از دست رافائل گروسی ساخته نیست؛
آخرالزمانی‌ها برای «تضمین موجودیت نظام» بمب اتم می‌خواهند-رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، هشتم ماه مه (۱۸ اردیبهشت) در یک کنفرانس خبری که پس از بازگشت او از تهران در وین برگزار شد تأکید کرد، وضعیت کنونی «در مورد پرونده هسته… pic.twitter.com/nt2Y7MqqAP
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) May 10, 2024
وی در این باره توضیح داد: «ایران در آستانه هسته‌ای شدن قرار دارد، به این معنی که می‌تواند مواد شکافت‌پذیر کافی برای چند دستگاه هسته‌ای را طی دو هفته جمع‌آوری کند، با این حال، داشتن مواد شکافت‌پذیر کافی نیست. ایران همچنان باید به روند تسلیحاتی خود ادامه دهد. ایران قابلیت ارسال مانند موشک‌ها را دارد، اما این روش‌ها برای حمل کلاهک‌های هسته‌ای به تطبیق بیشتری نیاز دارند. در حالیکه از نظر فنی امکان پذیر است، کار بیشتری برای عملیاتی کردن کامل آنها برای این منظور مورد نیاز است.»
تضمین برای ثبات حکومت
دکتر زیمت در ادامه ارزیابی می‌کند که ایران قصد دارد موقعیت خود را به عنوان یک کشور در آستانه‌ی هسته‌ای شدن یا تا حد امکان نزدیک به آن حفظ کند. وی معتقد است، «ایران برنامه هسته‌ای خود را نوعی تضمین برای ثبات رژیم می‌داند. زمانی که ایران موقعیت کره‌شمالی در مقابل آمریکا را با وضعیت عراق مقابل آمریکا مقایسه می‌کند، احتمالاً به این نتیجه می‌رسد که داشتن قابلیت‌های هسته‌ای مقابله با تهدیدات را امکان‌پذیرتر می‌کند اما هدف ایران رسیدن به این موقعیت در سریع‌ترین زمان ممکن نیست، بلکه به گونه‌ای است که خطر رویارویی نظامی به ویژه با آمریکا را به حداقل برساند.»
وی با تأکید بر چالش‌های اقتصادی داخلی ایران به دلیل تحریم‌های غرب، گفت: «یکی از دلایل اصلی بحران اقتصادی ایران در سال‌های اخیر، تحریم‌های اقتصادی بوده است…در حالیکه برداشتن این تحریم‌ها برای بهبود اقتصاد ایران ضروری است، اما کافی نیست. سوء مدیریت و فساد نیز نقش مهمی در مشکلات اقتصادی ایران دارد. به نظر می‌رسد رهبری ایران، به‌ویژه علی خامنه‌ای، پذیرفته‌اند که تحریم‌ها به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام، یک امر همیشگی هستند. در نتیجه، استراتژی آنها به جای تلاش برای حذف آنها به سمت سازگاری اقتصاد برای بقای تحت تحریم‌ها تغییر کرده است.»
در بخش دیگری از این نشست استریکر اشاره می‌کند که برای جمهوری اسلامی بازی وقتی تمام می‌شود که اسرائیل را نابود کند. وی در ادامه می‌گوید، «اگر غرب به ایران اجازه دهد تا بدون اقدام قاطعانه به آستانه‌ی هسته‌ای نزدیک شود، تنها گزینه باقی مانده ممکن است گزینه‌های نظامی باشد. هر چه تهران به سلاح‌های هسته‌ای نزدیک‌تر می‌شود، گزینه‌های غرب محدودتر می‌شود.»
در گزارش «اروشلیم پست» اشاره می‌شود که فشارهای اقتصادی نتوانسته است مجموعه تهدیدات منطقه‌ای و اتمی جمهوری اسلامی را مهار کند. این یعنی راهکارهای باقی‌مانده برای غربی‌ها در حال محدود شدن به گزینه نظامی است. آنهم در شرایطی که عمده تأسیسات غنی‌سازی رژیم در تأسیسات زیرزمینی از جمله در نطنز و فردو فعال است و هدف‌گیری آنها دشوار خواهد بود.
پیش از این کمال خرازی مشاور علی خامنه‌ای و رئیس شورای راهبردی روابط خارجی، در مصاحبه با شبکه «الجزیره» تهدید کرده بود، «در صورت تهدید موجودیت [جمهوری اسلامی] ایران دکترین هسته‌ای خود را تغییر می‌دهیم.» این اظهار نظر نشان می‌دهد مقام‌های جمهوری اسلامی دستیابی به بمب اتم را «تضمین بقای نظام» می‌دانند.
