علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی روز سهشنبه ششم شهریورماه، در دیدار با مسعود پزشکیان و اعضای جدید هیأت دولت عنوان کرد، «آدم با [دشمن] در یک جایی تعامل بکند، مانعی ندارد، اما به آنها امید نداشته باشید.»
اظهارات رهبر جمهوری اسلامی طبق معمول بلافاصله از سوی دستگاه تبلیغاتی حکومت به عنوان «چراغ سبز» و نشانهای از تمایل حکومت به از سر گرفتن مذاکره با آمریکا بر سر برنامه هستهای تعبیر و تفسیر شد. به دنبال آن برخی منابع خبری بینالمللی نیز مانند گذشته با خوشبینی سادهاندیشانه این موضع رهبر نظام را بازتاب دادند از جمله خبرگزاری «آسوشیتدپرس» که در اینباره نوشت، «رهبر ایران درها را به روی مذاکرات مجدد با ایالات متحده بر سر برنامه هستهای باز کرد و به دولت این کشور اعلام کرد که تعامل با دشمن مانعی ندارد!»
همچنین آسوشیتد پرس به «دولت غیرروحانی» اشاره کرده که البته تفاوتی ندارد چرا که خود او به عنوان رئیس دولت در صحن علنی مجلس اعتراف کرد که وزراء با تأیید علی خامنهای که آخوند و ولی فقیه است انتخاب شدهاند.
در شبکههای اجتماعی بسیاری مخالفان جمهوری اسلامی دولت پزشکیان را «کابینه خامنهای» میدانند، همین مسئله سبب انتقاد عوامل سیاسی و رسانهای ولایتمدار به پزشکیان شده زیرا آنها را نگران کرده است که مبادا ضعفهای دولت و وزراء به پای علی خامنهای نوشته شود.
هرچند امثال افرادی مثل حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان چاپ تهران هشدار دادهاند که آنچه پزشکیان علنی ابراز کرد باعث «سوء استفاده دشمنان» خواهد شد و خواستند که او حرف خود را در مورد نقش خامنهای در انتخاب وزراء پس بگیرد اما خامنهای خودش روز ششم شهریور عنوان کرد برخی وزراء با تأیید و تأکید وی منصوب شدند.
علی خامنهای: برخی وزراء با تأیید و تأکید من انتخاب شدند
علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی روز سهشنبه ششم شهریور در دیدار با مسعود پزشکیان و اعضای جدید هیأت دولت، تأیید کرد که برخی از وزراء با «مشورت»، «تأیید» و «تأکید» او انتخاب شدند.
او توضیح داد «رئیس جمهور برای انتخاب وزراء… pic.twitter.com/axjLjYvcEG— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) August 27, 2024
یکی از کسانی که به گفته پزشکیان از طرف خامنهای «تأیید» شد، عباس عراقچی وزیر خارجه است. عراقچی که در دولت حسن روحانی، به عنوان معاون محمدجواد ظریف، مسئول تیم مذاکره کننده جمهوری اسلامی با نمایندههای آمریکایی و اروپاییها بود در جریان دفاع از خودش در جلسه رأی اعتماد در مجلس شورای اسلامی (۲۸ امرداد ۱۴۰۳) به صراحت گفت سیاست خارجی همان سیاستهای خامنهای خواهد بود.
او طی همین مدت کوتاه چندین مصاحبه داشت که تا حدود زیادی خط مشی وزارت خارجه دولت پزشکیان را مشخص میکند: «سیاست ما در قبال آمریکا مدیریت تخاصم است نه رفع آن»، «رویکرد ایران در حمایت از مقاومت در دولت چهاردهم با قوت ادامه خواهد یافت»، «در هماهنگی کامل با نیروهای مسلح هستیم و دیپلماسی مکمل میدان و میدان مکمل دیپلماسی است» و «برجام قابل احیا نیست».
عراقچی حتا حمله موشکی و پهپادی سپاه پاسداران به اسرائیل در فروردین ۱۴۰۳ موسوم به عملیات «وعده صادق» را «یکی از نمونههای بسیار بسیار هماهنگی کامل میدان و دیپلماسی» میداند. این اظهارات نشان میدهد حکومت ارادهای برای تغییر مسیر در سیاستهای خود ندارد.
انتقاد از عراقچی
اظهارات عراقچی آنقدر تند بود که انتقاد روزنامه «جمهوری اسلامی» را در پی داشت. این روزنامه در مطلبی که ششم شهریورماه منتشر شد نوشت: «متاسفانه» مصاحبههای عراقچی نشان داد قرار نیست در «سیاست نامتوازن» تغییری ایجاد شود و گویا دولت جدید نیز، برخلاف وعدههای امیدوارکننده پزشکیان در تبلیغات انتخاباتی، قصد ندارد به سوی سیاست متوازن در روابط بینالملل حرکت کند.
اگرچه چراغ سبز خامنهای به «تأمل با دشمن» کاسبان مذاکره با آمریکا را سر ذوق آورد اما یک روز بعد (چهارشنبه هفتم شهریور) یک سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید به «صدای آمریکا» گفت: «معیار قضاوت برای ما عملکرد حکومت ایران است نه صحبتهای مقامهای آن» و «فاصله زیادی برای دستیابی به راهحل بلندمدت برای برنامه هستهای ایران داریم.»
بیانیه وزارت خارجه آمریکا
وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به پرسش آسوشیتدپرس درباره این موضوع گفت: «ما بر اساس اقدامات و نه اظهارات رهبران جمهوری اسلامی قضاوت خواهیم کرد».
در این بیانیه آمده: «ما مدتها است گفتهایم که در نهایت دیپلماسی بهترین راه برای دستیابی به یک راه حل مؤثر و پایدار در رابطه با برنامه هستهای ایران است. با این حال، با توجه به تشدید تنشها از جمله در رابطه با برنامه هستهای و ناکامی جمهوری اسلامی در همکاری با آژانس بینالمللی انرژی اتمی، از چنین احتمالی فاصله داریم.»
وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: «اگر جمهوری اسلامی ایران میخواهد جدیت یا رویکرد جدیدی نشان دهد، باید تشدید تنشهای هستهای را متوقف کرده و همکاری معناداری را با آژانس بینالمللی انرژی اتمی آغاز کند.»
در این بیانیه آمده است: «اگر [رژیم] ایران میخواهد جدیت یا رویکرد جدیدی نشان دهد، باید تشدید تنشهای هستهای را متوقف کند و همکاری معنادار با آژانس بینالمللی انرژی اتمی را آغاز کند.»
میانجیها باز هم فعال شدند
با اینهمه تجربه نشان میدهد دولتهای آمریکا به ویژه دموکراتها، برخلاف مواضع رسمی، در پشت پرده برای منافع خودشان مستقیم یا غیرمستقیم از طریق واسطهها با نمایندگان جمهوری اسلامی بر سر طیف گستردهای از مسائل گفتگو، زدوبند و معامله میکنند.
مذاکرات غیرمستقیم بین رژیم ایران و آمریکا در سالهای اخیر با میانجیگری عمان و قطر صورت گرفته است.
در همین ارتباط برت مکگورک فرستاده ویژه بایدن، ششم شهریورماه با شیخ محمد بن عبدالرحمان آلثانی نخست وزیر و وزیر خارجه قطر در دوحه دیدار کرد. این دیدار دو روز پس از دیدار وزیر خارجه قطر با مسعود پزشکیان در تهران انجام شد.
در شرایطی که تنشها در خاورمیانه به شدت افزایش یافته است، در مورد پیامدهای حمله احتمالی به اسرائیل از واشنگتن در چند مرحله پیام هشدار به تهران فرستادهاند. صاحبنظران بر این باورند مقامات تهران مفهوم این هشدارها را دریافتهاند اما همچنان قویاً تأکید میشود گرفتن انتقام خون اسماعیل هنیه «قطعی» است.