فصل پاییز در حالی آغاز شده که مدت‌هاست کسری شدید انرژی در ماه‌های آینده مورد تأکید شماری از کارشناسان قرار گرفته و نسبت به زیان بیشتر صنایع مختلف هشدار می‌دهند.
آمارها نشان می‌دهد در پاییز و زمستان پیش رو رقم کسری گاز بطور میانگین ۳۰۰ میلیون مترمکعب خواهد بود. از سوی دیگر کسری برق که در بهار و تابستان امسال سبب جیره‌بندی و قطع گسترده برق صنعت و تولید و کشاورزی، و حتی بخش خانگی شد، در ماه‌های آینده نیز ادامه خواهد داشت.
سعید توکلی مدیرعامل شرکت ملی گاز به تازگی اعلام کرده موضوع انرژی در ایران «ناترازی» نیست بلکه وارد مرحله «کمبود» شده است.
هاشم اورعی استاد دانشگاه صنعتی «شریف» (آریامهر) نیز به ناترازی شدید گاز اشاره کرده و گفته «اکنون اگر همه چیز درست انجام شود ظرفیت تولید گاز در کشور روزانه ۸۵۰ میلیون مترمکعب است. بطور معمول یک‌سوم مصرف گاز کشور مربوط به گرمایش بخش خانگی است که به محض سرد شدن هوا این یک‌سوم به ۷۰ درصد می‌رسد و برخی مواقع ۷۴ درصد کل گاز تولیدی کشور باید به منازل ارسال شود تا گرمای خانگی را تأمین کند به عبارت دیگر هوا سرد شود گازی برای صادرات نداریم بنابراین صادرات کلا منتفی است.»
این کارشناس ارشد حوزه انرژی همچنین گفته که «در بخش داخل به شدت میزان تقاضا در حال افزایش است و از سوی دیگر به محض سرد شدن هوا با اختلاف بسیار زیادی بخش خانگی بیش از ۷۰ درصد کل تولید را به خود اختصاص می‌دهد و تا کنون هم دولت همواره تصمیم گرفته بخش خانگی را در اولویت قرار دهد و این بدان معناست که دو بخش مهم دیگر یعنی صنعت و نیروگاه‌ها با کمبود گاز مواجه خواهند شد.»
او همچنین درباره چرخه معیوبی که به دلیل بحران «تولید» انرژی در ایران ایجاد شده توضیح داده که «وقتی نیروگاه‌ها با کمبود گاز مواجه می‌شوند بلافاصله برق نداریم و باید به سمت سوخت جایگزین یعنی گازوئیل و مازوت برویم. گازوئیل هم که به اندزه کافی نداریم و تقریبا همه میزان تولید ۱۱۰ میلیون لیتر گازوئیل برابر مصرف آن است یعنی عملا گازوئیل نداریم و اگر قرار است گازوئیل را به نیروگاه‌ها ارسال کنیم یا باید تردد کامیون‌ها متوقف شود که سیستم توزیع بهم می‌ریزد و یا باید از ذخایر استراتژیک برداشت کنیم. در مورد مازوت هم مشکل حمل و نقل و هم مشکل آلایندگی را داریم بنابراین جایگزینی گاز با سوخت مایع روشی است که نباید روی آن حساب باز کنیم.»
هاشم اورعی افزوده که «در تابستان برق را تامین نمی‌کنیم و صنعت را متوقف می کنیم و زمستان هم گاز نداریم، بطوری که طی نامه‌ای که ۲ ماه گذشته به برخی صنایع ارسال شده از ابتدای آبان امکان تامین گاز را ندارند یعنی کارخانجات تابستان برق و زمستان گاز ندارند و تولید را متوقف می‌کنیم و در این شرایط صحبت از رشد اقتصادی می‌کنیم و این فراتر از شوخی است.»
این استاد دانشگاه راهکار واردات گاز از روسیه را نیز مورد بررسی قرار داده و گفته «واقعیت اینست که کشوری که ۱۷ درصد ذخایر گاز جهان را دارد مجبور شده برای تامین نیاز گاز زمستانی با روسیه قرارداد منعقد کند.»
او در ادامه توضیح داده که «برای اینکه امسال را هم سپری کنیم یک سیاست کوتاه‌مدت را در پیش گرفته‌ایم، با روسیه قراردادی منعقد کردیم که ظاهر قرارداد این است که روزی ۳۰۰ میلیون مترمکعب گاز را طی ۳۰ سال از روسیه دریافت و صادر کنیم؛ به عبارت دیگر گاز روسیه صادر شود اما اصل ماجرا صادرات نیست چون ظرفیت نداریم و خط لوله مورد نیاز را در اختیار نداریم و امکانات تبدیل به ال‌ان‌جی را هم نداریم.»
داستان دنباله‌دار ناترازی؛ کمبود برق، بنزین، گاز و گازوئیل در زمستان امسال
از سوی دیگر بر اساس گزارش‌ها، ناترازی برق اکنون به ۲۰ هزار مگاوات رسیده و سال دیگر به بیش از ۲۵ هزار مگاوات می‌رسد یعنی بیشتر از یک‌چهارم حجم مصرف در کشور!
محمد دانای معنوی عضو کمیسیون مهندسی سیستم‌های سندیکای شرکت‌های تولیدکننده‌ی برق در گفتگو با روزنامه «پیام ما» گفته «وضعیت انرژی کشور در شرایط اورژانسی است. کمبود گاز در تابستان داشتیم، اما اکنون کمبود گاز به تابستان هم سرایت کرده و اکنون نیروگاه‌های «رجایی»، نیروگاه «منتظر قائم» و نیروگاه بندرعباس، همه مازوت سوزاندند. ما با یک چرخه طرف هستیم؛ وقتی گاز نداریم و آب پشت سدها خالی است، صحبت از نیروگاه سیکل ترکیبی برای عبور از بحران انرژی، خنده‌دار است.»
او با اشاره به اینکه مشکل ناترازی برق در کشور، مسئله‌ای نیست که بتوان طی یک سال یا دو سال آن را حل کرد و رفع این مشکل نیاز به برنامه‌ریزی دقیق ده‌ساله دارد گفته «راندمان متوسط نیروگاه‌های حرارتی ما حدود ۳۹ درصد است و این در حالیست که تکنولوژی‌های جدید در دنیا، راندمانی بالاتر از ۶۲ را تأمین می‌کنند. متوسط زمان ساخت یک نیروگاه سیکل ترکیبی با ظرفیت ۵۰۰ مگاوات، بین ۳۶ الی ۴۲ ماه است. پس اگر همین الان با فرض تأمین نقدینگی لازم برای ساخت ۲۰ هزار مگاوات اقدام کنیم (حدود ۱۵ میلیارد یورو) و فرض کنیم هیچ توسعه‌ای هم نداشته باشیم (درحال‌حاضر سالی ۷ درصد افزایش نیاز حداقلی داریم)، عملاً ما ۴ یا ۵ سال دیگر، این ناترازی سال ۱۴۰۳ را نخواهیم داشت؛ آیا این میسر است؟»
توجیه بلبشوی کمبود بنزین در شمال؛ معاون اجرایی پس از بهانه‌تراشی و فرافکنی برکنار شد!
احمد معروف‌خانی رئیس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی نیز با اشاره به کمبود شدید بنزین گفته در حالی که کشور با کسری چشمگیر بنزین مواجه است، واحدهای پتروشیمی، «ریفرمیت» تولیدی خود را که ماده اولیه تولید بنزین است، به امارات متحده عربی صادر می‌کنند.
او بدون اشاره به اینکه صادرات «ریفرمیت» از سوی کدام نهاد صورت می‌گیرد گفته «مثلا هفته گذشته شاهد صادرات «ریفرمیت» به بازار امارات بوده‌ایم، در صورتی که همین محصول می‌تواند در داخل کشور با فرایند ترکیب با «نفتا» تبدیل به بنزین مطلوب و باکیفیت شود.»
احمد معروف خانی افزوده پروژه‌ای که می‌تواند به کسری بنزین کمک کند پروژه «مهر خلیج فارس» است که در بهترین حالت در بهمن‌ماه ۱۴۰۴ به بهره‌برداری می‌رسد.
قرارگاه «خاتم‌الانبیاء» سپاه پاسداران انقلاب اسلامی کارفرمای پروژه توسعه پالایشگاه «مهر خلیج فارس» است که خوراک آن نفت فوق سبک (میعانات گازی) خواهد بود.
بابک افقهی مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی ماه گذشته اعلام کرد پالایشگاه ستاره خلیج فارس توانایی تولید بنزین با اکتان بالا و بنزین سوپر را دارد اما به دلیل ناترازی دولت دستور داده بنزین با اکتان ۸۷ و ارزان قیمت تولید کند.
او با بیان اینکه «با تأمین خوراک و میعانات که دولت در اختیار ما قرار دهد در یک فاز توسعه‌ای می‌توانیم میزان تولید را از ۴۲ میلیون لیتر افزایش دهیم»، گفته است: «دولت به دلیل ناترازی بنزین شرکت سرمایه‌گذاری نفت، گاز و پتروشیمی را وادار به تولید بنزین با اکتان پایین‌تر کرد.»
بابک افقهی همچنین گفته تولید بنزین با کیفیت پایین طی مصوبه دولت از دی‌ماه ۱۴۰۲ به این پالایشگاه تحمیل شده و در نتیجه بجای بنزین سوپر بنزین با اکتان ۸۷ تولید می‌کند.
به گفته مدیرعامل «تاپیکو» شرکت پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس این پالایشگاه رقمی معادل ۶۰ هزار میلیارد تومان در ازای فروش بنزین از دولت طلبکار است که رقم بالایی به شمار می‌رود.
این در حالیست که بر اساس ادعای جمهوری اسلامی برای ساخت پالایشگاه نفت ستاره خلیج فارس ۴ میلیارد دلار هزینه شده و قرار بود نفت فوق سبک و میعانات گازی تولید شده از میدان گازی پارس جنوبی که کیفیت بالایی دارد را به بنزین و گازوئیل با استاندارد یورو ۵ تبدیل کند.
آمارهای وزارت نفت حاکی از آن است که پالایشگاه‌های کشور روزانه ظرفیت تولید ۹۷ میلیون لیتر بنزین را دارند اما با افزودن مواد غیرمرغوب حجم تولید را به ۱۱۸ میلیون لیتر می‌رساند. با اینهمه تولید بنزین در ایران پاسخگوی نیاز داخلی کشور نیست و مدت‌هاست ناترازی بنزین سبب اختلال در سوخت‌رسانی شده است.
اینهمه نشان می‌دهد کمبود انرژی در ایرن وارد چرخه‌ای معیوب شده که کمبود یکی بر دیگری اثر گذاشته و در نتیجه، رفع این کمبود نیز با شیوه مدیریت ناکارآمد جمهوری اسلامی ممکن است به گره‌ای کور تبدیل شود.
هرچند مقامات دولتی کمبود انرژی از گاز تا برق و بنزین را گردن مردم انداخته و «مصرف بالا» را سبب این کمبود اعلام می‌کنند اما در واقعیت معلق ماندن طرح‌های توسعه‌ای صنایع نفتی و پالایشگاه‌های تولید برق سبب «کمبود تولید» شده و یکی از کشورهایی که بزرگترین ذخایر انرژی فسیلی را دارد با بحران تأمین انرژی مورد نیاز مردم روبرو کرده است.
