مهدی زارع زلزله‌شناس و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی معتقد است سه میلیون دانش‌آموز در ایران در کلاس‌های ناایمن به تحصیل مشغول هستند. فرونشست و فرسودگی ساختمان‌ها سبب ترک برداشتن بدنه ساختمان مدارس و ریزش سقف و تخریب آنها می‌شود.
مهدی زارع زلزله‌شناس ایرانی و استاد پژوهشکده زلزله‌شناسی در یادداشتی در روزنامه شرق نوشته «در سال ۱۴۰۲ طبق آمار برآورد شد ۱۶ میلیون و ۲۰۰ هزار دانش‌آموز در کشور وجود دارد. از سال ۹۲ تا سال ۱۴۰۳ تعداد ۲۴ هزار‌و ۱۵۰ مدرسه ساخته شده و از سال ۱۳۹۲ تا امسال ۲۴۱۵۰ مدرسه ساخته شده که ۱۱۷ هزار‌و ۶۱۸ کلاس را در خود جای داده است. تعداد دانش‌آموزان ما در سال ۱۳۹۲ اعم از مدارس دولتی و غیردولتی چیزی حدود ۱۲ میلیون‌و ۷۰۰ هزار نفر بوده اما در سال ۱۴۰۳ این آمار به نزدیک ۱۷ میلیون نفر رسیده است. یعنی ما یک جهش جمعیت دانش‌آموزی و فضای آموزشی داشتیم ولی جهش نیروی انسانی نداشته‌ایم.»
او افزوده که «اگر حدود ۱۸ درصد از کلاس‌های درس در کشور را بافت فرسوده در نظر بگیریم، می‌توان برآورد کرد که از ۱۶/۲ میلیون دانش‌آموز در کشور حدود سه میلیون نفر همچنان در کلاس‌های واقع در ساختمان‌های با بافت فرسوده ساکن هستند. تعداد و شدت سوانح در حال رشد است و بر رفاه کودکان و جوانان اثر میگذارد.»
این زلزله‌شناس تأکید کرده که کودکان و جوانان حق برخورداری از امنیت، حفاظت در مدارس، تداوم آموزشی و مشارکت در تصمیماتی را دارند که بر آینده آنها اثر میگذارد.
به نوشته مهدی زارع از ابتدای سده بیست‌ویکم بیش از یک میلیارد کودک در دنیا بر اثر سوانح طبیعی زندگی‌شان مختل شده و بیش از ۸۰ هزار مدرسه آسیب دیده یا ویران شده است.
او یادآوری کرده که در ابتدای اجرای برنامه هفتم توسعه و آغاز به کار دولت چهاردهم بازبینی و اجرای چارچوب جامع ایمنی مدارس برای محافظت از کودکان، مربیان، کارکنان و اولیای مدارس الزامی است. ما به یک رویکرد کاهش ریسک چند‌مخاطره‌ای برای ایمنی مدارس نیاز داریم.
موضوع غیرایمن بودن کلاس‌های درس طی سالهای گذشته مورد تأکید بسیاری از مقامات دولتی هم قرار گرفته اما به نظر می‌رسد مراجع قانونگذار و اجرایی چندان اهمیتی به ضرورت بازسازی و نوسازی مدارس نمی‌دهند.
نخستین روز سال تحصیلی حدید در اول مهرماه امسال با دو حادثه برای دانش‌آموزان به دلیل ایمن نبودن مدارس همراه شد. یک دانش‌آموز در شهر تبریز به دلیل نبود حفاظ از طبقه چهارم سقوط کرد و به شدت مصدوم شد و در شهر ارومیه نیز ریزش سقف یک هنرستان سبب مجروح شدن دو دانش‌آموز شد.
یک هفته بعد و در هفتم مهرماه نیز سقف یکی از کلاس‌های دبیرستان دخترانه «فرهنگ» در اصفهان ریزش کرد و پنج دانش‌آموز به بیمارستان منتقل شدند.
بر اساس آمارها حدود ۲۰ هزار مدرسه از حدود ۱۰۵هزار مدرسه، در تراز مدارس فرسوده قرار دارند، به‌این معنا که سقف یک‌پنجم مدارس لرزان است. آمار کلاس‌های درس فرسوده هم حدود ۲۰ درصد است، یعنی ۱۰۴هزار کلاس از ۵۴۰ هزار کلاس درس فرسوده هستند. همچنین ۳۰ هزار کلاس درس نیاز به بازسازی و ۷۰ هزار کلاس نیز نیاز به نوسازی دارند.
خبرگزاری «ایرنا» نیز آبان ۱۴۰۱ در گزارشی به وضعیت مدارس شهر اصفهان پرداخته و نوشته بود که بنا بر آمار اداره کل نوسازی مدارس استان اصفهان حدود ۲۷ درصد از فضاهای آموزشی اصفهان قدمت بالای ۴۰ سال و ۳۷ درصد قدمت کمتر از ۴۰ سال دارند؛ با توجه به طول عمر این فضاهای آموزشی و آنچه به واسطه شرایط آبخوان اصفهان که تغذیه نمی‌شود و سالانه به طور میانگین یک متر افت سطح دارد، شرایط برای این سازه‌ها در برخی از نقاط اصفهان نگران‌کننده به نظر می‌رسد.
گزارش دیگری در دی‌ماه ۱۴۰۱ اعلام کرده بود که۴۰ مدرسه با ۴۰۸ کلاس درس و ۱۸ هزار و ۲۳۰ دانش آموز در استان اصفهان بر اثر فرونشست زمین دچار آسیب دیدگی شده است. بر اساس این گزارش ۹۴ مدرسه با ۷۳۳ کلاس درس در استان جزو مدارس خطرآفرین است. از این تعداد ۴۶ مدرسه با ۳۵۳ کلاس درس دستور تخلیه فوری، ۲۱ مدرسه با ۱۵۳ کلاس درس دستور تخلیه و تخریب گرفته و ۲۷ مدرسه با ۲۲۷ کلاس تا یکسال آینده قابل استفاده است.
چند روز مانده به بازگشایی مدارس و آغاز سال تحصیلی جدید، رئیس سازمان آتش‌نشانی از ناایمن بودن بیش از نیمی از مدارس تهران خبر داد. قدرت‌الله محمدی با اعلام این خبر گفت آموزش و پرورش برای ایمن‌سازی مدارس اقدامی انجام نداده است.
علی نصیری رئیس سازمان مدیریت بحران شهر تهران با اشاره به فرسودگی مدارس گفته که تمام موارد ناایمنی را ریزبه‌ریز اعلام کرده‌ایم» و منتظریم که مسئولان مربوطه اقدامات لازم را انجام دهند.
افزایش شمار مدارس ناایمن به یکی از بحران‌های ساختار آموزشی تبدیل شده اما همانطور که مقامات آتش‌نشانی و رئیس سازمان مدیریت بحران پایتخت اعلام کرده‌اند، آموزش و پرورش نتوانسته در ایمن‌سازی مدارس موفق عمل کند.
عباس زارع مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران خردادماه امسال در جمع خبرنگاران گفته بود بیش از ۸۱۰۰ کلاس درس در تهران نیازمند تخریب است و ۱۳ هزار و ۵۸۵ کلاس درس دیگر نیز نیازمند نوسازی هستند.
بر اساس توضیحات عباس زارع در استان تهران ۵۶۲۹ مدرسه دولتی و ۵۹۴۰۰ کلاس درس داریم که ۱۳/۸ درصد کلاس‌های موجود نیازمند تخریب و بازسازی هستند و عمدتا در شهر تهران در مناطق ۱۰، ۱۱،۱۲، ۱۳،۱۶،۱۹،۶،۸و ۹ و در شهرستان‌های تهران در شهریار، شهرری، دماوند و پاکدشت قرار دارند.
مدیرکل نوسازی مدارس استان تهران افزوده بود که «۱۳۵۸۵ کلاس درس در استان تهران نیازمند مقاومسازی هستند یعنی در مجموع ۲۲/۸ درصد کلاس‌های موجود نیازمند مقاومسازی هستند».
او همچنین درباره کمبود کلاس درس در این استان گفته بود «سرانه فضای آموزشی در استان تهران ۴/۷۴ مترمربع است و در ۴ منطقه ۱۵، ۱۷، ۱۸ و ۱۹ سرانه از این مقدار هم پایین‌تر است، ۱۳۴ مدرسه ۱۵ کلاسه در شهر تهران و ۶۹۵ مدرسه ۱۵ کلاسه در شهرستان‌های استان تهران نیاز داریم و در مجموع به ۸۲۹ مدرسه ۱۵ کلاسه برای رسیدن به سرانه متوسط ۴/۷۴ متر مربع با اعتبار ۲۴ هزار و ۸۷۰ میلیارد تومان نیاز داریم».
به گفته عباس زارع، برای بازسازی ۸ هزار کلاس و احداث ۵۵۰ مدرسه، هر یک با ۱۵ کلاس، رقمی معادل ۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است.
امرداد سال گذشته حمیدرضا خان‌محمدی رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیزات مدارس کشور با ارائه آماری درباره وضعیت کلاس‌های درس گفته بود ۱۰۴ هزار کلاس درس در کشور نامستحکم هستند، ۳۰ هزار کلاس درس نیاز به بازسازی و ۷۰ هزار کلاس نیز نیاز به نوسازی دارند.
حمیدرضا حان‌محمدی افزوده بود که «مدارس تهران پر تراکم هستند و اگر اعتبارات با رویکردی که ما پیشنهاد دادیم در برنامه هفتم مصوب شود می‌توانیم به سرعت این مسئله را حل کنیم» و تأکید کرده بود که در مدارسی که پر خطر تشخیص داده شده‌اند دانش‌آموزان در شیفت‌های مخالف یکدیگر تحصیل می‌کنند.
بر اساس توضیحاتی که حمیدرضا خان‌محمدی داده بود، مدارس به دلیل نداشتن سرانه دچار مشکلات مالی هستند و خودشان نمی‌توانند کلاس‌های درس را ترمیم کند.
مجید عبدالهی معاون فنی و نظارت سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس کشور در دی‌ماه گذشته به خبرگزاری ایلنا گفته بود: «۴۴ مورد از ده‌ها مدرسه‌ای که در اصفهان تحت تاثیر پدیده فرونشست قرار گرفتند آسیب دیدند، ۱۴ مدرسه پایش و تعدادی از آنها تخلیه شدند.»
بر اساس قانون، آموزش و پرورش به ازای هر دانش‌آموز که در مدارس دولتی ثبت‌نام می‌کند باید هزینه‌ای را به مدرسه برای امور جاری از جمله پرداخت قبوض و تعمیرات و نگهداری پرداخت کند که به «سرانه» معروف است. آموزش و پرورش به دلیل کسری بودجه سال‌هاست پرداخت سرانه به مدارس دولتی را متوقف کرده یا با تأخیر زیاد و بطور ناقص انجام می‌دهد.
همچنین بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش سرانه فضای آموزشی برای هر دانش‌آموز باید به بیش از هشت مترمربع افزایش یابد، حال آنکه در حال حاضر سرانه فضای آموزشی دانش‌آموزان از پنج مترمربع هم کمتر است.
