در جریان حمله هوایی تلافیجویانه اسرائیل به مراکز نظامی در ایران به نام عملیات «روزهای پاسخ» بین ۱۹ تا ۲۴ پایگاه موشکی، انبار تسلیحاتی و کارگاههای تولیدی مرتبط با صنایع نظامی و همچنین تعدادی از سایتهای پدافندی و راداری هدف قرار گرفتند اما جزئیات زیادی از اهداف مورد اصابت علنی نشد.
مقامات جمهوری اسلامی در موج اول واکنش به این حملات سعی در خفیف جلوه دادن آن داشتند اما به تدریج با روشنتر شدن ابعاد حمله و خسارات ناشی از آن تغییر موضع دادند و با صراحت صحبت از «انتقام» کردند تا جایی که یک هفته پس از این عملیات، علی خامنهای رهبر جمهوری اسلامی تهدید کرد پاسخ ایران «دندانشکن» خواهد بود. در مقابل، مقامات اسرائیلی بار دیگر تهدید کردند که هیچ نقطهای در ایران نیست که به آن دسترسی نداشته باشند و مدعی شدند که در حمله اخیر مراکزی هدف قرار گرفت که دست اسرائیل را برای حملات در آینده بازتر کرده است.
بررسیها نشان میدهد در حمله هوایی اسرائیل، سایت راداری نخجیر ایلام، سایت S-300 ماهشهر و تهران (نزدیک مرقد روحالله خمینی)، رادار آبدانان، سایت موشک هاوک یا «مرصاد» سرخه حصار (شرق تهران)، سوله بدنهسازی «شاهد» در پارچین و خجیر (شرق تهران)، مجتمع صنعتی «شمس آباد» صنایع دفاع (میکسر سوخت موشک) و بخشی از پهپادسازی کارخانه فجر شیراز و کارخانه سوخت و تزریق سوخت موشک در شاهرود، رادار موشکی در شهریار تهران و چندین مرکز و پایگاه دیگر هدف قرار گرفتند. در این حملات پنج نفر کشته شدند که چهار نفر از آنها نیروهای ارتش و یک نفر از سپاه پاسداران بود که ادعا شد نگهبان یکی از مراکز نظامی بوده است.
شهرام سبزواری عضو سابق ارتش به کیهان لندن میگوید: «تمرکز حملات در استانهای تهران، خوزستان و ایلام بود که سه مرحله داشت: اول ضربه به پایگاههای اصلی رادار و پدافند سراسری، دوم و سوم ضربه مراکز نظامی شامل کارخانههای مرتبط با زنجیره تولید موشک و پهپاد در شمال شرق، مرکز، و غرب و جنوب غرب.»
این تحلیلگر نظامی توضیح میدهد: «هنوز بطور قطعی نمیشود گفت هواپیماهای F-35 اسرائیل وارد آسمان ایران شدند یا نه اما برای هدف قرار دادن مراکز نظامی در شمال شرقی کشور از جمله شاهرود، پرتابها از مرزهای شمال ایران انجام شد برای همین جسته و گریخته مقامات جمهوری اسلامی جمهوری آذربایجان را متهم به همکاری با اسرائیل میکنند.»
وی توضیح میدهد ورود جنگندههای F-35 اسرائیل به آسمان ایران از مرزهای شمالی دارای سابقه است و در سال ۱۳۹۶ همین موضوع از دلایل عزل فرزاد اسماعیلی فرمانده سابق پدافند ارتش شد.
مقامات جمهوری اسلامی مجبورند قاطعانه ورود F-35ها به آسمان ایران را رد کنند وگرنه این موضوع از نظر نظامی ضعف بزرگی برای پدافند رژیم ارزیابی میشود. آنها ترجیح میدهند اعلام کنند که پرتابها «هواپایه» (هوا به زمین) و خارج از مرزهای ایران و از مسافت دور صورت گرفته است.
شهرام سبزواری توضیح میدهد: «حمله به اهدافی در عمق ۹۰۰ تا هزار کیلومتری شرق ایران، دو فرضیه اصلی را مطرح میکند:
۱)استفاده اسرائیل از موشکهای دوربرد با هدایت ماهوارهای
احتمال میرود که اسرائیل از موشکهای دوربرد با قابلیت هدایت ماهوارهای برای این حمله استفاده کرده باشد. این موشکها میتوانند از خاک اسرائیل شلیک شده و با استفاده از فناوری ماهوارهای به دقت به اهداف تعیینشده اصابت کنند. سرکوب سیستمهای پدافندی ایران نیز این احتمال را تقویت میکند که موشکها بدون هیچ مزاحمتی به اهداف خود رسیدهاند. در این شرایط استفاده از هواپیماها و پرواز آنها حوالی آسمان ایران و اشاره منابع اسرائیلی به موفقت مأموریت نیروی هوایی مکمل عملیات موشکی و جنگ روانی اسرائیل است.
۲) ورود جنگندههای F-35 یا F-16 اسرائیلی از طریق همسایگان غربی و شمالی
استفاده از انواع هواپیما و پهپاد برای هدف قرار دادن نقاطی در داخل ایران دارای سابقه است. در گذشته نیز ورود جنگندههای F-35 از طریق همسایگان غربی و شمالی به آسمان ایران اتفاق افتاده است. در سال ۱۳۹۶ جنگندههای اسرائیل به داخل خاک ایران نفوذ کردند، از مناطق حساس تهران تصویربرداری نمودند و بدون ایجاد درگیری به سلامت بازگشتند. با توجه به روابط نزدیک اسرائیل و جمهوری آذربایجان، احتمال دارد که اینبار نیز جنگندههای F-35 اسرائیلی وارد آسمان ایران شده، اهدافی را در بیابانهای شاهرود مورد حمله قرار داده و سپس به سلامت بازگشته باشند.»
این کارشناس نظامی میگوید، «فرضیه دوم محتملتر است زیرا حملات به مراکز نظامی با دقت بسیار بالایی صورت گرفته و دقیقاً به هدف مورد نظر اصابت کرده است. همچنین به نظر میرسد که سیستم پدافند ایران مشغول مقابله با تهدیدات در مناطق غربی و جنوب غربی کشور بوده و این موضوع فرصتی را برای ورود جنگندههای اسرائیلی به فضای کشور فراهم کرده است».
عباس عراقچی وزیر خارجه جمهوری اسلامی اعتراف کرد که در حمله به مراکز نظامی چند فروند جِت اسرائیل وارد آسمان ایران شدند.
شنیدهها از منابع غیررسمی حاکی از آن است که دستکم یک فروند از هواپیماهای اسرائیلی بر فراز دریای کاسپین به سمت ایران پرواز کرده است.
بر اساس گزارشهای میدانی، پدافند هوایی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی در مقابل موج اول حملات اسرائیل کاملاً آچمز شد. در موج دوم که حدود ۴۵ دقیقه بعد آغاز شد، ضدهواییها در مرکز تهران به کار افتادند و تعدادی از موشکها را در آسمان رهگیری و خنثی کردند اما این برای محافظت از مراکز نظامی کافی نبود.
در تهران یگانهای پدافندی اطراف بیت علی خامنهای تلاش کردند با توپهای ضدهوایی اورلیکن موشکهای اسرائیل را سرنگون کنند با اینهمه تعدادی از موشکها به تأسیسات پارچین و خجیر اصابت کرد.
یک منبع نظامی از داخل ایران به کیهان لندن میگوید، عبور موشکها از آسمان مرکزی تهران، این پیام را برای مقامات جمهوری اسلامی داشت که دست اسرائیل برای هدف قرار دادن نقاط راهبردی از جمله خانه مسئولان نظام، اماکنی مثل مقبره خمینی و همچنین مراکز ستادی سپاه پاسداران باز است. چنانکه هدف گرفتن مراکز موشکی سپاه در استان خوزستان به حکومت فهماند که دست اسرائیل برای هدف قرار دادن پالایشگاهها و پتروشیمیها نیز باز است.»
برخی تحلیلگران معتقدند حمله هوایی اسرائیل زمینهسازی برای ضربه عمیقتر به جمهوری اسلامی در آینده بوده است؛ ضربهای که احتمالاً موج بعدی آن محرّک افزایش تنشهای درونی نظام خواهد بود که دامنهی آن احتمالا با اعتراضات داخلی همراه خواهد شد.