کشتی‌های صید ترال پاکستان در آب‌های ایران؛ سکوت و تکذیب مسئولان جمهوری اسلامی

در روزهای گذشته گزارش‌هایی درباره ادامه صید ترال در خلیج فارس و توسط کشتی‌های پاکستانی منتشر شده است. سال‌هاست صید ترال به تهدیدی جدی برای زیست‌بوم خلیج فارس تبدیل شده و مقامات جمهوری اسلامی با فرافکنی و تکذیب تلاش دارند صورت مسئله را پاک کنند.

در شرایطی که از چند هفته پیش خبرهایی درباره انجام صید ترال در آب‌های ایران در خلیج فارس منتشر و توسط مقامات «تکذیب» شده بود اما همچنان گزارش‌ها از حضور کشتی‌های پاکستانی برای صید ترال در این منطقه حکایت دارند.

در روزهای گذشته اما بار دیگر صیادان محلی در منطقه گواتر و پسابندر در سیستان و بلوچستان از ورود غیرمجاز  صیادان مسلح پاکستانی به مرزهای آبی ایران و اقدام به صید به روش ترال خبر داده‌اند.

محمدرضا علیمرادی رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست استان سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرگزاری «رکنا» مدعی شده که تاکنون گزارشی از ورود این صیادان به آب‌های ایران دریافت نشده و نیروهای نظامی به‌دقت از مرزهای آبی کشور محافظت می‌کنند.

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست استان سیستان و بلوچستان مدهی شده که صدور مجوز صید به‌طور کامل در اختیار سازمان شیلات ایران است و سازمان محیط زیست مجوزی برای صید در آب‌های آزاد صادر نمی‌کند. ما در نقاط حساس و مناطق حفاظت‌شده ساحلی و دریایی، نظارت دقیقی بر فعالیت‌ها داریم و سعی می‌کنیم از صید غیرمجاز در این نواحی جلوگیری کنیم، به‌ویژه در مناطق مرجانی.

او اما در توضیحات بیشتر از «برخورد» با صیادانی که صید ترال انجام می‌دادند خبر داده که نشان می‌دهد خبر صیادان محلی درست بوده است: «در روزهای اخیر، یک صیاد در خصوص ورود صیادان مسلح پاکستانی و اقدام آنها به صید ترال خبرهایی را اعلام کرده است. در این راستا، جلسه‌ای در شهرستان دشتیاری با حضور فرماندار و مسئولان مربوطه تشکیل شده تا این موضوع مورد بررسی قرار گیرد. در این جلسه اعلام شد که ما با فعالیت‌های غیرمجاز در آب‌های مرزی برخورد کرده‌ایم. به‌علاوه، دریابانی در آن منطقه، هیچ‌گونه ورود غیرمجاز از سمت پاکستان را مشاهده نکرده است.»

دو ماه پیش و در امرداد امسال نیز صیادان غرب استان هرمزگان از وجود کشتی‌های ترال صیاد در این منطقه خبر داده بودند.

همزمان خبرگزاری «تسنیم» در گزارشی نسبت به سکوت سازمان شیلات درباره حضور دوباره کشتی‌های صید ترال پرداخته و نوشته بود که «سازمان شیلات ایران در شرایطی در سکوت خبری کامل به‌دنبال احیای دوباره صید ترال است که هنوز زخم و فاجعه‌های زیست‌محیطی حاصل از این صید ترمیم نیافته است و شاید سالیان سال نیز ترمیم نیابد.»

«تسنیم» نوشته بود که «اینکه چرا سازمان شیلات ایران با وجود تفاهمنامه‌ منعقدشده با کمیسیون آب، کشاورزی و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی و فراکسیون محیط زیست در سال ۹۹ و دستور مکتوب صریح رییس جمهور دولت سیزدهم مبنی بر ممنوعیت صید ترال، به‌دنبال احیای این صید مخرّب است، جای بسی سؤال دارد که هنوز پاسخ شفافی در این خصوص ارائه نشده است.»

سمیه رفیعی سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی با تأکید بر مخالفت این کمیسیون با صید ترال به «تسنیم» گفته بود  متأسفانه مسئولان سازمان شیلات ایران در تلاش هستند از وضعیت فعلی حاکم در دولت چهاردهم که هنوز وزرا و مسئولان آن به‌طور کامل مشخص نشدند، سوءاستفاده کنند و این صید مخرب را مجدداً راه‌اندازی کنند.»

سخنگوی کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی افزوده بود که «این سازمان باید پاسخگو باشد که چرا به‌دنبال احیای صیدی است که هم مردم و هم مجلس و هم دولت مخالف آن هستند؛ مگر نه اینکه همه ما برای خدمت به مردم و کمک به رفاه و آرامش آنها تلاش می‌کنیم، پس این تلاش‌ها از سوی سازمان شیلات که ماحصلی جز نگرانی و وحشت برای صیادان ندارد، برای چیست؟!»

جولان کشتی‌های صید ترال چینی و پاکستانی در حوضه آبی ایران در خلیج فارس طی سالهای گذشته بارها خبرساز شده اما مسئولان با تکذیب و فرافکنی در اینباره تلاش داشتند صورت مسئله را پاک کنند.

کشتی‌های ترال با صیدی که از آن به عنوان «قلع و قمع هست و نیست موجود در آب» یا «جارو کردن هر آنچه دریا» یاد می‌شود، نه تنها ذخایر آبزیان آب‌های جنوبی ایران و زیست‌بوم منطقه را با مخاطراتی روبرو کرده‌ بلکه اشتغال هزاران صیاد نوار جنوبی ایران را در خطر نابودی قرار داده است.

صیادان در کشتی ترال با استفاده از توری به‌شکل کیسه که انتهای آن کاملاً بسته شده است و کشیدن آن با شناور ترال در نزدیکی کف دریا و یا لایه‌های میان‌آبی و با فاصله از کف دریا اقدام به صید آبزیان می‌کنند منتها در این شیوه صید هر آنچه در دریا وجود دارد حتی مرجان‌ها نیز صید شده و نابود می‌شوند.

صید ترال از دهه ۷۰ خورشیدی در ایران رواج یافت ولی سازمان شیلات برای مدت کوتاهی تا روی کار آمدن دولت حسن روحانی، کشتی‌های صید ترال را جمع‌آوری کرد. با روی کار آمدن دولت روحانی دوباره به بهانه استفاده از ذخایر ماهی «میکتوفیده» یا «فانوس‌ماهی» که بین ایران و عمان مشترک است، این شیوه دوباره به کار گرفته شد.

ادامه جولان آزادانه کشتی‌های ترال چینی در آب‌های جنوبی ایران؛ تکه‌ای از پازل قرارداد ۲۵ ساله؟

در سال ۱۳۹۹ و با چراغ سبز دولت حسن روحانی حوضه آبی ایران در خلیج فارس با هجوم کشتی‌های صید ترال چین روبرو شد. اگر چه محمدجواد ظریف وزیر وقت امور خارجه با فرافکی تلاش کرده بود مسئله را منتفی اعلام کند اما گزارش‌ها نشان می‌داد چینی‌ها به راحتی مشغول صید هر آنچه در آبهای خلیج فارس موجود است بودند. برخی نیز فرش قرمز دولت حسن روحانی برای کشتی‌های صید ترال چینی را در راستای قرارداد ۲۵ ساله جمهوری اسلامی و چین ارزیابی می‌کردند.

خلیل‌الله درخشان عضو شورای مرکزی خانه کشاورزی تیرماه ۱۳۹۹ به روزنامه «شرق» گفته بود «از آنجا که این کشتی‌ها اکوفایندر (ماهی‌یاب) دارند، شبانه گله‌های ماهی را شناسایی کرده و این گله‌ها را شکار می‌کنند. ارزش محموله‌ای که در یک شب شکار می‌شود، گاهی به اندازه قیمت خود کشتی‌هاست. در‌ حال‌ حاضر از ۹۱ کشتی چینی که فعالیت صید و صیادی در ایران را به نزدیک دو دهه عقب‌تر بازگردانده‌اند، هنوز ۱۷ کشتی باقی مانده است که همچنان ذخایر آب‌های جنوب را قلع‌و‌قمع کند.»

خلیل‌الله درخشان افزوده بود که «طبق قانون کشتی‌های چینی باید در عمق ۲۰۰‌ متری از ساحل از منبع میکتوفیده مشترک بین استان‌های سیستان‌و‌بلوچستان و هرمزگان با کشور عمان صید کنند. شیلات به بهانه اینکه این منبع ذخیره، مشترک است و برای تولید پودر ماهی به آن نیاز داریم، برای کشتی‌های چینی مجوز صادر کرده است اما این کشتی‌ها قوانین را درست اجرا نمی‌کنند.»

عضو شورای مرکزی خانه کشاورزی همچنین گفته بود «۸۰ درصد صید کشتی‌های چینی باید میکتوفیده و میگوی شیشه‌ای باشد و ۲۰ درصد صید ضمنی شامل ماهی‌های خوراکی در تور این شناورها قابل پذیرش است. در‌ حالیکه نسبت صید کشتی‌های چینی دقیقا برعکس است. این روزها یعنی تیر و مرداد، فصل صید میش‌ماهی است. این ماهی یک کیسه بادی در داخل بدن دارد که خیلی گران‌قیمت است و کیلویی ۴۰ تا ۵۰ میلیون تومان فروش می‌رود. با این کیسه نخ پزشکی درست می‌کنند و به گفته صیادان محلی با کشتی‌های چینی این روزها گله‌های میش‌ماهی نصیب چینی‌ها می‌شود. درخشان ادامه می‌دهد.»

یکی از بحران‌هایی که فعالیت این کشتی‌ها در آب‌های جنوبی ایجاد می‌کند، تهدید اشتغال صیادان بومی است. درخشان در این‌باره گفته بود که «یک کشتی ۴۰۰ تنی در یک هفته به اندازه ۵۰ تا لنج صید می‌کند. هر لنج برای ۳۰ نفر اشتغال ایجاد می‌کند. با فعالیت کشتی‌های چینی نان هزارو ۵۰۰ نفر آجر می‌شود. یک کشتی که ۴۰۰ تا ۵۰۰ تن ظرفیت دارد، فقط برای ۱۵ نفر اشتغال ایجاد می‌کند.»

از سوی دیگر همان زمان معین‌الدین سعیدی نماینده چابهار، نیکشهر، قصرقند و دشتیاری در مجلس شورای اسلامی از رد پای «ژن خوب»ها در فعالیت این کشتی‌ها خبر داده و گفته بود که «اگر چه دوستان می‌گویند کشتی‌ها چینی نیستند و شرکت‌ها ایرانی هستند اما گزارش‌های متفاوتی به ما رسیده است که شرکت‌هایی تشکیل داده‌اند با مشارکت ۴۹ درصد چینی‌ها و ۵۱ درصد از افرادی که نمی‌دانم اصطلاح «ژن خوب» برایشان به کار ببریم یا نه. این کشتی‌ها بر اساس دستورالعمل‌های خود باید حداکثر تا ۱۲ مایلی آب‌های ساحلی جلو بیایند اما حتی تا هشت مایلی هم پیش‌روی می‌کنند.‌»

سخنگوی کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی افزوده بود «متأسفانه اتفاقی که می‌افتد، این کشتی‌ها رادارهای ردیابی را موقع شب خاموش می‌کنند و از این طریق وارد محدوده‌های آب‌های ساحلی می‌شوند و تمام ذخایر آبزیان ما را دچار مشکل می‌کنند. به‌همین‌دلیل صیادان به‌شدت دچار مشکل هستند.‌ شیلات در پاسخ به پیگیری‌های مجلس شوراس اسلامی، اعلام کرده است که نمی‌گذارند کشتی‌های چینی جی‌پی‌اس‌های خود را خاموش کنند؛ اما عملا چندین‌بار است که این اتفاق افتاده است.»