بلافاصله پس از دیدار رئیس جمهور آمریکا با نخست وزیر اسرائیل در کاخ سفید، متن «یادداشت امنیت ملی ریاست جمهوری» امضا و به ۱۷ نهاد ابلاغ شد. عنوان این یادداشت که اثرات آن می‌تواند گسترده تر از یک «فرمان اجرائی» ریاست جمهوری باشد/ « فشار بر دولت جمهوری اسلامی ایران برای جلوگیری از دسترسی به هر نوع اسلحه اتمی و مقابله با نفوذ بدخواهانه ایران» است. این یادداشت که برخلاف فرمان‌های اجرائی به چند خط خلاصه نمی‌شود، متنی ۱۱ صفحه‌ای با جزئیات در رابطه با چگونگی فشار حداکثری برای کشاندن جمهوری اسلامی به پای میز مذاکره است.
البته دونالد ترامپ در نشست رسانه‌ای مشترک با نتانیاهو بار دیگر تاکید کرد که هدف او دستیابی به توافقی با جمهوری اسلامی است و ابراز امیدواری کرد که مجبور به اجرای تمام مفاد این یادداشت نشود. وی همچنین ابراز تمایل کرد در دیداری با رئیس جمهوری اسلامی بتواند امضای خود و او را در زیر توافقی ببیند. البته رئیس جمهوری آمریکا همچنین هشدار داد که اگر جمهوری اسلامی بار دیگر تلاش به ترور او کند «دستور محو» آن را خواهد داد. در این یادداشت تنها به پرونده هسته‌ای جمهوری اسلامی اشاره نمی‌شود، بلکه از رژیم حاکم بر ایران همچنین خواسته می‌شود که سیاست‌های منطقه‌ای خود را مبنی بر حمایت از گروه‌های تروریستی نیز متوقف سازد. البته در این یادداشت اشاره کوتاهی نیز به وضعیت حقوق بشر در جمهوری اسلامی و به گروگان گرفتن شهروندان خارجی نیز شده، اگرچه برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی در مرکز توجه آن قرار دارد.
محور گفتگوهای ترامپ و نتانیاهو
در روزهای پیش از سفر بنیامین نتانیاهو به واشنگتن، گمان‌های بسیاری در رابطه با محتوای گفتگوهای این دو رهبر سیاسی در کاخ سفید مطرح می‌شد. منابع اسرائیلی و برخی منابع آمریکائی می‌گویند برخلاف پیش‌بینی‌ها عمده گفتگوها بین رئیس جمهور آمریکا و نخست وزیر اسرائیل حول محور غزه و گسترش توافق موسوم به «پیمان ابراهیم» بود که در دور قبلی ریاست جمهوری دونالد ترامپ برقراری مناسبات دیپلماتیک بین اسرائیل و چند کشور عربی از جمله امارات متحده عربی، مراکش و بحرین را میسر ساخت. هدف دولت کنونی آمریکا ایجاد شرایطی برای برقراری مناسبات دیپلماتیک بین پادشاهی سعودی و اسرائیل است.
امروز اما دو مشکل دستیابی به توافقی بین اسرائیل و پادشاهی سعودی را دشوار ساخته است. بسیاری معتقدند که جمهوری اسلامی برای جلوگیری از پیشرفت مذاکرات برای دستیابی به این توافق از حماس خواست تا با حمله به خاک اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی این روند را از مسیری که در حال پیمودن بود دور سازد. واکنش اسرائیل به این حمله‌ی فجیع که جنگ غزه را آغاز کرد، مشکل دیگریست که حل آن نیز ساده به نظر نمی‌رسد. همزمان با دیدار بنیامین نتانیاهو با دونالد ترامپ و در واکنش به پیشنهاد رئیس جمهور آمریکا برای انتقال فلسطینیان غزه به دیگر کشورهای عربی، پادشاهی سعودی در بیانیه‌ای که از حمایت دیگر کشورهای عرب نیز برخوردار است، نه تنها این پیشنهاد را مردود دانست بلکه پیوستن به «پیمان ابراهیم» را مشروط به تشکیل یک دولت فلسطینی اعلام کرد.
یک دیپلمات سعودی به کیهان لندن می‌گوید «پیشنهاد پاکسازی غزه از فلسطینی‌ها که دونالد ترامپ مطرح کرده، موقعیت سیاسی جمهوری اسلامی در منطقه را تقویت می‌کند و عملا راه را برای گسترش پیمان ابراهیم مسدود می‌سازد.» البته پیشنهاد کوچ اجباری فلسطینی‌های نوار غزه واکنش‌های سنگین و منفی بسیاری از متحدان آمریکا در غرب را نیز به دنبال داشته است. منتقدان رئیس جمهور آمریکا را متهم به «پاکسازی قومی» می‌کنند و معتقدند اگر اقداماتی در این راستا انجام گیرد، جهان شاهد موج جدیدی از اقدامات تروریستی در بسیاری از کشورها خواهد بود.
چهل و شش سال ویرانی
در حالی که چند روزی بیشتر به ۲۲ بهمن سالگرد انقلاب اسلامی نمانده، ایران ۴۶ سال پس از پیروزی پیروان روح‌الله خمینی و تشکیل جمهوری اسلامی، کشوری ورشکسته از نظر اقتصادی است و رژیم نیز دیگر مشروعیتی بین مردم ندارد. از هرمنظری به این ۴۶ سال نگاه کنیم، ایران سال‌های سال به عقب رفته و بازسازی آن در پی گذر از نظام حاکم احتیاج به سال‌ها سرمایه‌گذاری مالی و انسانی دارد. کافیست فقط نگاهی بیاندازیم به ارزش پول ملی که یکی از مهم‌ترین شاخص‌ها برای ارزیابی اقتصاد یک کشور است. دلار بلافاصله پس از صدور ٖ«یادداشت امنیت ملی ریاست جمهوری» از مرز ۸۶ هزار تومان گذشت. کارشناسان اقتصادی شکی ندارند که تا آخر سال جاری خورشیدی و نزدیک شدن عید نوروز، ارزش هر دلار به ۱۰۰ هزار تومن خواهد رسید. تنها در صورتی که که گفتگوها بین جمهوری اسلامی و آمریکا آغاز شود شاید بتوان انتظار داشت که ارزش دلار در ماه‌های آینده کاهش یابد و روند صعودی سال‌های اخیر متوقف شود. وضعیت طلا و سکه هم بهتر نیست. پنجشنبه ۱۸ بهمن بهای هر سکه طلا در تهران به ۶۳ میلیون و ۴۹۰ هزار تومان رسید. حدس زده می‌شود که در آستانه عید نوروز بهای آن از مرز ۶۶ میلیون عبور کند.
سقوط آزاد ارزش پول ملی
کاهش ارزش پول ملی و افزایش دلار اگرچه می تواند ثروت گروه‌های رانتخوار وابسته به نظام را افزایش دهد، ولی عامل اصلی گسترش فقر در جامعه است. نشریه «دنیای اقتصاد» اخیرا پژوهشی منتشر کرده که بر مبنای آن بیش از ۵۵ درصد از جمعیت شهری در ایران در فقر غذائی بسر می‌برند. بر مبنای همین گزارش حداقل کالری مصرفی این شهروندان در روز بیش از ۱۵ درصد زیر حداقل کالری لازم است. در همین پژوهش مصرف سرانه گوشت در کشور نسبت به ۵ سال پیش ۵۰ درصد کاهش یافته. نگران کننده است که مصرف گوشت سرانه در جمهوری اسلامی به یک سوم سال‌های آخر دوران قاجار رسیده باشد. کاهش مصرف گوشت و لبنیات، به گفته پزشکان، یکی از دلایل رشد ناقص کودکان و نوجوانان ایران است. در حقیقت بحران اقتصادی کنونی زندگی نسلی را که باید آینده ایران را تضمین کند به خطر انداخته است.
اقتصاد تنها بخشی نیست که در این ۴۶ سال ویران شده است. مدیریت ناکارآمد و سیستم رانتی و حضور گسترده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اقتصاد، از نظر محیط زیست و بوم‌شناسی بخش عمده‌ای از منایع آبی کشور را نیز که حیات کشور به آن وابسته است، نابود ساخته است. تنها یک نمونه وضعیت تالاب‌هاست. بنا بر آمار رسمی ۴۲ درصد از تالاب‌های کشور کاملا خشک شده و به کانون تولید گرد و غبار تبدیل شده‌اند. پنج سال پیش برای مقابله با خشکی تالاب‌ها قانون «حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها» به تصویب رسید، از آن زمان تا امروز اما نه تنها آبی به تالاب‌های خشک شده باز نگشته، بلکه شمار تالاب‌های خشکیده نیزافزایش یافته است.
فهرست ویرانی‌هائی که نتیجه ۴۶ سال حاکمیت جمهوری اسلامی هستند بسیار بلندبالاتر از اینهاست. باید وضعیت اسفناک حقوق بشر و افزایش چشمگیر احکام اعدام ، عدم آزادی‌های اجتماعی و فردی ابتدائی چون آزادی دین، عقیده و حتی پوشش و هزاران مشکل کوچک و بزرگ دیگر را هم بر این فهرست افزود.
جمهوری اسلامی کشور را به وضعیتی کشانده که حتی صدای برخی از جناح‌ها و عوامل وابسته به نظام هم بلند شده است. آنها برای استمرار و بقای جمهوری اسلامی علنی از لزوم تغییرات اساسی صحبت می‌کنند و هشدار می‌دهند که جامعه در مرحله انفجار قرار دارد. در همین رابطه احتمال پذیرفتن پیشنهاد دونالد ترامپ برای مذاکره و معامله می‌تواند حرکت بعدی جمهوری اسلامی برای تضمین بقای خود باشد اگرچه با وضعیتی که حکومت ایران در آن گرفتار آمده، احتمال دارد شروط دولت ترامپ برای توافقی که وی توقع دارد «عالی» باشد، با سرشت نظام همخوانی نداشته و با چنان مخالفت درونی روبرو شود که نظام را دچار یک بحران تازه کند.
