هدى رؤوف (ایندیپندنت عربی) – در حالی که جمهوری اسلامی ایران در اظهارات با مهارت زیاى آمریکا و اسرائیل را تهدید مى‌کند، اما همزمان و در موازات این تهدیدها مسیر گفتگوی دیپلماتیک را نیز دنبال می‌کند. از این رو سفر امیر قطر ممکن است در چارچوب تلاش تهران برای بهره‌برداری از روابط بهبودیافته‌ی خود با کشورهای حاشیه خلیج فارس جهت میانجیگری با دولت ترامپ صورت گرفته باشد. همچنین حکومت ایران ممکن است اقدام مشابهی را با ریاض انجام داده یا انجام بدهد، زیرا در پی استفاده از توافق صلح خود با عربستان برای انتقال پیام‌هایی از طریق آن به واشنگتن است.
امیر قطر به تهران سفر کرد و با علی خامنه‌ای رهبر و مسعود پزشکیان رئیس‌جمهور ایران دیدار داشت. در حالی که رسانه‌های رسمی ایران گزارش دادند که این دیدارها درباره گفتگوهای مربوط به روابط دوستانه میان دو کشور و همچنین مجموعه‌ای از مسائل مشترک و با اهمیت منطقه‌ای و بین‌المللی است.
حال این پرسش مطرح است که هدف از این سفر در این زمان چه بوده است؟
پرسش این سئوال درباره این سفر از آن جهت اهمیت دارد که در شرایطی انجام شده که منطقه با چالش‌هایی روبروست که نیازمند هماهنگی در برخی پرونده‌ها و میانجیگری در برخی دیگر برای جلوگیری از هرگونه تنش است. بنابراین با وجود روابط دوستانه و مستحکم بین تهران و دوحه که بخشی از آن دارای اهمیت اقتصادی است، این سفر در مقطع کنونی ممکن است با واشنگتن و دولت دونالد ترامپ مرتبط باشد.
در جریان این سفر، علی خامنه‌ای فرصت را از دست نداد و قطر را به دلیل نگه داشتن دارایی‌های مسدودشده ایران که به دستور آمریکا از سال ۲۰۲۳ و پس از توافق تبادل زندانیان بین تهران و واشنگتن بلوکه شده است، سرزنش کرد.
رژیم ایران روابط متنوعی با کشورهای خلیج فارس دارد که از رقابت و دوستی گرفته تا مواضع بی‌طرفانه را شامل می‌شود. روابط جمهوری اسلامی با دوحه به دلیل منافع قطر و تمایل رهبری آن برای ایفای نقش میانجی در منطقه و سر دادن شعارهای مقاومت علیه اسرائیل مستحکم شده است.
قطر نسبت به سایر کشورهای شورای همکاری خلیج فارس روابط نزدیکی با ایران داشته و همچنین همکاری‌های اقتصادی خود را در زمینه میدان مشترک گازی گسترش داده است. میدان گازی شمالی که یکی از بزرگترین ذخایر گازی استفاده نشده در جهان محسوب می‌شود، به لحاظ زمین‌شناسی با میدان پارس جنوبی ایران همجوار است و فرصت‌های اقتصادی بزرگی را برای هر دو کشور فراهم می‌کند.
علاوه بر این، دو کشور «توافق‌نامه امنیتی» را امضا کرده‌اند که شامل همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم، مواد مخدر، قاچاق انسان، پولشویی و سایر فعالیت‌های مجرمانه می‌شود. در سال ۲۰۱۱ نیز «مجمع کشورهای صادرکننده گاز» را همراه با روسیه تأسیس کردند و در سال ۲۰۱۴ بر گسترش تجارت دوجانبه توافق کرده و از ایجاد سه منطقه آزاد تجاری در بندر بوشهر ایران و بنادر دوحه و روئیس قطر خبر دادند.
این تحولات نشان می‌دهد که رژیم ایران توانسته است روابط مستحکمی با برخی کشورهای خلیج فارس برقرار کند، در حالی که روابط با برخی دیگر چندان توسعه نیافته است. این امر مانع از شکل‌گیری هرگونه ائتلاف علیه تهران شده است. اکنون حکومت ایران سعی دارد از این روابط برای تداوم نقش میانجیگری کشورهای خلیج فارس بین خود و واشنگتن استفاده کند.
در ایران یکی از مقامات اخیراً اظهار داشت که باید گفتگوی مستقیمی بین ایران و واشنگتن برقرار شود، زیرا در دوران ترامپ نیز شاهد میانجیگری‌های غیرمستقیم مانند تلاش‌های عمان بودیم. در آن زمان اشاره شد که ایران ممکن است میانجی‌هایی غیر از عمان، مانند سوئیس، را ترجیح دهد.
اما اکنون سفر امیر قطر این احتمال را مطرح می‌کند که این سفر برای میانجیگری در مذاکرات مستقیم میان ایران و ترامپ انجام شده باشد. به ویژه که تهران در انتظار لحظه‌ای برای مذاکره با رئیس جمهور آمریکا است. هر دو طرف، یعنی بازرگانان بازار رژیم تهران و تاجر معامله‌گر کاخ سفید، در مذاکرات مهارت دارند. بنابراین حکومت ایران در تلاش است تا مسیر مذاکرات را با ترامپ شکل دهد و به همین دلیل به امیر قطر برای میانجیگری روی آورده است، در شرایطی که ترامپ سیاست فشار حداکثری را به اجرا گذاشته و تحریم‌هایی را علیه بخش‌های مرتبط با صنعت نفت ایران اعمال کرده است. تهران نگران است که صادرات نفت‌اش به سطح ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یابد، مشابه آنچه در دوره اول ترامپ رخ داد، در حالی که این رقم در دوران بایدن به حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه رسیده بود.
در حالی که گزارش‌های اطلاعاتی آمریکا از تلاش بنیامین نتانیاهو برای ترغیب ترامپ به حمایت از حمله به تأسیسات هسته‌ای ایران خبر داده‌اند، تهران مسیرهای ممکن را برای پاسخ به این حملات مشخص کرده است. از جمله این مسیرها، شلیک موشک‌های قوی‌تر به سمت اسرائیل، خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای، و تغییر دکترین هسته‌ای خود از آنچه که «صلح‌آمیز» می‌نامد، به برنامه هسته‌ای نظامی.
بنابراین به نظر می‌رسد که سفر شیخ تمیم امیر قطر احتمالاً تلاشی برای استفاده از روابط حکومت ایران با کشورهای خلیج فارس برای میانجیگری با دولت ترامپ است.
*منبع: ایندیپندنت عربی
*نویسنده: هدى رؤوف
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
