کتاب «خشم یک هدیه است» با رویکردی ترکیبی از ترجمه، تألیف و بازآفرینی نوین، به بررسی آموزههای گاندی در پیوند با مضامین روانشناختی شعر و ادبیات فارسی میپردازد.
آرون گاندی در این اثر، از دریچه خاطرات شیرین کودکی خود، ما را به سفری فرهنگی ناآشنا میبرد و حکمت زندگی و آموزههای روانشناختی را در قالب روایت و داستان به خواننده منتقل میکند. این شیوه بیان نکات ارزشمند در قالب داستان و قصه، ریشهای عمیق در فرهنگ و ادب فارسی دارد. نمونه بارز آن را میتوان در مثنوی معنوی مولانا یافت، جایی که مضامین روانشناختی، خودشناسی و کشف ابعاد وجودی انسان در قالب شعر و داستان و به شیوهای بسیار هنرمندانه بیان شده است. از این منظر، شعر و ادبیات تنها هنر نیست، بلکه شاهراهی استثنایی است که میتوان در آن تا ژرفای روح سفر کرد و از آن تأثیر عمیق پذیرفت.
خشم؛ نیرویی برای دگرگونی
در شرایط سخت و دشوار، و همچنین در مسیر امیدواری به آینده و غلبه بر مشکلات زندگی فردی و اجتماعی، خشم میتواند نقشی ارزشمند در بسیج نیروی سرکوبشده ایفا کند. از دیدگاه روانشناختی، میتوان این چالشها را حامل پیامهایی دانست که در بستر بحرانها، زمینهساز رشد و توسعه فرد و جامعه میشوند.
مولانا بر این اصل تأکید دارد که برای درمان یا به عبارتی شناخت واقعی، باید به درون خود رجوع کنیم و معنای بحران، درد یا زخم درونی را دریابیم. ترسها، باورهای متناقض، خشمها و شرایط دشوار، هر یک پیامآور نکات ارزشمندی در مسیر رشد فرد یا جامعهاند:
بیرون ز تو نیست هر آنچه در عالم هست
در خود بطلب، هر آنچه خواهی که تویی
این نگاه روانشناختی بر آن است که نباید خشم و درد را سرکوب کرد، بلکه با آگاهی و شناخت میتوان به علت آنها پی برد و به حقیقتی تازه دست یافت. از این رو، خشم را میتوان صدای درونیای دانست که فریاد میزند چیزی در زندگیمان قابل پذیرش نیست. این خشم به چراغی تبدیل میشود تا بتوانیم دنیای درون خود را روشنتر و دقیقتر بنگریم:
درد اگر داری، دوا از خود بجو
زانکه درد تو بود عین دوا
خشم؛ پیامی از ناخودآگاه
احساسات مختلفی مانند شادی، ترس، خشم، عصبانیت، انزجار و غم در ساختار شخصیتی و رفتاری انسانها وجود دارد که میتوانند روابط اجتماعی، نیازهای درونی و تعادل روانی ضمیر ناخودآگاه ما را کنترل و تنظیم کنند.
امروزه با خشم به اشکال گوناگون آن مواجه هستیم؛ از خشم تخریبکننده خودمحور که منجر به فرسودگی روح و تفکر میشود، تا خشمی که میتواند نیرویی سازنده باشد. بنابراین بسیار ضروری است که واژه «خشم» را از جنبههای مختلف و دیدگاههای روانپویشی مورد توجه قرار دهیم و ابعاد مختلف آن را به عنوان پیامی در نظر بگیریم که در آن، بیان تنش درونی خواستار تغییر است و به نوعی توصیفگر دقیق نقاط ضعف فرد خشمگین میباشد.
از این رو، بسیار اهمیت دارد که به این احساس از زاویهای دیگر نگریسته شود و به آن فضای مناسبی برای ابراز داده شود. با فهم درست این احساس میتوان به مرور و با شناخت از خود، به درجهای از درک رسید که در چه شرایط و موقعیتهایی این نیروی درونی میتواند به ما کمک کند و ما را به پیش سوق دهد، و در چه موقعیتهایی مضر یا تخریبکننده است.
آرون گاندی در این کتاب از منظرهای گوناگون به چگونگی آموزش خود نزد پدربزرگش میپردازد و او را به عنوان الگویی در برخورد با احساسات و آموزش ارزشهایی چون احترام، روادار، مدارا، ادب، شجاعت، خشونتپرهیزی و صراحت معرفی میکند.
این اثر شامل یازده بخش (آموزه) و در پایان هر فصل، برداشت روانشناختی از آن آموزه مورد بررسی قرار گرفته شده است. کتاب که توسط دکتر محمد طباطبایی روانشناس و رواندرمانگر تهیه شده، توسط انتشارات فروغ در شهر کلن آلمان منتشر شده است.
