دکتر سیمین رجالى (خدیرى) نخستین بانوى «استاد دانشگاه ملى ایران» در سن ٩١ سالگى در ایالات متحده آمریکا چشم از جهان فرو بست.
خانواده سیمین رجالى (خدیرى) روز چهارشنبه ۲۳ مهر، خبر درگذشت او را اعلام کردند. گیتی خدیری، دختر وی، گفت که مادرش چند روز پیش در بیمارستانی در حوالی واشنگتن دیسى بستری شده و روز چهارشنبه هنگامی که همسر و دو فرزندش در کنار او بودند، چشم از جهان فرو بست.
دکتر رجالی در سال ۱۳۱۳ در تهران در خانوادهاى صمیمى، مهربان، تحصیلکرده و خیرخواه به دنیا آمد. در کودکى ابتدا به کودکستان «شکوفه» و سپس به «برسابه» یکى از بهترین کودکستانهاى آن زمان رفت و در آنجا رقص باله را نیز آموخت. درس خواندن پیش از دبستان را دوست مىداشت و اثرى ماندگار بر وى گذاشت که باعث شد بخواهد همان امکانات را خود براى دیگران نیز فراهم کند.
او در کودکى در حیاط بزرگ خانه که از پدربزرگش، حاج میرزا محمد تقى دبیرالدوله، وزیر لشکر وقت (وزارت دارایى کنونى) به خانواده داده شده بود، بازى و شعر «توانا بود هرکه دانا بود» را زمزمه مىکرد. سپس تحصیلات خود را در دبیرستان «نوربخش» (رضاشاه) و «ایران» ادامه داد و همزمان به ورزشهایى چون دوچرخهسوارى و پینگپنگ و یاد گرفتن موسیقى و نواختن سازهایى چون آکوردئون و پیانو پرداخت.
یکى از دبیرانى که بسیار بر او تاثیر گذاشت، دکتر فرخ رو پارسا بود که حین تدریس خود مشغول تحصیلات عالى بود که سپس به مقام وزارت آموزش و پرورش رسید.
سیمین رجالی نخستین بانویى بود که در سال ١٣۴٢ در دانشگاه ملی ایران که جمهوری اسلامی نام آن را به «شهید بهشتی» تغییر داد، به مقام استادی رسید و با این موقعیت به ترویج حضور زنان در فضای علمی کشور کمک شایانی کرد.
او در گفتگویی با «بیبیسی» با تأکید بر اهمیت تحصیل بانوان گفته بود: «من همیشه معتقد بودم زن باید تحصیل کند تا بتواند آزادی و اختیار خویش را بشناسد.» افزون بر فعالیت دانشگاهی، دکتر رجالی بنیانگذار مدرسه عالی شمیران بود. نهادی آموزشی که با هدف تربیت دانشجو در رشتههای پیشدبستانى، مشاوره و رفاه خانواده تأسیس شد.
مدرسه عالى شمیران در سال ١٣۵٢ با سه رشته جدید، آموزش قبل از دبستان، مشاوره و راهنمایى خانواده و مدیریت رفاه در دوره هاى لیسانس و فوق لیسانس شروع به فعالیت کرد.
در دوران پیش از انقلاب ۱۳۵۷، او مدتی به عنوان دبیرکل «سازمان زنان ایران» فعالیت میکرد و تلاش داشت نهادهای اجتماعی مدنی برای زنان پایهگذارى کند. او به مشارکت زن در اجتماع عمیقا اعتقاد داشت. از این رو در همان گفتگو با «بیبیسی» گفته بود: «اگر زن درک نکند که سهمی از زندگی و جامعه دارد، نه خودش را خواهد شناخت و نه میتواند در سرنوشت جامعه مشارکت کند.»
سیمین رجالی در سال ٢٠١۵ کتابى با عنوان A Symphoney of Life (سمفونى زندگى) نوشت که مانند یک سمفونى از چهار قطعه تشکیل شده و در آن داستان زندگى خود را که در دوران غربگرایى ایران آغاز گشته همراه با حوادث اجتماعى، تاریخى و سیاسى هفتاد سال گذشته ایران، اروپا و آمریکا پى مىگیرد. «سمفونى زندگى» از پیروزی دانش بر دشواریهای زندگی، گذار از جنگ، عشق، انقلاب و آزادی سخن مى گوید.
این شخصیت دانشگاهی در این کتاب همچنین گذار خود از طبقه نخبه ایران به زندگى پرتلاش در آمریکا را ترسیم کرده و از تلاش هاى خود براى استیفاى حقوق زنان، بهداشت روان و مسائل شخصى از قبیل رهایى از بیماری سرطان مىگوید.
این کتاب رویکرد شخصى وى براى غلبه بر مشکلات و مقابله با دشوارىها از طریق اتکاء بر دانش را نیز به تصویر کشیده است. «سمفونى زندگى» بر وقایع تاریخى قرن بیستم ایران، اروپا و ایالات متحده با زندگى دکتر رجالى و کسانى که در این برهه از زمان زندگى مىکنند، تمرکز دارد.
میراث علمی، آموزشی و نظری سیمین رجالی (خدیرى)همچنان الهام بخش نسلهای بعدی است و نام او در تاریخ آموزش زنان ایران ماندگار خواهد بود.
نخستین بانوى استاد دانشگاه ملی ایران از مسیر پرچالش خود میگوید
دکتر سیمین رجالی در گفتگو با «بىبىسى» در برنامهای با عنوان «چمدان» گفت:« زنان باید نیروی اصلی پیشرفت و توسعه باشند.» او در تازهترین قسمت از مجموعه گفتگوهاى مستند «چمدان»، با مرور خاطرات و تجارب خود، از موانع، امیدها و دستاوردهای مسیر علمی و اجتماعی زنان سخن گفت.
به گزارش خبرنگار «چمدان»، دکتر رجالی که خود را «نخستین استاد زن دانشگاه ملی ایران» معرفی میکند، در این گفتگو از روزهایی یاد کرد که حضور زنان در محیط دانشگاه هنوز استثنا بود. او گفت:« وقتی وارد دانشگاه شدم، بسیاری تعجب میکردند که یک زن بتواند استاد شود. میپرسیدند مگر زن هم میتواند استاد باشد؟»
این سخن، بازتابی از فضای مردسالارانه و محدودیتهای فرهنگی آن دوران است که ورود بانوان به عرصه آموزش عالی را با دشواری همراه میکرد.
فعالیتهای اجتماعی و سازمانی
دکتر رجالی در بخشی از این گفتگو به فعالیتهای خود در حوزه اجتماعی و مدنی نیز اشاره کرد و از دوران همکاریاش با «سازمان زنان ایران» سخن گفت. او که در دهه پنجاه خورشیدی مدتی دبیرکل این سازمان بود، هدف فعالیتهای خود را «آگاهی بخشیدن به زنان و توانمندسازی اجتماعی آنان» عنوان کرد و افزود: «سازمان زنان فرصتی بود تا آنها بیاموزند که چه حقوقی دارند و چگونه میتوانند در جامعه اثرگذار باشند.»
این استاد پیشکسوت آموزش عالی، در ادامه، آموزش زنان را اساسیترین راه رهایی از تبعیض دانست و گفت: «وقتی زنی داراى تحصیلات عالى باشد، تنها خودش رشد نمیکند، خانواده و جامعه نیز از آن بهرهمند میشوند.»
او تأکید کرد که نظام آموزشی باید زنان را نه صرفاً به عنوان «مکمل مردان»، بلکه به عنوان «نیروی اصلی توسعه کشور» ببیند.
دکتر رجالی با یادآوری دوران تدریس خود در دانشگاه ملی ایران، از علاقه و پشتکار دانشجویانش سخن گفت و اظهار داشت که دیدن موفقیت شاگردانش را بزرگترین پاداش سالهای تدریس میداند.
او خطاب به نسل جوان به ویژه دختران دانشجو گفت: «شما امروز در شرایطی هستید که میتوانید مسیر ما را ادامه دهید و حتی از ما جلوتر بروید. جامعه به حضور آگاه و فعال شما نیاز دارد.»
برنامه «چمدان» با روایت زندگی دکتر سیمین رجالی از زبان خودش، بخش مهمی از تاریخ نادیده گرقته شده زنان در عرصه دانشگاهی را بازگو میکند. او نمادی از نسلی است که در دوران محدودیت، سکوت نکرد و با علم، اراده و امید، راهی نو گشود.
