وزیر اقتصاد جمهوری اسلامی با اشاره به کسری بودجه دولت و عدم تحقق درآمدها در بودجه امسال گفته «ریشه تورم موجود در کشور به ناترازی بودجه و ناترازی شبکه بانکی مربوط است از این رو در تدوین بودجه کشور تلاش خواهیم کرد کسریها را به حداقل برسانیم.»
علی مدنیزاده وزیر اقتصاد جمهوری اسلامی که اواخر تابستان امسال از کسری بودجه ۸۰۰ هزار میلیارد تومانی دولت در سال جاری خبر داده بود، اعلام کرده «اقداماتی برای جبران کسری بودجه آغاز شده و دولت تلاش دارد تا کسری بودجه را به حداقل برساند.»
علی مدنیزاده همچنین وعده داده که «به دنبال این هستیم تا جای ممکن، کسری بودجه را از طریق کم کردنِ هزینههای غیر ضرور دولت، استفاده بهینه از منابع و نیز افزایش درآمدها به حداقل برسانیم.»
وزیر اقتصاد دولت پزشکیان گفته همچنین گفته بخشی از جبران کسری بودجه با مولدسازی یا همان فروش و واگذاری دارییهای دولت صورت خواهد گرفت: «مولدسازی یکی از اَبَرپروژههای وزارت اقتصاد است که از طریق آن مجموعه داراییهای راکد دولت را در چرخه عملیاتی دولت وارد کرده و کسری بودجه به این وسیله کاهش میابد.»
جمهوری اسلامی با کسری بودجه قابل توجهی روبروست بطوریکه کارشناسان اقتصادی برآورد میکنند کسری بودجه دولت تنها تا پایان سال جاری و تا پنج ماه آینده ۱۰۰۰ هزار میلیارد تومان باشد.
اگر چه در دولتهای مختلف جمهوری اسلامی معمولا کسری بودجه تکذیب میشد یا از سوی مقامات دولتی ناگفته میماند اما تشدید تحریمها و افزایش انزوای اقتصادی ایران، در کنار مشکلاتی چون اثر کمبود شدید انرژی بر تولید، سبب پدید آمدن کسری بودجهای قابل توجه شده که دیگر قابل کتمان یا سانسور نیست!
محمدجعفر قائمپناه، معاون اجرایی مسعود پزشکیان، نیز هفته جاری در پاسخ به سوال خبرنگاران درباره رقم کسری بودجه گفت: «کسری هست و درآمدهایمان کم محقق شده است. سعی میکنیم برای مردم مشکلی پیش نیاید. قرار شد برخی وزارتخانهها راههای افزایش درآمد را بیان کنند.»
معاون اجرایی مسعود پزشکیان که در حاشیه جلسه هیئت دولت سخن میگفت همچنین تأکید کرده «مشخص شد که کسری خواهیم داشت، اما قرار شد که در هفته آینده هر وزارتخانهای که درآمدزا است مانند وزارت اقتصاد، وزارت نفت و یک مقداری کمتر وزارت ارتباطات و وزارت نیرو راه های افزایش درآمد را بیان کنند و وزارتخانه های دیگر که هزینه ای هستند راه های کاهش هزینه را مشخص کنند.»
دولت برای سال جاری به دنبال اینست که با قطع یارانهها و روشهایی چون استقراض از بانک مرکزی سال را به پایان برساند؛ اقداماتی که باعث افزایش تورم و همچنین تحمیل بار کسری بودجه بر دوش خانوارهای کمدرآمد و حقوقبگیر خواهد شد.
برای نمونه دولت پزشکیان حذف یارانهبگیران را در دستور کار قرار داده و به گفته احمد میدری وزیر کار جمهوری اسلامی تا کنون یارانه ۷ میلین نفر قطع شده و دولت قرار است یارانه ۲۷ میلیون نفر دیگر را قطع کند. قطع یارانههای نقدی که با وجود ناچیز بودن رقم اما کمکخرجی برای خانوارهای کمدرآمد بوده، در شرایطی که تورم اقتصاد ایران به مرز ۵۰ درصد رسیده میتواند بحرانی جدی برای معیشت خانوارها باشد.
همچنین روشهای دیگری مانند استقراض از بانک مرکزی یا برداشت از صندوق توسعه ملی برای پرداخت هزینههای جاری دولت سبب افزایش نقدینگی شده و در اقتصاد ایران افزایش نقدینگی به عنوان یکی از عوامل مهم افزایش تورم به شمار میرود. افزایش تورم نیز به شکل مضاعف معیشت خانوارها را هدف قرار داد.
در این میان مسعود پزشکیان به تازگی با ادعای اینکه تلاش و راهبرد کشور باید این باشد که لایحه بودجه سال آینده را بدون کسری به مجلس شورای اسلامی تحویل دهد گفته است: «برای تحقق این مسئله همه وزارتخانهها موظف به بررسی این موضوع هستند که هر وزارتخانه چقدر باید هزینههای جاریاش را کاهش دهد و اجرای انضباط مالی را جدیتر دنبال کنیم.»
مهدی پازوکی اقتصاددان این ادعای مسعود پزشکیان را «شوخی» خوانده و گفته «به حدی هزینه های غیرضرور پرشمارند که فقط اگر جلوی نصف این هزینه ها گرفته شود، بخش زیادی از مشکلات کشور حل می شود. شلختگی زیادی در بخش مخارج دولت دیده می شود که مصادیق عینی هم دارد. درست است که اقتصاد خراب است اما باید سعی کنیم آن را درست کنیم. یکی دیگر از مشکلات موجود، عدم شفافیت کافی در بودجه است.»
مهدی پازوکی افزوده «اگر دولت بخواهد کسری بودجه نداشته باشد باید به توازن بین منابع درآمدی خود و مخارج برسد. درآمدهای دولت ما یا مالیات است یا نفت. در شرایطی که ما داریم، درآمدهای نفتی هم کاهش پیدا کرده است. بنابراین دولت باید بودجه جاری خود را بر اساس مالیات تنظیم کند.»
این اقتصاددان توضیح داده که «دولت به اندازه مالیات، باید بودجه جاری داشته باشد؛ چرا که هر اندازه کم بیاورد مجبور است از پول نفت برداشته و در بودجه جاری هزینه کند. این، درواقع برخلاف برنامه بودجه است چرا که قرار بود از برنامه چهارم به بعد، بودجه جاری، فقط از طریق مالیات تامین شود. طی سالهای اخیر بودجه جاری دولت، به شدت با هزینه های اضافی رو به رو شده است. معاونت اجرایی رئیس جمهور، حدود ۱۲۰۰۰ میلیارد ریال بودجه دارد. بنابراین رئیس جمهوری باید از خود شروع کند. بودجه ای که در ریاست جمهوری و مجلس شورای اسلامی هزینه می شود توجیهی ندارد.»
یکی از اقداماتی که دولت مسعود پزشکیان برای کاهش هزینهها به دنبال اجرای آن است حذف یارانه بنزین یا به بیان دیگر افزایش قیمت بنزین است. طی یک سال گذشته و پس از تشکیل دولت پزشکیان و طی یک سال گذشته بارها مقامات دولت مردم را متهم به مصرف بالای بنزین کرده و اعلام کردند که بنزین ارزان سبب مصرف بالا است و قیمت بنزین باید افزایش پیدا کند.
طی هفتههای گذشته و در پی تدوین لایحه بودجه ۱۴۰۵ و همچنین افزایش کسری بودجه دولت، خبرهای ضد و نقیض زیادی درباره افزایش قیمت مطرح شده و مقامات دولتی نیز به تأیید و تکذیب این خبرها میپردازند.
مرتضی افقه اقتصاددان و استاد دانشگاه جندیشاپور اهواز با انتقاد از دیدگاههایی که «اصلاح اقتصادی» را معادل «افزایش قیمتها» میدانند، سیاستهایی مانند تغییر قیمت بنزین را در شرایط فعلی اقدامی برای سختتر کردن زندگی مردم توصیف کرده است.
