«دختران خیابان انقلاب»؛ معیار آزادی‎خواهی اصلاح‏‌طلبان و محمد خاتمی

«نه به حجاب اجباری» و تلاش برای «حقِ انتخاب» پس از حرکت ابتکاری ویدا موحد به عنوان نخستین «دختر خیابان انقلاب»، خیلی زود تکثیر شد و با مشارکت روزافزون زنان و دختران در هر موقعیت و سن و سال، به موجی شده که به اصفهان، شیراز، مشهد، اراک و قزوین و شهرهای دیگر هم رسیده و هممچنان ادامه دارد.

این حرکت اعتراضی مسالمت‌آمیز خیلی زود توجه مردان را نیز به خود جلب کرد و آنها نیز بر بلندی‌ها رفتند تا حمایت خود را اعلام کنند. برای بخشی از مذهبیون و آن دسته زنان و دختران باحجاب که چادر مشکی بر سر دارند اما معتقد به آزادی حجاب و پوشش اختیاری هستند نیز قابل دفاع جلوه کرد به طوری که آنها نیز به حمایت از آن پرداخته‌اند.

روز چهارشنبه، یازدهم بهمن‎ماه، تصاویر و ویدیوهای تازه‎ای از زنان و دخترانی منتشر شد که با کمپین #دختران_خیابان_انقلاب همسو شده‌اند و برای نه گفتن به حجاب اجباری چون ویدا موحد بر بلندی‌ها جا گرفته و روسری خود را چون پرچم به اهتزاز در آوردند.

در بین شهرهای مذهبی باز هم مشهد پیش‌قدم شد و دختری چادری در این شهر بر بالای بلندی رفت و در حالی که چادر و روسری بر سرداشت یک شال را بر چوبی زد و آن را پرچم اعتراض خود کرد.

تصاویری از یک مادر منتشر شده که با نوزاد خود در یکی از خیابان‎ها پرچم سفید به دست گرفته است و از هم‎جنسان خود حمایت می‎کند.

نه تنها زنان میانسال بلکه تصاویری منتشر شد که خانم‎هایی با سنین بالاتر و حتی یک مادر مسن به کمپین «دختران خیابان انقلاب» پیوسته است.

حمایت میدانی چادری‎ها از مبارزه علیه حجاب اجباری روز سه‎شنبه، دهم بهمن، از شبکه‎های اجتماعی و به طور مشخص توییتر شروع شد. زمانی که چند بانوی چادری با انتشار تصاویری از این دختران معترض حمایت خود را از آنها اعلام کردند. از جمله توییت زهرا صفیاری (فعال اصلاح‌‏طلب) و آذر منصوری (عضو حزب اتحاد ملت) که گفته بود حکومت باید صدای این اعتراض‌های مدنی را بشنود.

چهره‎های شاخص اصلاح‎طلبان که به نظر می‌رسید به شکلی سازمان‌یافته اعتراض‎ها را نمی‌بینند، پس از چند روز ظاهرا نظرشان دست‌کم در مورد این حرکت تغییر کرد و شماری از آنها از جمله مصطفی تاجزاده (معاون سیاسی دولت اصلاحات)، همسرش فخرالسادات محتشمی‎پور که او نیز چادری است، عبدالله رمضان‎زاده (سخنگوی دولت خاتمی)، در حمایت از این دختران نه به سراغ هشتگ جدید #دختران خیابان انقلاب بلکه به سراغ هشتگ قدیمی #نه_به_حجاب_اجباری رفتند و از پوشش اختیاری حمایت کردند؛ به احتمال زیاد به این دلیل که «نه به حجاب اجباری» انگار در چهارچوب جمهوری اسلامی ممکن است و «#دختران خیابان انقلاب» اما حال و هوای دیگری خارج از نظام دارد!

یکی دیگر از آنهایی که از پوشش اختیاری حمایت کرده آسیه باکری دختر حمید باکری از شهدای صاحب‎نام جنگ ایران و عراق است. او در توییتی نوشته: «فرق کسی که می‌خواد حجابش رو خودش انتخاب کنه با کسی که طرفدار حجاب اجباری هست تو اینکه اولی دنبال اولیه‌ترین حقش یعنی حق انتخاب هست دومی دنبال زندگی کردن بقیه طبق نظر اون یعنی گرفتن حق انتخاب. همونقدر که کشف حجاب اجباری جواب داد این هم جواب می‎ده!»

البته می‌بایست به این نسل که در جمهوری اسلامی رشد و نمو یافته‌اند توضیح داد که «کشف حجاب» دوران رضاشاه پاسخ به خواست افراد مترقی کشور در آن دوران و برای حضور زنان در زندگی اجتماعی لازم بود و آنقدر «جواب»‌ داد که جمهوری اسلامی نتوانست زنان ایران را مانند طالبان و داعش و القاعده به زیر برقع و چادر سیاه براند و مجبور شد آن را از همان اول اجباری اعلام کند! اگر با سیاست «یا روسری یا توسری» زنان را مجبور به استفاده از حجاب نمی‌کردند، کشف حجاب در ۱۷ دی ۱۳۱۴ به همراه حق رأی زنان و نقش آنها در وزارت و سفارت و وکالت و قضاوت به خوبی «جواب» داده بود. این «ارتجاع سرخ و سیاه» است که همچنان می‌خواهد دستاوردهای بزرگ تاریخ معاصر ایران را چنان تحریف کند که گویی سرکوب‌های غیرانسانی جمهوری اسلامی، معلول آن دستاوردهاست! در حالی که برعکس است: جمهوری اسلامی مقاومت «ارتجاع سرخ و سیاه» در برابر آن دستاوردهای مدرن و متجدد است! حالا نسل‌های جوان‌تر که به حقوق خود آگاه شده‌اند دارند برای همان حقوقی که از دست داده‌اند و برای حقوقی بیشتر از آن دوران، مبارزه می‌کنند.

در عین حال، استدلال اصلاح‌‏طلبان که تا همین چند روز پیش بدون اجازه محمد خاتمی به قول معروف حتی یک جرعه آب هم نمی‎نوشیدند، فقط از نگاه خودشان قابل توجیه است. در روزهایی که خاتمی منفعل شده و بعد از اعتراضات شدید به مواضع او علیه تظاهرات و اعتراض سراسری، و به راه افتادن هشتگ #براندازیم، عموم فعالین طیف اصلاح‌‏طلب انگار نگاه‏‌شان به تاجزاده است و منتظرند ببینند او چه می‎گوید تا آنها پست سرش حرکت کنند.

تاجزاده در شرح اینکه چرا از کمپین دختران خیابان انقلاب «حمایت» کرده چندین توییت نوشت که تازه سرآمدش این است: «من حجاب را واجب می‌دانم اما با اجباری شدن آن مخالفم زیرا افزون بر آنکه سیاستی شکست‌خورده است، با نقض حقوق شهروندی و نادیده گرفتن آزادی سبک زندگی، موجب وهن اصل دین و تضعیف دیگر هنجارهای اسلامی می‌شود. بی‌حجابی را هم گسترش می‌دهد.»

وی بعد هم سنگ انقلاب را به سینه زده و در تکمیل دیدگاه خود می‌نویسد: «انقلاب اسلامی با حضور و مشارکت زنان باحجاب و بی‌حجاب به پیروزی رسید. جمهوری اسلامی نیز با رای مشترک بانوان باحجاب و بی‌حجاب تاسیس شد. آن روزها همه با هم بودیم. امروز نیز همه با هم می‌مانیم و ایران عزیز را با هم می‌سازیم» و آیه‌ای هم از قرآن و روایت و حدیث آورد که چاشنی «حجاب» تکمیل شود.

مصطفی تاجزاده همچنین در پاسخ به اینکه تا حالا کجا بوده و چطور ممکن است فردی که روزی پُست معاون سیاسی و امنیتی جمهوری اسلامی را داشته چنین متحول شود، مدعی شده که سال‎هاست طرفدار حقوق و آزادی‌‎های فردی است؛ اما نگفت در دوران زمامداری دولت متبوع آنها در پارک‌های تهران مو‌های دختران را که بیرون بود قیچی می‌کردند، ناخن‎های بلند آنها را بریده و بر پاهایی که بیرون بود تیغ می‎کشیدند و «خواهران زینب» روژ لب دختران را با آب دهانی که بر کف دست آنها می‌انداختند پاک می‌کردند و اصلاح‌طلبان خم به ابرو نمی‎آوردند.

شاید پاسخ مختصر و مفید به این دسته از اصلاح‌‏طلبان تازه به فکر آزادی دیگران افتاده را دکتر عباس میلانی داده باشد. او توییت کرده: «برخی می‎گویند حکمی در قرآن یا حدیثی معتبر در باب حجاب اجباری نیست. این بحث‌ به‌گمانم مهم‌ترین خواست صد ساله ملت ایران را نادیده می‌گیرد. ایرانیان می‎خواهند با قوانینی برخاسته از رای و حاکمیت ملی خود زندگی کنند نه تفسیر و تأویل فلان ملای متحجر یا آن مفسر مسلمان آزاد‌ اندیش.»

اما در بین اصلاح‎طلبان صداهای مخالف هم به گوش می‎رسد چنانکه سه‌‏شنبه شب فاطمه راکعی نماینده مجلس ششم و عضو «جبهه مشارکت ایران اسلامی»‌ و مشاور امور بانوان محمدعلی نجفی شهردار تهران گفت «اگر جامعه بی‌اعتنایی کند و زنان و دختران فرهیخته‌، موضوع را جدی نگیرند و کسانی تصور نکنند احیانا کار بزرگی در حال وقوع است، خود به‌ خود چنین تحرکاتی خنثی می‌شود»! در مقابل چنین نظراتی به راستی جز سکوت هر کار دیگری وقت تلف کردن است.

نکته جالب اینجاست که آذر منصوری، فخرالسادات محشتمی و برخی زنان اصلاح‌‏طلب و محجبه دیگر که در روزهای اخبر علیه «اجباری» بودن حجاب موضع‎ گرفته‌اند هم‌حزبی فاطمه راکعی در تشکیلاتی به نام «جمعیت زنان مسلمان نواندیش» هستند.

این همه در حالیست که ده‌ها فیلم‎ در شبکه‎های اجتماعی به اشتراک گذاشته شده از زنان و دخترانی که حتی در شهرهای کوچک مثل ورامین، فردیس و قزوین حجاب از سر برداشته و در خیابان‎ها و فروشگاه‎ها رفت و آمد می‎کنند.

آزمون بزرگی پیش روی این طیف سیاسی است که تا کنون در همه سیاست‌های خود ناکام مانده است؛ هنوز محمد خاتمی در مورد این حرکت اجتماعی مهم اظهار نظری نکرده است؛ و چه بسا بهتر باشد که چیزی نگوید!

در آخرین موضع‎گیری‎ها، سهیلا جلودارزاده نماینده اصلاح‌‏طلب مجلس گفته «زمانی برای زنان محدودیت قائل می‌‌شدیم و آنها را در تنگنای غیرلازم قرار می‌دادیم همین مسئله موجب شد تا با این فشارها طغیان ایجاد شود و دختران خیابان انقلاب روسرهای‌شان را سر چوب بگذارند. این کارها به خاطر رفتار اشتباه ماست.»

با این حال اینکه بخشی بزرگی از اصلاح‏‌طلبان حتی مذهبیون این جریان از کمپین #دختران_خیابان_انقلاب حمایت کرده و معطل خاتمی نماندند، می‌بایست مثبت ارزیابی شود. حالا دودستگی و بلاتکلیفی جمعی بین آنها مشهود است و دو صدا از این جناح دست کم در این مورد شنیده می‎شود، آنهایی که حامی حجاب اختیاری هستند و آنهایی که با وجود مواضع سیاسی و مذهبی مشترک با گروه اول، همچنان فکر می‌کنند حجاب را با اجبار باید بر سر زنان ایران نگاه داشت و مقاومت زنان علیه حجاب اجباری «تحرکاتی» است که با «بی‌اعتنایی» می‌تواند «خنثی» شود!

اعظم طالقانی: پدرم با حجاب اجباری مخالف بود

در بین تمام زنان باحجاب که در جمهوری اسلامی مسؤولیت داشته‌اند اعظم طالقانی اولین فردی است که به تبعیت از دیدگاه‎های پدرش با وجود اینکه خود و بقیه خواهران‎اش محجبه هستند، بارها اعلام کرده به طور کل با اجباری بودن هر امر دینی مخالف است. این در حالیست که وی در مصاحبه‎های خود بارها تاکید کرده که با اختلافات محسوس در بعضی جهات، شبیه‎ترین فرد در بین روحانیون به پدرش، همانا محمد خاتمی است.

اینک نیز رییس دولت اصلاحات دیر یا زود مجبور است نظر خود را در مورد این مبارزه و مطالبه‎ی مدنی زنان و ایستادگی آنان در مقابل حجاب اجباری اعلام کند. آیا او باز هم به نفع جمهوری اسلامی و نظام چشم خود را به روی مطالبات اجتماعی و حقوق اولیه شهروندان می‎بندد؟ یا اینکه به گوش او نیز رسیده که گروهی از اصلاح‏‌طلبان  بدون «فتوا»ی او، از پوشش اختیاری و زنان آزادی‎خواه حمایت کرده‌اند؟