یکی از نگرانی‌هایی که در ملاقات اوباما با سران کشورهای عرب منطقۀ خلیج فارس مورد بحث قرار گرفت این بود که توافق دربارۀ مسئلۀ هسته‌ای ایران راه را برای فروش سلاح‌های پیشرفته به ایران باز می‌کند.
درحال حاضر، بین آمریکا و روسیه تنشی دربارۀ اجرای مفاد قطعنامۀ شورای امنیت سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰ دربارۀ عدم فروش اسلحه به ایران وجود دارد.
کمتر از دو هفته پس از توافق مقدماتی با ایران در زمینۀ چارچوب مذاکرات، در دوم آوریل سال جاری، ولادیمیر پوتین تحریم فروش موشک‌های ضدهوایی اس۳۰۰ را برداشت. قراردادی به مبلغ نزدیک به ۸۰۰ میلیون دلار که در سال ۲۰۰۷ امضا شده بود.
روس‌ها چنین استدلال می‌کنند که قطعنامۀ شمارۀ ۱۹۲۹ تنها ناظر به سلاح‌های تهاجمی است. با تمام این احوال، روس‌ها پنهان نمی‌کنند که مایل‌اند مقدار فراوانی اسلحه و مهمات به ایران بفروشند. در ماه ژانویه سرگئی شویگو وزیر دفاع روسیه پس از ۱۵ سال به ایران سفر کرد. مفسران روسی میزان ارزش سلاح‌های حاضر برای فروش به ایران را ۱۳ میلیارد دلار برآورد می‌کنند. حال آیا ایران چنین پولی در اختیار خواهد داشت یا خیر، مسئلۀ دیگری است.
مقامات آمریکایی را نظر بر آن است همین که ایران پس از آنکه به مفاد توافق امضاشده عمل کرد، تحریم‌های تصویب‌شده به وسیلۀ شورای امنیت برداشته شود و محدودیت‌های مهمی دربارۀ فروش سلاح‌های معمولی و موشک‌های بالیستیک از طرف شورای امنیت مطرح و تصویب شود.
ملاقات این هفتۀ جان کری با پوتین در سوچی دربارۀ اوکراین و سوریه بود ولی در عین حال وزیر امورخارجۀ آمریکا خواهان رسیدن به نوعی تفاهم دربارۀ فروش اسلحه به ایران نیز بود. مارک فینر پاتریک وابستۀ مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک در لندن خواهان آن است که قطعنامۀ جدیدی به تصویب برسد ولی این قطعنامه باید جای پایی برای صنایع دفاعی روسیه نیز باز بگذارد.
به هر صورت هر چه رسماً مورد توافق قرار گیرد محتمل است که در پی آن، مشروعیت بین‌المللی ایران به آن اجازه دهد که به تکنولوژی نظامی از شوروی و چین‌ــ بزرگترین طرف‌های بازرگانی ایران در حال حاضرــ دسترسی بیشتری داشته باشد. البته در این زمینه آمریکا، انگلیس و فرانسه نمی‌توانند قراردادهای فروش اسلحۀ خود را با کشورهای عرب منطقه به خطر بیندازند. ولی با توجه به تمایل ایران برای تبدیل شدن به قدرت مسلط در منطقه امکانات آن کشور از نظر سلاح‌های معمولی و قراردادی محدود است. چند دهه تحریم، عدم اعتماد خارجیان، صدمه‌ای که از جنگ ایران وعراق به ایران وارد آمد و صنایع نظامی داخلی که به‌خاطر فساد و ارتشاء و عدم دسترسی به تکنولوژی، تأثیر نامطلوب خود را بر امکانات نظای این کشور گذاشته‌اند.
تجهیزات نیروی هوایی ایران که عموماً در زمان شاه از آمریکا خریداری شده بود اکنون دیگر عتیقه شده است. فقط نیمی از هواپیماهای این ارتش که برای خرید لوازم یدکی ناگزیر از استفاده از بازار سیاه است، قابل استفاده است. نیروی زمینی ایران با تمام عظمت‌اش چه از نظر تعداد، و چه به دلیل تجهیزات ناچیز آن و تقسیم آن بین ارتش و سپاه پاسداران، بیشتر به درد جلوگیری از کودتا و جنگ‌های غیرمتعارف و دفاع در برابر تجاوز می‌خورند تا آنکه همسایگان خود را مورد تجاوز قرار دهند.
نیروی پاسداران جمهوری اسلامی طرفداران خود را در خارج از کشور آموزش می‌دهد تا به کار هدف‌های استراتژیک ایران بخورند. این نیروها امثال حزب‌الله لبنان که با اسرائیل مقابله می‌کند و اکنون در سوریه می‌جنگد، شیعیان بومی عراق و حوثی‌های یمن هستند.
این در حالیست که با پول بیشتر از عایدات نفت و اقتصادی پویاتر، اشتهای رژیم ایران برای دخالت در امور دیگر کشورها افزایش خواهد یافت. با این همه ایران فاقد امکانات لازم برای به شمار آمدن جزو کشورهایی است که می‌توانند مانند صدام حسین برای نبرد با سلاح غیراتمی آمادگی کافی داشته باشند.
برای مقابله با این ضعف، خود ایران توانسته است با کمک چینی‌ها و کره شمالی در مورد ساختن انواع موشک مهارت قابل ملاحظه‌ای پیدا کند تا آنجا که موفق شده است به اصطلاح منطقه‌ای غیر قابل دسترس در آب‌های سواحل خود تدارک ببیند. موشک‌های ضد کشتی مستقر در ساحل، قایق‌های سریع‌السیر حامل موشک، زیردریایی‌های کوچک و موشک‌های بالستیک مسلح به گلوله‌های غیراتمی که می‌تواند فرودگاه‌ها، پالایشگاه‌ها و سامانه‌های نفتی را هدف قرار دهد برای مقابله و جلوگیری از حملۀ دشمنانی است که دارای نیروی نظامی مجهزتر و قوی‌تری هستند که به نظر ایران در مقابل‌اش صف‌آرایی کرده‌اند.
این نیروها به راستی قدرتمند هستند. بودجۀ دفاعی عربستان سعودی پنج برابر ایران است. شورای همکاری خلیج فارس مشترکاً از نظر قدرت در مقیاس هفت به یک نسبت به ایران قرار دارد و مجهز به پیشرفته‌ترین سلاح‌هایی می‌باشد که غرب می‌توانسته به آنان عرضه کند. ناوگان پنجم آمریکا نیز در بحرین مستقر است و در تمام منطقه فرودگاه دارد. ایران باید ده‌ها سال برای تجدید نیروی فلج‌شدۀ نظامی خود و مسلح ساختن آن با سلاح‌های غیراتمی پیشرفته وقت صرف کند. منتها رژیم ایران می‌داند چگونه دست به اعمالی بزند که در هر جا بخواهد، ایجاد آشوب کند بدون آنکه یک نیروی قدرتمند نظامی باشد.
منبع: اکونومیست؛ ۱۶ مه ۲۰۱۵
