ظریف پس از نمایش در کنفرانس «دیالوگ مدیترانه» با دست خالی از رم به تهران بازگشت

احمد رأفت – چهارمین کنفرانس بین المللی «دیالوگ مدیترانه» در حضور سرجیو ماتارلا رئیس‌جمهور ایتالیا با سخنرانی برهم صالح رئیس جمهور جدید عراق و با شرکت نمایندگانی از حدود ۵۰ کشور جهان روز پنجشنبه آغاز به کار کرد. از جمله شرکت‌کنندگان در این کنفرانس می‌توان به سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه، دیوید هیل معاون وزیر خارجه آمریکا، یولی یوئل ادل‌اشتاین رئیس پارلمان اسرائیل، راشد الغنوشی رهبر حزب اسلامی النهضه تونس، ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو، و وزاری خارجه بیش از ده کشور عرب و اسلامی در کنار مدیران ارشد شرکت‌های نفتی اروپایی اشاره کرد.

در سه روز و در ۲۵ پانل، این کنفرانس به بررسی بحران‌هایی خواهد پرداخت که بسیاری از آنها به خارج از محدوده دریای مدیترانه مربوط می‌شوند. از انرژی تا جنگ در یمن و سوریه، تحریم‌ها علیه ایران و همکاری بین اروپا و آمریکا، مشکلات محیط زیستی، بحران‌ها اقتصادی، و البته تروریسم از جمله مسائلی هستند که در دستور کار این کنفرانس قرار دارند.

لبخند بجای پاسخ

در پانل مربوط به جمهوری اسلامی، محمدجواد ظریف به پرسش های مونیکا ماجیونی روزنامه‌نگار برجسته ایتالیایی و توماس گومارت مدیر انستیتوی فرانسوی روابط بین‌المللی پاسخ گفت. البته مانند همیشه وزیر خارجه جمهوری اسلامی با لبخند‌های غیرمتعارف از پاسخگویی به پرسش‌هایی در مورد حضور نظامی در سوریه و مشکلات داخلی سر باز زد و بحث را به بیراهه کشاند و گناه اشتباهات در سیاست‌های منطقه‌ای و خارجی جمهوری اسلامی را به گردن آمریکا و پادشاهی سعودی انداخت.

محمدجواد ظریف صحبت‌های خود را با «اشتباهات» آمریکا در منطقه آغاز کرد و گفت: «همه می‌دانستند که اقدام نظامی آمریکا در عراق به رشد نیروهای افراطی در این کشور خواهد انجامید و تنها آمریکایی‌ها از این مسئله گویا اطلاع نداشتند. همه در منطقه می‌دانستند که جنگ در سوریه به فاجعه خواهد انجامید، و تنها برخی فکر می‌کردند که می‌توانند با ایجاد این بحران بشار اسد را در منگنه قرار دهند.» وزیر خارجه جمهوری اسلامی با وقاحتی کم‌نظیر بحران در کل منطقه، البته به استثنای ایران، را «ناشی از کمبود دمکراسی و ناتوانی دولت‌ها برای پاسخگویی به خواست‌های اقتصادی مردم‌شان» دانست!

وزیر خارجه جمهوری اسلامی چندین بار تکرار کرد که «ما علیرغم سیاست‌های آمریکا توانستیم نه تنها ۴۰ سال مقاومت کنیم بلکه پیشرف هم داشته باشیم»! برخلاف جمهوری اسلامی، به گفته محمدجواد ظریف، دیگر کشورهای منطقه اشتباه پشت اشتباه مرتکب می‌شوند که همه آنها «نشان از عدم برخورد دوستانه این کشورها با جمهوری اسلامی دارد». وزیر خارجه جمهوری اسلامی از جمله‌ی این خطاها، به حمایت مالی پادشاهی سعودی از عراق در دوران جنگ ۸ ساله  با ایران اشاره کرد و افزود «همین عراق دو سال بعد از پایان جنگ به کویت حمله کرد و این کشور را اشغال کرد».

برجام و سیاست منطقه‌ای

در اشاره به توافق هسته‌ای، محمدجواد ظریف گفت: «برجام بر دو اصل استوار است، صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران و عادی شدن روابط اقتصادی ما با جهان. ما به اصل اول بر اساس گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پایدار هستیم در حالی که آمریکا نه تنها خودش این توافق را زیر پا گذارده است، بلکه انتظار دارد دیگران هم از او پیروی کنند و اگر نمی‌کنند قصد مجازات آنها را دارد». ظریف در همین رابطه هشدار داد «اگر اروپا به آمریکا اجازه چنین رفتاری را بدهد، در عمل پذیرفته است که در آینده آمریکا سیاست‌های خود را در دیگر موارد هم به اروپا تحمیل کند».

در پاسخ به پرسشی در رابطه با سیاست‌های منطقه‌ای جمهوری اسلامی، محمدجواد ظریف گفت: «چرا باید سیاست‌ ما در منطقه تغییر کند؟ آیا ما از صدام حسین پشتیبانی کردیم؟ آیا ما دولت طالبان در افغانستان را به رسمیت شناختیم، آیا ما قطر را محاصره کردیم؟ آیا شهروندان ما در ۱۱ سپتامبر برج‌های تجارت جهانی را با خاک یکسان کردند؟ آیا ما از القاعده، داعش و النصره حمایت کردیم؟ آیا ما مردم یمن را بمباران می‌کنیم؟ آنهایی که اشتباه کردند باید سیاست‌هایشان را تغییر دهند». البته این سخنان محمدجواد ظریف بی‌پاسخ نماند. احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب که سخنران پانل دیگری بود، جمهوری اسلامی را «متهم به دخالت در کشورهای عربی برای تضمین منافع خود کرد» و از رژیم ایران خواست «در سیاست‌های منطقه‌ای خود به صورت اساسی تجدید نظر کند و احترام بیشتری برای همسایگان عرب خود قائل شود».

تاثیر تحریم‌ها بر روابط اقتصادی با ایتالیا

محمدجواد ظریف، قبل از شرکت در کنفرانس «دیالوگ مدیترانه» با همتای ایتالیایی‌اش در محل وزارت خارجه نیز دیدار کوتاهی داشت. بر اساس بیانیه وزارت خارجه ایتالیا، محور گفتگوهای انزو موائاورو میلانزی و محمدجواد ظریف «روابط دو جانبه در زمینه‌های فرهنگی، سیاسی و اقتصادی» بود. یک منبع دیپلماتیک ایتالیایی به کیهان لندن می‌گوید وزیر خارجه ایتالیا ضمن تاکید بر پایبندی کشورش به توافق هسته‌ای، صریحا به محمدجواد ظریف گفت دولت این کشور از هیچ ابزاری برای فشار بر نهادهای مالی، اقتصادی و تجاری برای باقی ماندن در بازار ایران  برخوردار نیست و نمی‌تواند آنها را وادار به ادامه روابط با جمهوری اسلامی کند.

در دیدار با مجافل اقتصادی و مالی ایتالیایی، محمدجواد ظریف گفت «ما دو سال و نیم مذاکره نکردیم که امروز به دنبال بهانه‌ای برای کنار گذاشتن آن باشیم». وزیر خارجه جمهوری اسلامی ولی بلافاصله افزود «البته اگر منافع اقتصادی ما تامین نشود، انتخاب‌های مختلفی را در مقابل داریم». در این دیدار محمدجواد ظریف دولت دونالد ترامپ را متهم به «قلدری» کرد و گفت «اگر آمریکایی‌ها دوست ندارند یا نمی‌توانند از فرصت‌های تجاری و اقتصادی ایران بهره ببرند، چرا با قلدری می‌خواهند جلوی همکاری دیگران را بگیرند». ساعاتی قبل از این نشست، رسانه‌های ایتالیایی خبر جریمه ۱.۳ میلیارد دلاری  بانک فرانسوی «سوسیته ژنرال» را به جرم دور زدن تحریم‌های آمریکا منتشر کرده بودند. خبری که بدون شک کسانی را که هنوز تصمیم نهایی به ترک بازار ایران را نگرفته بودند، متقاعد ساخت که ادامه همکاری با جمهوری اسلامی هزینه سنگینی می‌تواند داشته باشد.

محمدجواد ظریف در خاتمه این دیدار در گفتگو با روزنامه‌نگار ایرنا، و برای مصرف داخلی، تاکید بر نیمی از حقیقت کرد و نیمه دیگر را بیان نکرد. وزیر خارجه جمهوری اسلامی گفت «فعالان اقتصادی ایتالیا از مزاحمت‌های آمریکا ناراحت هستند» و «به بازار ایران علاقمند هستند». هر دوی این اظهارات با واقعیت تطابق دارد، ولی آنچه محمدجواد ظریف در مورد آن سکوت کرد، ترجیح شرکت‌های ایتالیایی به ادامه حضور در آمریکا و ترک بازار ایران در شرایط کنونی است.