جدال ایذایی با آمریکا؛ فرآیندی ناگزیر و پرخطر برای جمهوری اسلامی

حامد محمدی – تنش‎های لفظی بین مقام‎های آمریکا و جمهوری اسلامی بالا گرفته است و طرفین با شدیدترین واژه‌ها و مفاهیم علیه یکدیگر موضع می‎گیرند.

پس از آنکه حسن روحانی در سخنانی گفت، «تحریم رهبری به عنوان بالاترین مقام معنوی و رسمی کشور و محبوب بسیاری از ملت‌های جهان، نشانه زوال عقل و اقدامی وقیحانه از سوی آمریکاست… و کاخ سفید دچار معلولیت ذهنی شده است» دونالد ترامپ در مصاحبه با شبکه فاکس گفت «… مطمئن نیستم که رهبران ایران به مردم خودشان اهمیت می‌دهند. اگر اهمیت می‌دهند باید توافق کنند، اگر اهمیت نمی‌دهند باید فکری برای خودشان بکنند. باید بدانند درباره کاری که می‌کنند خودخواه و احمق هستند.»

محمدجواد ظریف وزیر خارجه جمهوری اسلامی نیز در مصاحبه با CNN در واکنش به تحریم علی خامنه‎ای گفت، «ترامپ باید به خاطر بیاورد که دوران غرب وحشی گذشته و تحریم رهبری ایران توهین به تمام ملت ایران بود!»

همزمان با تشدید حملات لفظی میان مقام‎های تهران و واشنگتن، دولت‎های هر دو طرف در آنچه «جنگ اقتصادی» خوانده می‎شود در یک کارزار مستمر قرار دارند. اتفاقاً از این نظر که هم دولت حسن روحانی و هم دولت دونالد ترامپ همزمان درگیر رقابت‎های شدید جناحی و داخلی هستند نیز  وضعیتی مشابه دارند.

بیژن زنگنه وزیر نفت جمهوری اسلامی، پنجم تیرماه، گفت، «اگر دوستان وقت ما را نگیرند و بگذارند کار کنیم، به امید خدا بر دشمنان غلبه می‌کنیم.» از سویی دیگر دولت روحانی از درون نیز دچار اختلافات عمیقی است و سرآمد آن اختلاف با اسحاق جهانگیری و یا اختلاف بین مخالفان و موافقان مذاکره با آمریکاست. فسادها و اختلاس‎هایی که بطور روزافزون افشا می‎شود نیز جای خود!

آمریکا به دنبال تقویت فشار حداکثری علیه تهران است و با سیاست قاطعانه‌ی خود در پی تنبیه رژیم ایران است و ابزار کافی نیز برای پیشبرد تصمیمات خود دارد. اما جمهوری اسلامی منزوی‎‎تر از همیشه بر اساس فرمول علی خامنه‎ای در موضع دفاعی قرار گرفته و در پی «مقاومت» است و چون برای تلافی اقدامات آمریکا جز اقدامات ایذایی ابزار بیشتری در چنته ندارد آنچه را به اجرا می‎گذارد بیش از آنکه برایش سودآور باشد، زیان‎های اساسی به اندک داشته‎هایش می‌‏زند.

مشروعیت مصنوعی، رندی‎های هاشمی ‏‎رفسنجانی

آنچه در جریان مذاکرات اتمی به عنوان یک ابزار پیشبرد عقب‌نشینی جمهوری اسلامی مؤثر واقع شد و به دولت حسن روحانی و ظریف و تیم او برای امضای برجام در سال ۲۰۱۵ کمک کرد، «مشروعیت مصنوعی» بود که پیش از آن، در دوقطبی «اصولگرا- اصلاح‎طلب» به یاری جوّسازی‎های مقطعی رسانه‎ها و سلبریتی‎های جمهوری اسلامی و بازتولید شد و خود را در قالب موج «تدبیر و امید» علیه دولت محمود احمدی‎نژاد و در جریان رقابت‎های انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ۱۳۹۲ بروز داد. حسن روحانی و اصلاح‎طلبان به ظاهر در مقابل تمامیت‎خواهی‎های نظامی‎ها در سیاست و اقتصاد ایستاده بودند و در مسیری که به پشتوانه‎ی رندی‎های اکبر هاشمی‌‏ رفسنجانی نسبتاً هموار شده بود پیش رفتند.

ولی ناتوانی مزمن و ساختاری در تحقق وعده‎های انتخاباتی و افزایش بحران‎های اقتصادی در ابعاد وسیع به نارضایتی‎های عمومی دامن زد و سرانجام پس از جوّسازی‌های «رئیسی‌هراسی» که روحانی را در مقام خود ابقا کرد، به اعتراضات و اعتصابات دی‎ماه سال ۱۳۹۶ منجر شد. اعتراضاتی که ماه‎ها ادامه یافت و با شعارهای روشن خود این پیام را به دولت ترامپ فرستاد که مردم ایران به شدت از کل نظام ناراضی‌اند. خروج آمریکا از برجام در ۹ ماه مه ۲۰۱۸ مصادف با دورانی شد که موج دوم تظاهرات و اعتصابات در ایران آغاز شده بود.

حسن روحانی در جلسه تقدیم بودجه سال ۹۸ به مجلس شورای اسلامی در سخنانی گفت «اعتراضات مردم در دی‌ماه سال ۹۶ موجب شد آمریکا دچار برداشت غلط و تصور ناروا از جمهوری اسلامی شده و از توافق برجام خارج شود.»

این در حالیست که «اصلاح‎طلب اصولگرا دیگه تمومه ماجرا» به عنوان کلیدی‎ترین شعار تظاهرات سال ۹۶ با جناحین نظام اتمام حجت کرد و معترضان با شعارهایی مانند «دشمن ما همینجاست، بیخود میگن آمریکاست» درجه‌ی آگاهی جامعه‌ی ایران را نیز به نمایش گذاشت. همزمان خروج آمریکا از برجام زمینه‎ساز عینی شدن این شعارها در عرصه بین‎المللی شد زیرا در پی آن فضایی به وجود آمد که دو جناح داخلی را برای دفاع از نظام آشکارا و بیش از همیشه در یک جبهه قرار داد تا جایی که محمدجواد ظریف پیام داد همگی در یک کشتی نشسته‌ایم و محمود علوی وزیر اطلاعات هشدار داد که «به جان یکدیگر افتادن اشتباه است». اما این پیام‌ها و هشدارها را جریان اصلی قدرت نادیده گرفت.

سلسله تحریم‎های آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران و از همه مهمتر قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‎های تروریستی، اصابت تیر خلاص به «مشروعیت مصنوعی» نظام بود که تقریبا سی سال در دوقطبی «اصلاح‎طلب- اصولگرا» آن را بازتولید و بر همین اساس منابع سیاسی و اقتصادی کشور را بین خانواده‌های مافیایی خود تقسیم می‌کرد. همان جریاناتی که به اسم میانه‎رو و با اسم رمز «امید» و در نقش «اپوزیسیون» علیه جریان اصلی قدرت و ماجراجویی‎های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ضدّیت با سیدابراهیم رئیسی توانسته بودند آرای مردم را در انتخابات استصوابی ریاست جمهوری و مجلس جمع کنند و با طنازی‎های ظریف و باج‎های اوباما به توافق اتمی برسند، دست در دست رئیسی و سپاه، علیه معترضانی که درواقع تحقق شعارهای انتخاباتی آنها را طلب می‌کردند، به میدان آمدند!

پایبندی آمریکا به خواست‌‌های ۱۲گانه

اینکه نقاب جریان موسوم به اصلاح‎طلب چنان کنار رفت که حقیقت استمرارطلب‎ آنها بیش از پیش آشکار شد، مرهون اعتراضات خیابانی مردم و پیامی بود که دولت آمریکا از درون ایران دریافت کرد و بر سیاست‎های کلان کاخ سفید در مورد ایران و منطقه تاثیر گذاشت و به سیاست «حمایت از صداهای ایرانی» توسط واشنگتن در مسیر خواسته‎های مردم ایران منجر شد.

شروط یا خواست‌های ۱۲گانه آمریکا برای مذاکره با ایران جهت رسیدن به توافق جدید توسط مایک پمپئو نخست در بنیاد «هریتیج» در واشنگتن مطرح شد. در جمع ایرانیان بود که وزیر خارجه آمریکا صراحتاً رهبران جمهوری اسلامی را «جنایتکار» خواند و روی مسائلی از جمله بازداشت معترضان در تظاهرات و عدم رعایت حقوق بشر، حضور نظامی در سوریه و بی‎ثبات‎سازی منطقه و هزینه‌های کلان جنگ‎افروزی و کمک به گروه‎های تروریستی از جمله حماس و حزب‎الله و افزایش فقر و تورم و بحران معیشتی مردم در ایران و فساد و دزدی مسئولان تأکید کرد.

رهبران آمریکا با وجود تکرار مداوم «آمادگی برای مذاکره» و تأکید بر اینکه «به دنبال تغییر رفتار رژیم‌ ایران‎ هستند و نه تغییر رژیم» و با وجود همه فشارها و سازهای ناکوک سیاستمداران منفعت‌طلب غربی و شرقی همچنان روی این ۱۲خواست ایستاده‌اند. بی‎تردید کار کردن با شخصی مثل دونالد ترامپ با روحیات ویژه‌ای که دارد بسیار سخت است اما ماتیس، پمپئو، بولتون، استیون منوچین وزیر خزانه‌داری و ریک پری وزیر انرژی ایالات متحده ظاهرا به عنوان شاه‎مهره‎های کاخ سفید در کنار ترامپ ایستاده‌اند.

تغییر رژیم حق مردم ایران است

واشنگتن تا امروز مسیری را انتخاب کرده که بر اساس آن سیاست عمومی آمریکا «تغییر رژیم ایران» نیست چرا که این موضوع تنها در اختیار و حق مردم ایران است. در شرایط کنونی بخش اساسی سیاست عمومی آمریکا یعنی تغییر رفتار جمهوری اسلامی فرصتی است برای مردم داخل ایران که اگر بنای تغییر رژیم را داشته باشند مهیا شوند آنهم در شرایطی که حمایت‏‌های روسیه و چین از جمهوری اسلامی تحت فشارهای آمریکا و بر اساس موانع و منافع تازه‎ای که شرایط بین‎المللی پیش روی آنها گذاشته به حداقل ممکن کاهش پیدا کرده است.

بزرگترین امتیازی که روسیه به تهران داده امضای قرارداد «نفت در برابر غذا» است. ولادیمیر پوتین نه در حوزه اقتصادی و بانکی و نه در حوزه نظامی به رژیم ایران گوشه‌ی چشم هم نشان نداد. در اوج تحریم‎های آمریکا برای به «صفر» رساندن فروش نفت رژیم، روسیه در کنار عربستان با افزایش تولید نفت کمبود نفت ایران را در بازار جهانی جبران کرد. روسیه در اوج حملات نظامی اسرائیل به مواضع سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سوریه سیستم‎های پدافندی خود را خاموش کرد تا جنگنده‎های اسرائیل بدون دردسر پایگاه‌های سپاه و حزب‎الله را شخم بزنند. و نقطه‌ی اوج این سیاست روسیه درباره جمهوری اسلامی این بود که اواخر اردیبهشت ماه ولادیمیر پوتین رئیس جمهوری آن کشور با اشاره به از هم گسستن برجام اعلام کرد کشورش آتش‌نشانی نیست که بتواند هر بحرانی را خاموش کند!

حالا نیز در جریان کنفرانس سه جانبه امنیتی اورشلیم که اخیراً بین اسرائیل، روسیه و آمریکا برگزار شد، گرچه نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت ملی روسیه از ایران به عنوان متحد خود در جنگ سوریه نام برد و حتی اعلام کرد پهپاد آمریکایی که توسط موشک‌های ایران سرنگون شد در حریم فضایی ایران قرار داشت و همچنین برای تهران در جنگ سوریه سهم‌خواهی کرد، اما این نکته‌ی مهم را هم تاکید نمود که «امنیت اسرائیل برای کشورش اولویت دارد زیرا دو میلیون شهروند روسیه در این کشور زندگی می‌کنند.» زمانی هم که بنیامین نتانیاهو اعلام کرد، اسرائیل برای حفظ امنیت خود همچنان به حملاتش در سوریه ادامه خواهد داد، دبیر شورای امنیت ملی روسیه هیچ واکنشی نشان نداد!

اینهمه در حالیست که جمهوری اسلامی امیدوار بود روس‎ها بتوانند در این نشست سهمی برای زمامداران ایران بگیرند! دیدار شمخانی و پاتروشف پیش از نشست اورشلیم نیز بر همین اساس صورت گرفت. درواقع نشست اورشلیم برای جمهوری اسلامی هیچ دستاوردی نداشت زیرا در ازای هیچ امتیازی هیچ برنامه‎ای برای خروج نظامی‎های مورد حمایت ایران تدوین نشد و اسرائیل تأکید کرد که به حملات خود ادامه می‌دهد و در نتیجه، این رژیم ایران است که باید هزینه حضور نظامی بی‎ثمر در سوریه را، به امید اینکه روزی به خاطرش امتیازی بگیرد، پرداخت می‎کند!

در نشست اورشلیم، جان بولتون باز هم تاکید کرد «هدف ما تغییر نظام در ایران نیست و خواهان مذاکره هستیم» اما این را هم گفت که «البته من به عنوان یک شهروند خواهان تغییر نظام در ایران هستم!» بولتون پس از ماه‎ها از میل درونی خود به تغییر رژیم ایران حرف زد و نباید فراموش کرد که او در حال حاضر طراح اصلی استراتژی راهبردی آمریکا در خاورمیانه است که تمرکز آن بر خنثی‌کردن سیاست‌های خرابکارانه‌ی جمهوری اسلامی ایران و شبه‌نظامیان تحت حمایت این رژیم از طریق فشارهای اقتصادی است. در واقع سیگنال ارسالی بولتون در این نشست، ترکیبی از «سیاست‎های عمومی» و «انگیزه‎های شخصی» است. تصمیم مهمی مانند تحریم علی خامنه‌ای و بیت او مُهر تاییدی بر این واقعیت است که واشنگتن همچنان کارزار فشار حداکثری در برابر حکومت ایران را بطور مؤثر پیگیری می‎کند و وزارت خارجه آمریکا نیز در همین ارتباط یک ویدئو نیز منتشر کرده است.