بیژن فرهودی – در حالی که آمریکا و متحدانش پیچ و مهره تشکیل ائتلافی گسترده را برای مقابله با گروه تروریستی اسلام‌گرای داعش (دولت اسلامی) سفت می‌کنند برای بسیاری این سوال مطرح است که این ائتلاف تا چه حد می‌تواند در غلبه بر این گروه سازمان‌یافته و برخوردار از منابع مالی گسترده و به لطف کنترل برخی چاه‌های نفت عراق و سوریه (۲ میلیارد دلار به تخمین یک مقام اطلاعاتی بریتانیا) موثر باشد.
باراک اوباما رییس جمهوری آمریکا در سخنرانی چهارشنبه شب ۱۰ سپتامبر خود خطاب به ملت آمریکا بر دو نکته تاکید کرد: نخست آنکه داعش اسلامی نیست چرا که هیچ دینی کشتن افراد بی‌گناه را تایید نمی‌کند و بخش اعظم قربانیان داعش مسلمان بوده‌اند. دیگر آنکه داعش مسلما یک دولت نیست. این گروه در گذشته شعبه القاعده در عراق بود و سپس با بهره‌برداری از مناقشات فرقه‌ای و جنگ داخلی سوریه مقداری اراضی در دو سوی مرز سوریه و عراق تصرف کرده است. هیچ کشور و مردمی که تحت انقیاد داعش درآمده‌اند آن را به رسمیت نمی‌شناسند. 
در این میان یکی از نگرانی‌های اصلی کشورهای غربی حضور جهادی‌های زاده این کشورها در عراق و سوریه و تهدید ناشی از بازگشت آنها برای امنیت این کشورهاست. سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) روز پنجشنبه ۱۱ سپتامبر شمار اعضای شبه‌نظامی گروه داعش را بین ۲۱۰۰۰ تا ۳۱۵۰۰ نفر تخمین زد.
در جلسه‌ای که در همین روز به همت انجمن هنری جکسون، از نهادهای پژوهشی وابسته به محافظه‌کاران آمریکایی و بریتانیایی، در یکی از تالارهای پارلمان انگلیس برگزار شد سخنرانان در مورد چگونگی قدرت گرفتن داعش، چالش‌های پیش روی غرب، تهدید داعش نسبت به امنیت بریتانیا و نقش کشورهای منطقه از جمله جمهوری اسلامی ایران در مقابله با داعش نقطه نظرهای خود را بیان داشتند.
در عین حال، رییس جمهوری آمریکا گفته است که عملیات بر ضد داعش در عراق عملیاتی ضد تروریستی مشابه عملیاتی است که این کشور در یمن و سومالی انجام داده است. به گفته اوباما، آمریکا یک کمپین سیستماتیک از حملات هوایی علیه تروریست ها به عمل خواهد آورد و همزمان بر دامنه پشتیبانی از نیروهای زمینی شرکای ائتلاف که درگیر نبرد زمینی با تروریست‌ها هستند خواهد افزود. اما یکی از سخنرانان جلسه امروز، به نام رابین سیمکاکس پژوهشگر انجمن هنری جکسون، کارآیی استراتژی آمریکا در مقابله با داعش را به پرسش گرفت و اظهار داشت اگر پرزیدنت اوباما در این خیال است که می‌تواند با یک رشته حملات هوایی و اعزام چند صد مستشار داعش را ریشه‌کن سازد در سرزمین رویاها زندگی می‌کند. به گفته سیمکاکس واردکردن ضربه مهلک به داعش مستلزم پیاده کردن نیروی زمینی آمریکا در عراق است که اوباما به خاطر مشکلات سیاسی داخلی قادر به انجامش نیست.
چارلی کوپر از بنیاد کوییلیام Quilliam که دیگر سخنران این جلسه در پارلمان بریتانیا بود با اشاره به این آمار که اعضای نظامی داعش از ۸۱ کشور جهان هستند و ۳ هزارتن از آنها از کشورهای اروپایی به سوریه و عراق سفر کرده‌اند اظهار داشت که دو گروه از جهادی‌های بریتانیایی مایل به بازگشت هستند. یک گروه کسانی هستند که ضربات روحی شدیدی از جنگیدن در سوریه و عراق متحمل شده‌اند. آنها برای جنگیدن با رژیم اسد به سوریه رفته بودند اما بعد از مدتی متوجه شدند که مشغول جنگ با گروه‌های اسلام‌گرای دیگر هستند. به گفته این کارشناس بریتانیایی ما باید این افراد را به کشور بازگردانیم البته آنها نمی‌توانند انتظار داشته باشند که در پی جنگیدن در کنار سازمان‌های تروریستی در بازگشت به کشور مجازات نخواهند شد. باید با آنها صحبت کنیم و ببینیم چرا تن به چنین کاری دادند. این افراد می‌توانند منبع با ارزشی برای ما باشند که جلوی افراطی شدن افراد دیگری را که در آینده قصد مشارکت در مناقشه‌های مشابه را داشته باشند بگیریم. کوپر می‌افزاید گروه دوم که اعضای آن هنوز به کشور باز نگشته‌اند کسانی هستند که به ایدئولوژی افراطی- فاشیستی دولت اسلامی پای‌بند هستند که سازمان‌های امنیتی باید بسیار مواظب بازگشت آنها باشند. اعضای گروه اول یعنی سرخوردگان از جنگ در سوریه و عراق می‌توانند اعضای گروه دوم را شناسایی کنند.
و اما اگرچه آمریکا روی کمک کشورهای منطقه برای غلبه بر داعش حساب می‌کند اما دولت ایران را که از مهم‌ترین بازیگران 
منطقه است و دامنه درگیری‌اش در عراق فزونی گرفته در برنامه‌ریزی‌های خود برای تشکیل ائتلاف بین‌المللی مشارکت نداده است. یکی از علل اصلی این سیاست واشنگتن سابقه جمهوری اسلامی در تحریک انجام خشونت‌های ضد آمریکایی در دوران حضور نیروهای آمریکایی در عراق بوده است.
در این میان سوال این است که ایران چگونه نقشی باید داشته باشد و آیا آمریکا و بریتانیا می‌توانند با نبود ایران در یک ائتلاف بین‌المللی به اهداف خود در سرکوب داعش دست یابند. کوپر می‌گوید، فکر می‌کنم ایران باید در رویکردش نسبت به عراق با دقت و محتاط باشد و باید با جامعه بین‌المللی همکاری کند. عکس این هم صادق است. کشورهایی مثل آمریکا و بریتانیا و فرانسه باید با ایران همکاری کنند. در ایام اخیر شاهد گرمی نسبی در مناسبات ایران و عربستان سعودی بوده‌ایم بدین معنی که انها دارند با هم گفتگو می‌کنند که این نشانه‌ای از پیشرفت است.
نکته مهم دیگر به گفته کوپر این است که ایران دست از هماهنگ ساختن گروه‌های شبه نظامی شیعه در عراق بردارد چرا که وقتی این شبه نظامیان هم مثل داعش دست به اقدامات بی‌رحمانه می زنند و نوار ویدئوی ان را منتشر می‌کنند در واقع برای گروه «دولت اسلامی» پیروزی تبلیغاتی محسوب می‌شود. کوپر به طور مشخص به بی‌رحمی‌های گروه شبه نظامی «امام علی» در پی شکستن محاصره شهر امرلی در عراق اشاره کرد.
از چارلی کوپر در مورد گزارش‌های اخیر که ولی فقیه به قاسم سلیمانی فرمانده نیروی قدس سپاه اجازه همکاری با امریکا در 
مقابله با داعش را داده است، که البته از سوی هر دو کشور ایران و آمریکا تکذیب شده، سوال می‌کنم. او با اشاره به انتشار تصاویری از سلیمانی در کنار نیروهای عراقی در داخل عراق گفت، فکر می‌کنم این گزارش تا حدودی معتبر باشد، و اضافه کرد به طورکلی شاهد یک رشته گفتگوهای دیپلماتیک هستیم چه به طور علنی نظیر آنچه در این هفته در جده بین کشورهای عرب منطقه و ترکیه رخ داد و چه پشت پرده. مهم این است که شاهد همکاری و تماس ایران با کشورهایی هستیم که مدت‌ها از گفتگو با یکدیگر خوددرای می‌کردند.
به هر ترتیب، برخی ناظران بر این باورند که هرچند حق با آمریکاست که مسمانان سنی را برای مقابله با تهدید داعش بسیج کند اما یک ائتلاف بین‌المللی اگر می‌خواهد موفق شود، باید تمام کشورهای اسلامی را در برگیرد و در این مسیر نمی‌تواند مهم‌ترین کشور شیعه یعنی ایران را نادیده بگیرد.
