(+ویدئو) برای کشوری مانند ایران که به ارزش‌های فرهنگی و تاریخی خود می‌بالد، پخش خبر یا عکس نوجوانان و جوانانی که دست به اقداماتی نظیر خودکشی می‌زنند و یا پیش از انجام آن، ویدیویی از خود ضبط می‌کنند، بایستی میزان هشدار و توجه جامعه ایرانی را افزایش دهد و با بی‌تفاوتی از کنار آن عبور نشود و یا به انتظار خبر بعدی آن ننشیند. عوامل خاصی که منجر می‌شود یک نفر دست به خودکشی بزند، متفاوت است.
افراد در گروه‌های مختلف سنی، جنسیتی، حرفه‌ای و شخصیتی ممکن است اقدام به خودکشی کنند. افسردگی یکی از بارزترین عواملی است که در بسیاری از خودکشی‌ها به آن اشاره می‌شود اما همه‌ی افرادی که دارای افسردگی هستند خود را نمی‌کشند، و همه افرادی هم که دست به این اقدام می‌زنند، افسرده نیستند.
در این میان بهتر است برای پیشگیری و کاهش این پدیده، مربوط به هر رده سنی و جنسیتی که هستند، یکسری اقداماتی صورت بگیرد. توجه به چهار مرحله برای پیشگیری و کاهش پدیده‌ی خودکشی توصیه می‌شود.
۱. علائم هشداردهنده
در رفتار
- تمایل به استفاده بیشتر از مشروبات الکلی و مواد مخدر
- گوشه‌گیری از خانواده و دوستان
- کم‌خوابی بسیار یا خواب بیش از حد
- جستجو برای ابزار یا راه‌هایی با هدف از بین بردن خود
- منصرف شدن از انجام کارهای روزانه
- داشتن حالت تهاجمی
- رفتار بی‌پروا و بی‌ملاحظه
- برای گفتن خداحافظی به دیدار دوستان رفتن یا تماس گرفتن با آنها
- اشیای باارزش خود را بخشیدن
- خستگی مفرط
در گفتار
- ابراز دردهای غیرقابل تحمل
- صحبت از احساس سربار کسی بودن
- ابراز آسیب رساندن به خود یا قصد خودکشی داشتن
- دلیلی برای ادامه زندگی نداشتن
- احساس زندانی شدن یا در بن‌بست بودن
خلق و خو و حالات
- افسردگی
- سرخوردگی
- خشم
- اضطراب
- از دست دادن علایق
- زودرنجی
۲. آمارها
با نگاهی به آمارهای داخلی و خارجی درباره پدیده خودکشی در ایران، به نتایج گوناگونی درباره میزان این امر بر می‌خوریم. این آمارها در عین اختلاف، در مواردی با هم شباهت دارند.
اول آنکه اگرچه ایران در میان بالاترین کشورهای دنیا از نظر میزان خودکشی قرار ندارد، اما درمیان کشورهای اسلامی و منطقه و در کنار کشوری مانند ترکیه دارای بالاترین میزان خودکشی است. دوم آنکه روند این پدیده پس از دوره‌ی افزایشی تا سال‌های ۲۰۰۲، سپس یک دوره کاهشی تا سال ۲۰۱۵ داشته، و دوباره از سال ۲۰۱۵ افزایش یافته است:
|
سال |
هر دو جنس |
مرد |
زن |
| ۲۰۱۶ | ۴.۱ | ۵ | ۳.۱ |
| ۲۰۱۵ | ۴ | ۵ | ۳ |
| ۲۰۱۰ | ۶.۶ | ۸.۷ | ۴.۴ |
| ۲۰۰۵ | ۱۰.۷ | ۱۳.۱ | ۸.۲ |
| ۲۰۰۰ | ۱۰.۷ | ۱۲ | ۹.۳ |
نکته‌ی دیگر آنکه در برخی از وبسایت‌های معتبر جهان نظیر «بازبینی جمعیت جهانی» (World Population Review) یا سازمان توسعه و همکاری اقتصادی (OECD) ، اساسا آماری درباره خودکشی از کشور ایران وجود ندارد، و به نوشته‌ی وبسایت‌های داخل کشور، دلایل دینی و فرهنگی مانع از گزارش دقیق این پدیده در جامعه می‌شود. در نتیجه به ناچار آنچه باقی می‌ماند، دسته‌ای دیگر از وبسایت‌های معتبر جهان نظیر سازمان بهداشت جهانی، و برخی ارگان های داخلی ایران نظیر سازمان پزشکی قانونی ایران است که گاهی مواردی را منتشر می‌کنند ولی در آنها نیز آمار دقیقی از این پدیده در دسترس نیست!
تازه‌ترین آمار ایران در سال ۲۰۱۸ میزان ۵ نفر به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر است که در سال ۲۰۱۶ همین رقم ۴.۱ بوده است. به گفته‌ی سیدحسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاری کشور در ایران «نظام آماری دقیقی برای ثبت خودکشی در ایران وجود ندارد و عده‌ای برای استفاده از بیمه، حفظ حیثیت، مراجعه به مراکز درمانی با اعلام دلایل دیگر و عدم ثبت اجباری موارد مربوط به خودکشی در بیمارستان‌های خصوصی یا دولتی [اطلاعات نادرست می‌دهند و] نظام آماری دقیقی وجود ندارد و دستگاه‌های مختلف آمارهای متنوعی ارائه می‌دهند.»
۳.راهکارها و درمان
در کوتاه‌مدت:
برای اطرافیان فردی که برخی نزدیکانشان در گفتار این موضوع را بیان می‌کنند:
۱.از آنها بپرسید که آیا قصد اقدام به خودکشی دارند؟
۲.دسترسی آنها به وسایل خطرناک و کشنده را کاهش دهید.
۳.به آنها نزدیک باشید و به احساسات و عواطف آنها گوش فرادهید. بر اساس تحقیقات، گوش فرادادن و توجه کردن به افراد تحت خطر خودکشی، باعث کاهش اقدام به خودکشی می‌شود.
۴.اگر فرد برنامه دارد که به افکارش عمل کند، این یک مورد اورژانسی نیازمند اقدام فوری است. آنها را با مراکز بهزیستی در تماس قرار دهید. شماره‌ی مربوطه در ایران زیر عنوان «صدای مشاور» ۱۴۸۰ است؛ برای موارد عام می‌توان با شماره ۱۱۰ جهت کمک‌های اورژانس و فوری تماس گرفت و همچنین به ttps://suicideline.ir/ مراجعه کرد.
۵.با آنها پس از دوران بحران در تماس بمانید و از حالشان بپرسید.
۶.افرادی که درگیر فکر کردن به خودکشی هستند و یا از افسردگی و اعتیاد رنج می‌برند:
۷.حتما می‌بایست به پزشک روانکاو متخصص مراجعه کرده و از مراکز مشاوره و گفتارتراپی استفاده کنند و اگر از اختلالات دیگر نظیر دوقطبی بودن رنج می‌برند حتما باید آن را جدی گرفت.
۸.همواره باید به خاطر داشت که می‌بایست درخواست کمک کرد و تلاش نمود تا از استرس فرد درگیر با خودکشی کاسته شده و فکرهای منفی را از او دور کند.
در میان‌مدت:
۱.ایجاد مراکز آگاهی‌رسانی و آموزش در دانشگاه‌ها و مدارس با این هدف که دانش‌آموزان و دانشجویان «بطور مداوم و پی در پی» و نه مقطعی و گذرا، از اهمیت این موضوع آگاهی پیدا کنند.
۲.دانشگاه‌ها و مدارس، از ارائه جزوات طولانی که افراد حوصله‌ی خواندن آنها را ندارند خودداری کنند، و بجای آن از بروشورها و پوسترهای کوتاه، آموزنده و جذاب استفاده نمایند.
۳.طبقه‌بندی و جداسازی دقیق هر استان بر اساس جنسیت، سن، شغل و بیماری‌های روانی و به دست آوردن آمار هرچه دقیق‌تر از میزان و نوع خودکشی‌ها.
۴.از افرادی که قبلا اقدام به خودکشی کرده‌اند ولی بعدا مسیر زندگی خود را تغییر داده و آن را بهبود بخشیده‌اند، برای سمینارها و کنفرانس‌ها دعوت شود تا الگوی زندگی بهتر را به افراد در خطر خودکشی منتقل کنند.
در بلندمدت:
۱.در ایران، در هر استان می‌بایست «مرکز تخصصی مقابله با خودکشی» وجود داشته باشد که بطور مستقیم و مداوم بر روی این موضوع به ارائه پژوهش و خدمات بپردازد.
۲.ایجاد محیط‌هایی که فرد به خانواده، اجتماع و کشور احساس تعلق بیشتری کند؛ از ایجاد مراکز و امکانات فرهنگی و هنری تا ورزشی و تقویت ابتکارات و خلاقیت‌های فردی.
۳.تنها در روزهای تعیین شده مانند روزهای بین‌المللی به موضوع خودکشی نپردازیم.
۴.ایجاد کارزارهای ملی و سراسری که بطور هدفمند و برای درازمدت به آگاهی‌رسانی و آموزش می‌پردازند تا شمار خودکشی را از راه‌های درست در ایران پایین بیاورند.
۴. نقش گزارشگران و شهروندخبرنگاران در فضای مجازی
۱.از واژه‌هایی نظیر «ارتکاب به خودکشی» خودداری و بجای آن «مرگ در اثر خودکشی» استفاده کنید.
۲.همواره امکانات دسترسی به مراکز درمانی و اورژانس را در اختیار شهروندان قرار دهید.
۳.از پخش عکس، جزییات و محل خودکشی‌ها خودداری کنید چراکه افرادی که با این مشکل دست و پنجه نرم می‌کنند، ممکن است تحت تاثیر قرار بگیرند (اگر وبسایت‌های ایران چنین جزییاتی را منتشر کرده‌اند، می‌بایست اقدام به حذف آنها کنند.)
۴.برای خودکشی از عباراتی چون «موفقیت‌آمیز»، «ناموفق»، «تلاش ناکام» استفاده نکنید.
۵.از گزارش دادن و نامیدن تنها یک عامل یا دلیل برای اتفاق رخ داده خودداری کنید، مانند طلاق یا از دست دادن شغل و… چون همانگونه که اشاره شد، مجموعه‌ای از عوامل، به پدیده‌ی خودکشی منجر می‌شوند و نباید مخاطبان را با این دلایل به اشتباه انداخت و گمراه کرد.
۶.باید این آگاهی را ترویج کرد که پرداختن به موضوع خودکشی با پشتیبانی درست روانی و درمانی قابل پیشگیری و کاهش است.
به امید روزی که انرژی‌های مثبت و سازنده و چشم‌اندازهای امیدوارکننده در ایران از آمار معضلات اجتماعی از جمله خودکشی کم کنند.
منابع:
۲۰۱۹-American Foundation for Suicide Prevention
۲۰۱۸-Iran Students’ News Agency. September 8. Accessed 2018
۲۰۱۹-Iranian Legal Medicine Organization..
۲۰۱۹-KEYOU. March 4
Mohammad Saeid Rezaee-Zavareh, Hamidreza Karimi-Sari, Seyed Moayed Alavian. 2016
Thelancet. January 2. Accessed 2016
۲۰۱۹-National Insititute of Mental Health..
۲۰۱۹-Organization for Economic Cooperation and Development. Accessed August 5, 2019
Peterson, Michael J. 2018. eMedicineHealth. October 19. Accessed 2018
Shermer, Michael. 2018. Scientific American. October 1. Accessed 2018
n.d. WorldBankGroup
۲۰۱۹-WorldPopulationReview
فقدان آزادی و کار دلایل اصلی خودکشی است