آثار هنرمند فقید منیر شاهرودی فرمانفرماییان قرار است در بنیاد هنری شارجه امارات متحده عربی در ماه اکتبر سال جاری به نمایش عموم گذاشته شود.
منیر هنرمند کاریزماتیک و مو نقره‌ای که آثار آینهکاری بسیار زیبایی تحت تأثیر هنرهای باستانی ایران خلق کرده است، در ماه آوریل گذشته در سن ۹۷ سالگی درگذشت.
منیر برای نخستین‌بار در سال ۲۰۱۵ نقد و بررسی آثارش را در موزه گوگنهایم (Guggenheim) برگزار کرد. ارزیابی هنری شارجه توسط موزه هنرهای مدرن ایرلند (IMMA) و بنیاد هنری شارجه ترتیب داده شده است.
در این نمایشگاه که با عنوان «غروب٬ طلوع» برگزار می‌شود، بیش از ۷۰ اثر هنری را که شامل ۶ دهه فعالیت هنرمندان در زمینه‌های مجسمه‌سازی، جواهرات، سوزنکاری و هنر اختلاط رنگ‌ها گردآوری و به نمایش خواهند گذاشت.
این بنیاد هنری معتقد است که محصور کردن تاریخ در غرب و شرق «غروب، طلوع» انعکاس دهنده‌ی جریان زندگی است که بین دو فرهنگ زیسته شده است. این بنیاد توضیح می‌دهد که سالهای اولیه زندگی مونیر در نیویورک که مصادف بود با فعالیت وی در زمینه طراحی گرافیکی و آبسترکت مدرن تجربی، منجر به تحقیقات بسیار سخت و ژرف و دقیق در استادکاری سنتی و هنر عامیانه (مردم پسند و فولکولر) در مناطق بیشتر دورافتاده ایران شد.
این بنیاد همچنین افزوده است که منیر در حالی که در اصول آوانگارد غربی ثابت قدم ماند، توانست در تصوف ایرانی کاوش کند و همزمان دورنمای سیاسی-اجتماعی اسلامی را همچون هندسه‌ای که در میراث معماری سنتی ایران به راحتی قابل تشخیص است بیرون کشیده و به نمایش بگذارد.
منیر در سال ۱۹۲۳ میلادی (۱۳۰۲ خورشیدی) در شمال غربی ایران و در شهر قزوین به دنیا آمد، مادر او از یک خانواده برجسته و از عشایر آناتولی بود و پدرش کسی بود که نخستین مدرسه دخترانه قزوین را پیش از انتخابش به عنوان نماینده مجلس، تأسیس کرده بود.
پس از فارغ‌التحصیلی در رشته هنرهای زیبا در دانشگاه تهران، در سال ۱۹۴۴ با کشتی به هند سفر کرد و از آنجا سوار بر یک کشتی جنگی آمریکایی به لس‌آنجلس مهاجرت کرد؛ از آنجا به نیویورک جایی که وی مد نمایشی (تصویری) را در مدرسه طراحی پارسنز فراگرفت، رفت. در این دوره منیر توانست با هنرمندانی چون ویلم دو کونینگ و جکسون پالک ملاقات کند.
در سال ۱۹۵۰ منیر با همکارهنرمند ایرانی‌اش، منوچهر یکتایی ازدواج کرد و حاصل این ازدواج دختری به نام نیما بود. آنها در سال ۱۹۵۳ از یکدیگر جدا شدند و منیر بطور پاره وقت در دپارتمان تبلیغات بان‌ویت تلر (Banwit Teller) مشغول به کار شد و در آنجا توانست با اندی وارهول همکاری کند. این دو، رابطه دوستانه خود را تا دهه‌ها ادامه دادند. منیر چراغ‌های توپی دیسکو اندی وارهول را آینهکاری کرد و در نتیجه این همکاری یکی از تابلوهای سیلک اسکرین مجموعه مریلین مونرو را از وارهول هدیه گرفت.
در سال ۱۹۵۷ منیر با یک حقوقدان و سرمایه‌گذار به نام ابوالبشر فرمانفرماییان ازدواج کرد و با هم به ایران بازگشتند و دومین دخترش زهرا در تهران متولد شد.
این زوج بیش از بیست سال در ویلایشان در تهران زندگی کردند اما با وقوع انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ میلادی(۱۳۵۷ خورشیدی) مجبور شدند هر آنچه در ایران داشتند را رها کرده و به آمریکا بازگشته و در شهر نیویورک ساکن شوند.
به عقیده فرانک استلا هنرمند آبستراکت آمریکایی زندگی در تهران و مهاجرت او به نیویورک پس از انقلاب، از او هنرمندی ساخت که امروز ما می‌شناسیم.
در این مدت منیر توانایی آن را یافت تا خودش را پیدا کند و راهی را بیابد که روی فرهنگ سرزمینی که از آن آمده کار کند. عشق منیر به آثار آینهکاری نشأت گرفته از ملاقاتی است که وی در اوایل ۱۹۷۰ با هنرمند آمریکایی رابرت موریس در مسجد شاهچراغ شیراز داشت.
فضای داخلی مسجد توسط قطعات شیشه‌ای حکاکی شده، پوشیده شده و چون الماس می‌درخشند و می‌توان انعکاس صدها نمازگزار را در آنها دید. منیر آرزو داشت که می‌توانست تکه‌ای از اثر شیشه‌ای را از روی دیوار بکند و برای لحظات تفکر خلوت خود به خانه ببرد. در نتیجه او تصمیم گرفت که خودش نمونه این اثر هنری را خلق کند و توانست سبک خودش از هنر آینهکاری را خلق کند. آثار آینهکاری منیر و مجسمه‌های افراشته‌‌ی وی بر اساس هندسه و طراحی دقیقی است که خودش خلق کرده است.
پس از چند دهه زندگی در نیویورک، منیر در سال ۲۰۰۴ و در حالی که همسرش را از دست داده بود به ایران بازگشت و توانست با برخی از استادانش که در ساختن آثار آینه‌کاری‌ها به او کمک کرده بودند دیدار مجددی داشته باشد. مستندی درباره او به کارگردانی بهمن کیارستمی، فرزند عباس کیارستمی، و تهیه‌کنندگی یک شرکت ایرانی با مدیریت لیلا فخر در لندن تهیه شد.
در سال ۲۰۱۷ او در بازگشایی موزه منیر که در باغ موزه‌های تاریخی نگارستان تهران برگزار شد و شامل بیش از ۵۰ اثر از مجموعه شخصی وی بود شرکت کرد.
منیر فرمانفرماییان اگرچه از توجهاتی که در سالهای اخیر به او می‌شد خوشحال بود اما در سال ۲۰۱۵ در مصاحبه‌ای با نیویورک تایمز گفت که خودش را به عنوان کسی که سنین نود را می‌گذراند آنقدر خوب می‌شناسد که بداند بالاترین لذتش در حال حاضر تنها ماندن در خانه‌اش در تهران و نقاشی کردن است.
*منبع: کیهان لایف
*ترجمه و تنظیم از کیهان لندن
