«کاهش تعهدات اتمی» یا گام‌های خطرناک جمهوری اسلامی؟!

گام پس از گام جمهوری اسلامی از تعهدات خود در توافق هسته‌ای یا برجام فاصله می‌گیرد. در گام چهارم جمهوری اسلامی به بیش از هزار سانتریفیوژ در تاسیسات فردو گاز UF6 تزریق کرد و عملا غنی‌سازی اورانیوم در این محل، برخلاف آنچه در برجام آمده است، آغاز شد.

در سه گام قبلی جمهوری اسلامی ذخیره اورانیوم غنی شده خود را که در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ میلادی حداکثر ۳۰۰ کیلوگرم تعیین شده بود افزایش داد. در گام‌ بعدی غلظت غنی‌سازی را از ۳.۶۷ به ۴.۵ افزایش داد، و اخیر سخنگوی سازمان انرژی اتمی  جمهوری اسلامی گفته است ما قابلیت افزایش تا ۶۰ درصد را در عرض چند روز داریم. قبل از توافق هسته‌ای جمهوری اسلامی اورانیوم را با غلظت ۲۰ درصد غنی‌سازی می‌کرد. استفاده از سانتریفیوژهای پیشرفته نیز یکی دیگر از تعهدات برجامی است که جمهوری اسلامی در ماه‌های اخیر زیر پا گذاشته است.

ذرات اورانیوم در تورقورآباد

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نهاد وابسته به سازمان ملل متحد که مقر آن در وین است، در آخرین گزارشی که در اختیار کشورهای عضو گذاشته، اجرایی شدن هر چهار گام جمهوری اسلامی را تائید کرده است. در این گزارش که در روزهای گذشته در اختیار کشورهای عضو قرار گرفت، آژانس انرژی اتمی اعلام کرد در تأسیساتی که فعالیت‌های هسته‌ای در آن رسما اعلام نشده نیز ذرات اورانیوم کشف شده است. بنا بر اطلاعاتی که کیهان لندن از طریق نمایندگی یک کشور اروپایی در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به دست آورده است، این تاسیسات که در گزارش از آن نام برده نمی‌شود همان تورقوزآباد است، که بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل برای اولین بار در نشستی مطبوعاتی از آن نام برد و در آن زمان عباس عراقچی معاون وزارت خارجه حمهوری اسلامی آن را «دروغی نسنجیده و بی‌محتوا» خواند . تورقوزآباد از توابع کهریزک که نام آن را به شهرک «فاطمیه» تغییر داده‌اند، بیش ار ۲۰ کیلومتر با تهران فاصله ندارد. جمهوری اسلامی تا سال ۲۰۰۹ میلادی وجود تأسیسات فردو را نیز، که در دل کوهی در حومه قم ساخته شده، اساسا انکار می‌کرد.

« #تورقوزآباد » دروغ نبود! «شورآباد» دروغ نبود!
«آباده» هم دروغ نیست!
این #ماله‌_کش_اعظم و معاونش یا خبر ندارند که در این صورت
چه دیپلماتی هستند که اسرائیل از کارهایشان خبر دارند و خودشان
خبر ندارند؟!
یا خبر دارند و دروغ می‌گویند!#کیهان_لندن pic.twitter.com/X15pZUxeRR

— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) September 9, 2019

زیرپا گذاشتن تعهدات اتمی، یکی پس از دیگری، از سوی جمهوری اسلامی اقدام خطرناکی است که به نگرانی‌های زیادی در جامعه جهانی به ویژه در غرب دامن زده است. اتحادیه اروپا و سه کشور اروپایی که در برجام حضور دارند (آلمان، فرانسه و بریتانیا) پس از تزریق گاز به سانتریفیوژهای فردو در دو بیانیه این اقدام را محکوم کرده و از جمهوری اسلامی خواستند تا مفاد مندرج در برجام را رعایت کند. در این دو بیانیه از جمهوری اسلامی خواسته می‌شود «کلیه اقداماتی را که با برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سازگاری ندارد به وضعیت سابق برگرداند». به عبارت دیگر از چهار گامی که تا کنون برداشته است عقب‌نشینی کند.

«مکانیسم ماشه»

این سه کشور اروپایی هشدار می‌دهند که اقدامات اخیر جمهوری اسلامی حفظ برجام را بسیار دشوار ساخته است. برایان هوک رئیس گروه اقدام ایران در وزارت خارجه آمریکا نیز معتقد است «هر گام جمهوری اسلامی قدمی است به سمت مرگ این توافق» و «اگر این روند ادامه پیدا کند کشورهای باقیمانده در برجام نخواهند توانست عمر آن را تضمین کنند.». هایکو ماس وزیر خارجه آلمان که بسیار محافظه‌کار است نیز گویا کاسه صبرش لبریز شده است. هایکو ماس به جمهوری اسلامی هشدار داد که «عدم رعایت تعهدات برجامی می‌تواند بازگشت تحریم‌های بین‌المللی» را به دنبال داشته باشد.

اشاره وزیر خارجه آلمان به بند ۳۷ توافق هسته‌ای است که بر اساس آن در صورت نقض پایبندی جمهوری اسلامی به مفاد این معاهده هرکدام از کشورهای عضو می‌توانند روند بررسی اختلاف‌ها را فعال کنند. در این صورت در فرصتی کمتر از ۶۵ روز این مسئله در صورتی که با توافقی حل نشود به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع خواهد شد و بلافاصله تا اتخاذ تصمیم جدیدی در این رابطه «مکانیسم ماشه» فعال خواهد شد و کلیه تحریم‌ها و مصوباتی که در سال ۲۰۱۵ برداشته شده بودند به صورت خودکار باز خواهند گشت.

اعتراف به شکست

مقامات جمهوری اسلامی این گام‌ها را با هدف تحت فشار دادن کشورهای اروپایی و اخاذی از آنها برداشته‌اند. سیاستی که تا کنون نتیجه نداده است. کشورهای اروپایی نخواستند یا نتوانستند گره مشکلات مالی جمهوری اسلامی را با اقداماتی چون «اینستکس» یا ساز و کار مالی بازکنند و شرایط را برای فروش نفت مهیا سازند. امروز صدور نفت به زیر ۳۰۰ هزار بشکه در روز افت کرده و مشکلات ناشی از آن در حدی است که حسن روحانی مجبور شد اعتراف کند که دولت او دیگر پولی برای اداره کشور ندارد.

حسن روحانی که تا کنون صحبت از «شکوفایی» و «رشد» اقتصاد کشور پس از آغاز تحریم های آمریکا در ماه نوامبر سال گذشته می‌کرد، اخیرا در سفرهای استانی خود در کرمان پذیرفت که «کشور تا کنون برای فروش نفت و حرکت یک نفتکش اینگونه مشکل نداشته است.»  او در ادامه افزود «در شرایط کنونی چگونه می‌توان کشور را اداره کرد؟» در بودجه سال آینده درآمد دولت از مالیات  با خوش‌بینی بیش از حد، ۱۵۰ هزار میلیارد برآورد شده است. آگر فرض را بر این بگذاریم که دولت خواهد توانست ۱۵۰ هزار میلیارد تومان از طریق مالیات وارد خزانه کند، ۳۰۰ هزار میلیارد تومان کسری بودجه خواهد داشت. به گفته حسن روحانی کشور در سال‌های گذشته «با درآمد ۶۰ میلیارد دلاری حاصل از فروش نفت اداره شده است.». با در نظر گرفتن اینکه سیاست فشار حداکثری ایالات متحده همچنان ادامه دارد و در هفته گذشته وزارت بازرگانی این کشور ۲۲ فرد و شرکت دیگر ایرانی و غیرایرانی را در ارتباط با حضور جمهوری اسلامی در جنگ سوریه در فهرست تحریم‌ها قرار داد، مردم باید در انتظار ریاضت‌های بیشتری باشند. سه برابر شدن ناگهانی بهای بنزین و کاهش قابل توجه شمار خانواده‌هایی که یارانه دریافت می‌کنند، از جمله این ریاضت‌ها هستند که در هفته‌ها و ماه‌های آینده تشدید هم خواهند شد.

بازی با دُم شیر

البته برخی در جمهوری اسلامی، بدون توجه به پیامدهای این سیاست‌ها، بر خروج کامل از برجام و حتا از «معاهده منع گسترش سلاح‌های اتمی» یا NPT تاکید دارند. این بحث تا حدی جدی است که حمید بعیدی‌نژاد سفیر جمهوری اسلامی در بریتانیا نیز در حساب کابری خود در توئیتر به آن اشاره کرد. عباسعلی کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان خواهان عدم تعهد جمهوری اسلامی به کلیه شروط مندرج در توافق هسته‌ای یا برجام شد. اینگونه تهدید‌ها نوعی بازی با دُم شیر است. اروپایی‌ها با وجود اعتقاد جدی به حفظ برجام، روز به روز ادامه حیات این توافق را مشکل‌تر می بینند و اگر جمهوری اسلامی به اخاذی‌های خود ادامه دهد، بیشتر از این کشور فاصله گرفته و از سیاست‌‌‌های فشار حداکثری کاخ سفید حمایت خواهند کرد.

گام‌هایی که جمهوری اسلامی از اریبهشت گذشته برای نقض برجام پیموده است، هر روز بخشی از افکار عمومی کشورهای اروپایی را متقاعد می‌سازد که هدف جمهوری اسلامی در نهایت دستیابی به سلاح هسته‌ای است و تنها با هدف کاهش تحریم‌ها امضای خود را زیر پای این تعهد گذاشته است و اعتقادی به آن ندارد. بعید نیست که این‌بار جهان خسته از اخاذی‌های مقامات تهران و ناامید از تغییر سیاست‌های جمهوری اسلامی، سیاست مماشات با این نظام را کنار بگذارد و رودررویی حتا از نوع نظامی آن را بر شرایط کنونی ترجیح دهد.
احمد رأفت

[کیهان لندن شماره ۲۳۷]