گرافیتی یعنی اعتراض، یعنی ترس ندارد

آزاده کریمی؛ علی اشتیاق- پنج نقاش گرافیتی ایرانی برای نخستین بار آثار خود را در شهر برلین به نمایش گذاشتند. اما آثار این هنرمندان برخلاف همیشه، نه بر روی دیوار شهر بلکه در یک گالری به نمایش در‌آمد.

نمایشگاه «تهران ۹۴» در گالری زوموس واقع در خیابان کوتبوسردام شهر برلین برپا شده است تا هنر گرافیتی جوانان ایرانی را در معرض دید مردم پایتخت آلمان قرار دهد.

افتتاحیه این نمایشگاه با استقبال زیادی روبرو شد، به حدی که بازدیدکنندگان صف طویلی مقابل در ورودی گالری تشکیل داده بودند و به دلیل ازدحام جمعیت علاقمندان مجبور بودند به نوبت وارد سالن نمایش شوند.

این نمایشگاه قرار بود شامل آثار هفت هنرمند ایرانی باشد اما به دلیل مشکلات گمرکی و بازگرداندن آثار دو نفر از اعضای این گروه به ایران و کانادا، فقط آثار پنج هنرمند به نمایش در آمده است. ۵ نقاشی که با نام هنری در این نمایشگاه شرکت دارند عبارتند از: bam bam,  Cave2, Hoshvar,
Oham one, Rent one.

آثار گرافیتی نمایشگاه «تهران ۹۴» برخلاف آنچه از هنر نقاشی گرافیتی بر می آید، نه روی دیوار بلکه بر بوم، نقش بسته است. نزدیک به ۳۰ تابلوی دیوارنویسی در سبک‌های متنوع پنج زاویه دید متفاوت از هنر دیوارنویسی ایران را به دوستداران هنر در برلین نشان می‌دهند.

در این نمایشگاه نشانی از گرافیتی‌های نوشتاری مرسوم دیده نمی‌شود و در برخی از آثار با استفاده از فرم حروف فارسی شکلی منحصر به فرد دارند.

این گرافیتی‌ها علاوه بر تنوع کاراکتر تابلوها به شخصیت‌های مشهور تاریخ معاصر ایران هم پرداخته‌اند. در آثار «تهران ۹۴» تابلوهایی از «غلامرضا تختی» کشتی‌گیر بنام ایرانی و «هیچکس» خواننده رپ ایرانی به چشم می‌خورد که بسیار مورد توجه بازدیدکنندگان قرار گرفت تا جایی که تابلوی تختی و دو تابلوی دیگر در  افتتاحیه به فروش رسید.

اما آنچه در این نمایشگاه به چشم نمی خورد، اعتراض و شورش نهفته در گرافیتی است. این کمبود، آثار به نمایش در آمده را به تابلوهای نقاشی خاموشی تبدیل کرده که می توان روی دیوار خانه هم نصب کرد.

یکی از بازدیدکنندگان نمایشگاه «تهران۹۴» می گوید: برایم سوال بود که چطور گرافیتی‌ها را نشان می‌دهند و فکر کردم شاید روی دیوار گالری آنها را کشیده‌اند یا عکس‌هایشان را نشان می‌دهند ولی دیدم که خود نقاشی‌ها را به نمایش‌گذاشته‌اند. البته اینکه کارها در قطعات خیلی کوچک هم نمایش داده شده برایم عجیب است.

او می افزاید: اسم نمایشگاه یعنی «تهران ۹۴» این ذهنیت را به وجود می‌آورد که نشانه‌هایی از تهران را ببینیم ولی تقریبا نمادی از تهران دیده نمی‌شود.

البته «اوهام» یکی از هنرمندان گرافیتی حاضر در این نمایشگاه درباره این نقطه ضعف می‌گوید: منظور ما از عنوان «تهران ۹۴» این نبود که تهران را نشان دهیم، بلکه هدف ما از انتخاب این اسم، حضور هنرمندانی از شهر تهران در سال ۹۴ در برلین پایتخت آلمان بود.

الناز هم که خودش دستی در کار گرافیتی دارد می‌گوید: به نظرم این آثار خیلی با گرافیتی که ما می‌شناسیم متفاوتند. گرافیتی یک اثر بزرگ و معترضانه روی دیوار است ولی آثار این نمایشگاه این طور نیستند. در هر حال خلاقانه عمل شده ولی باید در چنین فرصت‌هایی طیف‌های دیگر هنرمندان گرافیکی هم حضور داشته باشند.

الناز در پاسخ به این پرسش که چقدر نمایشگاه «تهران ۹۴» فرهنگ ایران کنونی را به نمایش گذاشته، می‌گوید: فرهنگ ایرانی که به جوان‌های ایرانی تعلق دارد با آن چیزی که در ذهن جهان جا افتاده فرق دارد و می‌بینیم که چقدر زنده و پویاست.

ایمان یکی دیگر از جوانان حاضر در نمایشگاه می‌گوید: فکر می‌کنم آثار این نمایشگاه طوری انتخاب شده که با جریان گرافیتی کارهای غربی هماهنگ باشد، چون ما گرافیتی‌های خیلی هیجان انگیزتری داریم که برای بازدیدکننده برلینی جالب است.

او می‌افزاید: قطعا برگزار کنندگان نمایشگاه تجربه اولشان بود و دستشان تنگ است ولی جای خیلی از گرافیتی‌های اینجا در این نمایشگاه خالی است.

ایمان درباره خالی بودن نمایشگاه از اعتراض می گوید: گرافیتی اعتراض دارد و جزو هنرهای لحظه‌ای است. هر اتفاقی که در ایران می‌افتد، بازتابش را در گرافیتی می‌توانید ببینید که هم شهرداری با سفید کردن دیوار متوجه‌اش هست و هم مردم خیابان. به غیر از  جریان هنر تزئینی که باید شهر را زیبا کرد، گرافیتی فریادهای آدم‌های دیوانه است که جرات دارند زیر فشار کار کنند.

او می افزاید: جای «نفیر» و «بلک هند» و کسانی که در هر جریان سیاسی و اجتماعی گرافیتی کار کرده‌اند، در این نمایشگاه خالی است و به نظرم آنها هم برای مخاطب خارجی جذابند. چون هر کس اسم ایران را می‌شنود اول به یاد بمب اتمی و سیاست می‌افتد و کمتر کسی فکر می‌کند که جوانان ایرانی هم هستند که زیر پل «دراگ» می‌زنند و گرافیتی می‌کشند. همه به این فکر می‌کنند که فلان آدم در مترو کشته شد، چون دستفروش بود و شهرداری اجازه کار به او نداد ولی نمی‌بینند که چطور «نفیر» فردای آن روز، آرم شهرداری را با چوبه دار کشید تا این جریان را نشان دهد.