اتاق بازرگانی تهران اعلام کرده است میزان صادرات کالایی ایران به ترکیه ۵۲.۸ درصد کاهش یافته است. از سوی دیگر گزارش‌ها نشان می‌دهد روابط تجاری ایران با ارمنستان و دیگر کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا بر خلاف ادعای مقامات جمهوری اسلامی پیشرفت نکرده و محدودیت‌های جدی در این زمینه وجود دارد.
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران به تازگی گزارشی با موضوع واکاوی تجارت کالایی ایران و ترکیه را ارائه کرده که بر اساس آن تجارت کالایی ایران (به همراه نفت) با کشور ترکیه در سال ۲۰۱۹ حدود ۵.۶ میلیارد دلار بوده که ۳.۲ میلیارد دلار مربوط به واردات ایران از ترکیه و ۳.۳ میلیارد دلار هم مربوط به صادرات ایران به ترکیه است.
این ارقام نشان می‌دهد کل تجارت کالایی ایران به ترکیه در سال ۲۰۱۹ در مقایسه با سال ۲۰۱۸ با افت ۴۰درصدی همراه بوده که منشاء اصلی آن کاهش ۵۲.۸ درصدی صادرات کالایی ایران به ترکیه است. صادرات کالایی ترکیه به ایران در سال ۲۰۱۹ حدود ۳۱.۲ میلیارد دلار است که فقط ۳.۲ درصد نسبت به سال ۲۰۱۸، افت داشته است.
این روند نزولی همچنین از فصل دوم ۲۰۱۹ آغاز شده و در فصل سوم بر شدت کاهش افزوده شده و در فصل چهارم ۲۰۱۹ با مقدار جزیی افت، به رقم ۲۶۸ میلیون دلار می‌رسد. در مقابل اما روند صادرات ترکیه به ایران تقریباً روند باثباتی طی دو سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ داشته است.
میزان تبادلات تجاری ایران با ترکیه در حالی به زیان ایران منفی شده است که ارتباطات تجاری ایران با کشورهای دیگری که همواره روابط سیاسی و تجاری خوبی با هم داشته‌اند نیز وضعیت مناسبی ندارد. مشکلات تحریمی و عدم امکان تبادلات مالی موجب شده است که حتی هم‌پیمانان ایران نیز برای تجارت با بخش دولتی و خصوصی ایران با مشکلاتی روبرو باشند.
هرویک یاریجانیان رئیس اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان با اشاره به اینکه تقریبا روابط تجاری میان ایران و ارمنستان وجود ندارد گفته است که «با وجود سابقه دیرینه ارتباط دو کشور و نزدیکی اجتماعی و فرهنگی که بین دو ملت برقرار است اما متاسفانه در حوزه اقتصادی نتوانستیم به طور شایسته با یکدیگر ارتباط داشته باشیم.»
به گفته هرویک یاریجانیان «سطح پایین روابط تجاری میان دو کشور گفته است که دلیل اصلی پایین بودن رابطه تجاری، نبود ارتباط بانکی بین دو کشور است، به خصوص در بحث FATF و مبارزه با پولشویی و قاچاق، دولت ارمنستان بسیار سخت‌گیر و حساس است.»
ایران و ارمنستان از هنگام فروپاشی شوروی و تشکیل کشور ارمنستان روابط سیاسی، فرهنگی و اقتصادی گسترده‌ای با هم داشته‌اند و جمهوری اسلامی همواره یکی از حامیان اصلی ارمنستان بویژه در رویارویی این کشور با ترکیه و جمهوری آذربایجان به شمار می‌رفته است.
همکاری گسترده دو کشور موجب افتتاح یک شعبه بانک ملت در ارمنستان در اواخر دهه هشتاد خورشیدی شد اما اکنون به گفته رئیس اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان این شعبه بانک ملت در قالب یک بانک ارمنی فعالیت می‌کند: «در ایروان یک شعبه بانک ملت فعال است اما این شعبه زیر نظر بانک مرکزی ارمنستان فعالیت می‌کند و عملا یک بانک ارمنی با اسم ایرانی است.»
هرویک یاریجانیان در حالی از وجود محدودیت‌های جدی مالی برای معامله با ایران خبر داده است که در مقابل مقامات جمهوری اسلامی تلاش دارند تجارت با کشورهای اتحادیه اوراسیا را مطلوب و رو به گسترش عنوان کنند.
دی‌ماه سال و درست در زمانی که رئیس اتاق بازرگانی ایران و ارمنستان از عدم وجود روابط تجاری با ایران خبر داده بود، روح‌الله لطیفی دبیر شورای اطلاع رسانی گمرک مدعی شد صادرات ایران به کشورهای اوراسیا افزایش یافته است!
روح الله‌لطیفی گفته بود: «صادرات کشور طی نه ماهه سال جاری به ۵ کشور ارمنستان، بلاروس، قرقیزستان، قزاقستان و روسیه، در مجموع دومیلیون و ۵۱۹ هزار تن و به ارزش ۷۸۳ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال ۹۷ از افزایش ۱۱۶ درصدی در وزن و همچنین افزایش ۷۲ درصدی در ارزش برخوردار است.»
قابل توجه اینکه اساساً تجارت تدریجی با کشورهای اتحادیه اوراسیا از آبان سال جاری آغاز شده است! تلاش چند ساله ایران برای عضویت در اتحادیه اوراسیا نتوانسته است تا کنون نتیجه‌بخش باشد و پس از چند سال تلاش نهایتاً قرار شده است طی یک دوره سه ساله که از آبان امسال آغاز شد ایران به صورت تدریجی تجارت خود با این کشورها را افزایش داده تا پس از آن درباره عضویت قطعی ایران در این اتحادیه از سوی اعضا تصمیم‌گیری شود.
اتحادیه اوراسیا متشکل از پنج کشور روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، بلاروس و ارمنستان است که از ژانویه ۲۰۱۵ آغاز بکار کرد. این اتحادیه ۱۸۳ میلیون نفر جمعیت معادل ۵.۲ درصد جمعیت جهان را در خود جای داده و حدود ۷۵۰ میلیارد دلار در سال مبادلات تجاری دارد.
