در پی شیوع کُرونا معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با اعلام «شرایط خاص» برای سفر، اعلام کرد در این شرایط کنسل کردن سفر مشمول جریمه نمی‌شود و وجوه دریافت‌شده باید کامل به مردم برگردانده شود. وزارت راه نیز در بخشنامه‌ای مشابه خواستار برگشت وجه کامل بلیت‌های کنسل شده قطار، اتوبوس و هواپیما به مردم شده بود.
این تصمیم وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اما با مخالفت و انتقاد شدید آژانس‌های مسافرتی روبرو شده است.
پس از اعلام رسمی شیوع کُرونا در ایران چند کشور که از جمله مقاصد گردشگری مسافران ایرانی به شمار می‌رفتند مرزهای زمینی و هوایی خود با ایران را بستند. بسته شدن مرزها و معلق شدن پرواز ایرلاین‌های خارجی به مقصد ایران بسیاری از مسافران ایرانی را که از پیش بلیت خریداری کرده بودند سرگردان کرد.
از سوی دیگر وحشت از کُرونا موجب شده بسیاری از افرادی که تورهای نوروزی داخلی یا بلیت هواپیما تهیه کرده بودند خواستار لغو تور و بلیت خود شوند.
پیشنهاد لغو سفر از جمله پیشنهادات کارشناسان نیز بوده و در نتیجه دولت شرایط کنسل کردن تور یا بلیت را ارائه کرد. وزارت گردشگری روز سه‌شنبه ششم اسفند اعلام کرد «در چارچوب بند یک ماده ۱۳ تصویب‌نامه حقوق شهروندی، مفاد قرارداد گشت‌های داخلی و خروجی و ماده ۱۲ شیوه‌نامه اجرایی ذخیره اتاق و ابطال آن در واحدهای اقامتی، چنانچه از تاریخ اول اسفندماه امسال تا اطلاع ثانوی، گردشگری درخواست انصراف از سفر داشته باشد، کلیه تأسیسات گردشگری و دفاتر خدمات مسافرتی و گردشگری بدون هیچگونه جریمه‌ای نسبت به استرداد وجوه دریافتی از گردشگران اقدام می‌کنند.»
این بخشنامه اما موجی از اعتراض آژانس‌ها و شرکت‌های مسافرتی را در بر داشته است. انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی و جهانگردی ایران در نامه‌ای به وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اعلام کرد که لغو سفرهای خارجی بدون کسر جریمه ممکن نیست.
حرمت‌الله رفیعی رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران نیز در نامه‌ای خطاب به علی‌اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نوشته که «بخشی از هزینه‌های پرداختی سفر، از جمله ویزا، اقامت در هتل‌های خارج از کشور با هزینه بلیت پروازها، قطارها و اتوبوس‌های خریداری شده برای سفرهایی که مبدا و مقصد آن در خارج از ایران است، قابل استرداد به مسافران نیست.»
به عقیده رئیس هیئت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات هوایی و مسافرتی ایران، «وقتی بیشتر کشورها مسافر ایرانی را نمی‌پذیرند و مردم حتی اگر بخواهند نمی‌توانند سفر بروند، چرا ایرلاین‌ها هزینه‌ها را کامل برنمی‌گردانند، این کسر از جریمه بابت چیست؟! ایرلاین‌های خارجی هم که خودشان تصمیم گرفته‌اند مسافر خارجی را جابجا نکنند، باید هزینه بلیت را کامل برگردانند، چطور وقتی قضیه هواپیمای اوکراینی پیش آمد و اروپایی‌ها سفرشان را لغو کردند، تمام پولشان را گرفتند، چرا ما نتوانیم؟! باید با طرف‌های خارجی از جمله ایرلاین‌ها و هتل‌ها صحبت کنیم پول کنسلی‌ها را سریع‌تر برگردانند. شرایط کشور ما فورس‌ماژور است، این وضعیت را طرف‌های خارجی با لغو پروازهایشان و بستن مرزهایشان به روی ایران حتما متوجه شده‌اند.»
حرمت‌الله رفیعی همچنین در گفتگو با خبرگزاری ایسنا گفته است: «اگر آژانس‌ها مدارک و اسناد مثبت دال بر هزینه‌های غیرقابل برگشت ارائه دهند، در انجمن صنفی با حضور نماینده تعزیرات، بررسی و در صورت تایید، مسافر نسبت به شرایط موجود توجیه می‌شود.»
سهند عقدایی مدیر یکی از دفاتر خدمات مسافرتی نیز به این خبرگزاری گفته که اجرای ابلاغیه معاونت گردشگری امکانپذیر نبوده و این دستور منجر به درگیری وسیع هزاران مسافر تورهای خروجی با دفاتر خدمات مسافرتی شده و نهایتا امکان ادامه فعالیت را از دفاتر سلب خواهد کرد.
سهند عقدایی افزوده که «در روزهای نوروز تورهای گروهی متعددی به کشورهای اروپایی، برزیل، آفریقای جنوبی، ویتنام، ژاپن و… انجام می‌شود. در این مقاصد هرگز به صورت مجزا خدمات خریداری نشده و مجموع اجزای سفر شامل هتل، پروازهای داخلی در مقصد، خدمات گشت، غذا و… در قالب یک پکیج از سوی کارگزاران مقصد ارائه شده و تورگردانان ایرانی پس از توافق بر سر قیمت، آن پکیج را خریداری می‌کنند و از چند ماه قبل از نوروز به تدریج مبالغی را به کارگزاران پرداخت می‌کنند. پیکیج کارگزاران دارای شرایط کنسلی است و مطابق عرف جهانی توریسم تقریبا از یک ماه قبل از سفر تمام مبالغ پرداخت شده غیرقابل برگشت خواهد بود.»
با اینهمه، با وجود اعلام شرایط خاص یا همان «فورس‌ماژور» از سوی وزارتخانه‌های راه و گردشگری، همچنان برخی هتل‌ها، آژانس‌ها شرکت‌های هواپیمایی و قطارها این بخشنامه را رعایت نکرده و طبق معمول مردم هستند که در کشاکش بین بخشنامه‌های دولتی و زیان‌های مالی سرمایه‌گذاران، بلاتکلیف و سرگردان مانده‌اند.
