سازمان جنگل‌ها با ارائه گزارشی اعلام کرده حدود ۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار دارند و تقریبا از نیمی از این مساحت اکنون «مناطق بحرانی بیابانی» هستند.
بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها، ایران ۱.۲ درصد خشکی‌های جهان، ۲.۴ درصد پدیده‌های بیابانی فاقد پوشش و ۳.۰۸ درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است. ۶۱ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که ۳.۱ برابر درصد جهانی است.
بر اساس این گزارش سرانه بیابان در ایران ۰.۵۰ هکتار است در حالی که سرانه جهانی آن ۰.۲۲ هکتار گزارش شده است.
سازمان جنگل‌ها به اقداماتی برای مقابله با گسترش بیابان‌زدایی اشاره و تأکید کرده که اراضی بیابانی ایران در حال گسترش است: «طی سال گذشته در ۲۲ استان ایران که شامل ۱۴۰ شهرستان است در ۴۴۸ موقعیت اقدامات بیابان‌زدایی انجام شد که در مجموع ۳۴ هزار هکتار نهال‌کاری، ۱۰ هزار هکتار مالچ‌پاشی، ۹۰۰۰ هکتار احداث مدیریت هرزآب و ۴۴ هزار هکتار بادشکن بوده است. با این وجود هنوز اراضی بیابانی زیادی در ایران وجود دارد و قرار است که طی سال جاری نیز اقدامات مقابله با بیابان‌زایی در ۱۲۱ هزار هکتار انجام شود.»
در این گزارش تأکید شده که ۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار دارند که از این مقدار ۱۴ میلیون هکتار به عنوان مناطق بحرانی بیابانی هستند. در میان اراضی بیابانی، کویرها ۱۷.۹ درصد و اراضی بدون پوشش ۵۳.۳ درصد را شامل می‌شود.
بارش کم، دامنه نوسان دمای شدید، دمای بالا، تبخیر زیاد و پوشش گیاهی فقیر و پراکنده از جمله ویژگی‌های بیابان است. در مناطق بیابانی تبخیر تقریبا دو برابر بارش است و باد عامل اصلی تخریب و فرسایش است. خاک‌ها در مناطق بیابانی نیز دارای مواد آلی کم و اغلب جوان و کم تحول یافته هستند.
بیابان به مناطق دارای اقلیم فراخشک و خشک که میزان متوسط بارندگی سالیانه آن کمتر از ۵۰ میلیمتر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن کمتر از ۱۰ درصد باشد، گفته می‌شود.
فرهاد سرداری مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری ایران خردادماه سال گذشته هشدار داده بود که «با توجه به تغییر اقلیم، کاهش بارندگی‌ها، کاهش توان بیولوژیک و افزایش بهره‌برداری‌ها ۱۰۰ میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض پدیده بیابانی شدن قرار دارد.»
فرهاد سرداری گفته بود که «برخی بر این باورند که تنها عامل بیابانی شدن اراضی، فرسایش بادی است در حالی که این یک پدیده انتزاعی نیست و برای همه معضل به شمار می‌رود، بنابراین کنترل این پدیده همکاری دستگاه‌های مختلف را می‌طلبد.»
او افزوده بود که «پدیده بیابان‌زایی علاوه بر فرسایش بادی ناشی از عواملی همچون تخریب سرزمین، تغییر اقلیم، زمین شناسی، پوشش گیاهی، کشاورزی، آب، محیطی، اقتصادی، اجتماعی، تکنولوژی توسعه شهری، فعالیت‌های انسانی، بهره برداری‌های ناپایدار است که باعث کاهش توان بیولوژیک خاک در اراضی دیم و مراتع و جنگل‌ها در مناطق خشک و نیمه خشک، خشک و نیمه مرطوب می‌شود.»
مدیرکل دفتر امور بیابان سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری توضیح داده بود که «طبق آمارها حدود یک سوم سطح زمین در جهان پتانسیل بیابانی شدن را دارد و این مهم تنها شامل اراضی بی آب و علف نمی‌شود بلکه در مناطق جنگلی نیز با کاهش بارندگی‌ها و پوشش گیاهی و کاهش توان بیولوژیک، تخریب سرزمین اتفاق می‌افتد و می‌تواند نیمی از جمعیت جهان را تحت تأثیر خود قرار دهد.»
او افزوده بود که «ممکن است در منطقه‌ای ۵۰ تا ۷۰ درصد پوشش گیاهی داشته باشیم اما زمانی که توان تولید بیولوژیک به ۴۰ درصد می‌رسد در آن منطقه بیابان اتفاق می‌افتد.»
همانطور که فرهاد سرداری توضیح داده گسترش بیابان‌های ایران تنها در استان‌های خشکی چون سیستان و بلوچستان، یزد و کرمان اتفاق نمی‌افتد و استان‌هایی با پوشش گیاهی مطلوب نیز دچار این پدیده هستند.
اسفندیار خزایی مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان تیرماه سال جاری خبر داد که ۶۵ هزار هکتار از اراضی استان همدان در آستانه بیابانی شدن قرار دارند و ۲۶ هزار هکتار آن در عرصه‌های منابع طبیعی است.
هومان خاکپور سرپرست معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری نیز هفته گذشته اعلام کرد که ۲۰ درصد اراضی این استان مستعد بیابانی شدن است.
استان چهارمحال و بختیاری از جمله استان‌های پر آب به شمار می‌رود اما به گفته هومان خاکپور «اُفت آب‌های زیرزمینی در مناطقی، چون دشت شهرکرد و خانمیرزا و از بین رفتن پوشش گیاهی سبب گسترش بیابان در این مناطق شده است.
او همچنین گفته که «افزایش فرسایش خاک، افزایش آورد رسوبی رودخانه‌ها، کاهش تنوع پوشش گیاهی و جانوری، کاهش توان اراضی در تولید محصولات کشاورزی، ظهور پدیده فرسایش بادی، کمبود بارش‌ها و تغییر رفتار بارندگی، کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و تاب‌آوری محیطی از جمله شاخص‌های بیابانی شدن است.»
استان گلستان یکی از استان‌های سرسبز دیگری است که در معرضه بیابان‌زایی قرار دارد. ابوطالب قزلسفلو مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان خرداد ۱۳۹۷ گفته بود که «حدود ۳۰۰ هزار هکتار از اراضی مناطق شمالی و مرزی استان در معرض بیابانی شدن و تبدیل به دشت رسوبی شور است.»
