احمد رأفت – ویروس کُرونا جشنواره‌های سینمایی را یا تعطیل کرده و یا مجبور ساخته با محدویت‌های بسیار برگزار شوند. جشنواره فیلم ونیز قدیمی‌ترین جشنواره سینمایی جهان نیز با محدودیت‌های بسیار برگزار شد اگرچه اولین جشنواره‌ای بود که نخواست به فضای مجازی کوچ کند.
۶۴امین جشنواره لندن که ۷ اکتبر آغار به کار کرد و تا ۱۸ همین ماه ادامه خواهد یافت، به صورت دوگانه حضوری- مجازی برگزار می‌شود. بخش‌های قابل توجهی از این جشنواره امسال حذف شده بودند، از جمله بخشی که با نام «گالا» برگزار می‌شد و لندنی‌ها می‌توانستند شاهد حضور کارگردانان و هنرپیشگان محبوب خود روی فرش قرمز باشند.
در جشنواره امسال لندن از بخش رقابتی نیز خبری نبود و چند بخش کناری چون «خنده،» «بحث» و «آفرینش» هم میزبان تعداد محدودی فیلم بودند. مدیران جشنواره لندن برای جبران این کاستی‌ها و محدود ساختن خسارت‌های مالی ناشی از شرایط کرونایی تصمیم گرفتند همزمان برخی از فیلم‌های حاضر در این جشنواره را در برخی دیگر از شهرهای بریتانیا چون بلفاست، گلاسکو و منچستر نیز اکران کنند.
امسال در بسیاری از جشنواره‌ها، چه حضوری و چه مجازی، فیلم‌هایی در مورد تبعیض نژادی حضوری پر رنگ دارند. جشنواره لندن که همیشه نگاهی ویژه به سینمای کارگردانان رنگین‌پوست داشته نیز نمی‌توانست از این قاعده مستثنا باشد. این جشنواره با فیلم «من‌گروو» (Mangrove) استیو مک کوئین، کارگردان بریتانیایی، آغاز به کار کرد. «من‌گروو» داستان سیاه‌پوستی در شهر لندن است که پس از افتتاح رستورانش در محله «ناتینگ‌هیل» مورد آزار پلیس قرار می‌گیرد. «مون‌گروو» ولی بیش از یک فیلم داستانی به یک بیانیه سیاسی علیه نژادپرستی شباهت دارد. برخی معتقدند که استیو مک‌کوئین با این فیلم خواسته است به نوعی سوار بر موجی شود که پس از کشته شدن یک شهروند سیاه‌پوست در آمریکا در سراسر جهان به راه افتاد.
یک فیلم بلند داستانی، دو فیلم کوتاه و یک اثر ترمیم شده نیز سینمای ایران را در ۶۴امین جشنواره سینمایی لندن نمایندگی می‌کردند. از فیلم فرنوش صمدی با عنوان «خط فرضی» آغاز کنیم. فرنوش صمدی در گذشته با چند فیلم کوتاه در بسیاری از جشنواره‌های بین‌المللی حضور داشته است. فیلم کوتاه «سکوت» فرنوش صمدی که کاری مشترک با علی عسگری است، در سال ۲۰۱۶ توانست جوایز بسیاری را در سراسر جهان به دست آورد. «خط فرضی« اولین کار بلند و داستانی این کارگردان است.
خط فرضی یا «۱۸۰-Degree rule» اصطلاحی تخصصی است که در سینما از آن استفاده می‌شود. «خط فرضی» یا «قانون ۱۸۰ درجه» خطی راهنما و فرضی در فیلم‌برداری و تدوین است که بر اساس آن باید روابط چپ و راست دو کاراکتر در یک سکانس به صورت یکسان باشد. فرمولی که در فیلمنامه‌نویسی نیز به نوعی رعایت می‌شود تا دو شخصیت داستان به بکدیگر در نمایی ۱۸۰ درجه و نه خارج از آن در ارتباط قرار گیرند. «خط فرضی» فرنوش صمدی با کارهای گذشته این کارگردان تفاوت زیادی ندارد و روایتی زنانه را به روی پرده سینما منتقل می‌کند. روایت مادری که در یک حادثه که به مرگ فرزندش می‌انجامد، مسئول قلمداد می‌شود.
داستان فیلم که به نوعی حضور عوامل فرهنگ مردسالار را در جامعه را به تصویر می‌کشد می‌توانست کاری جالب باشد، ولی فرنوش صمدی نیز مانند بسیاری از کارگردانان فیلم‌های کوتاه، زمانی که که قدم به دنیای فیلم‌های بلند داستانی می‌گذارند چنین به نظر می‌آید که برای ارائه ۹۰ دقیقه فیلم کم آورده است. البته بازی سحر دولتشاهی در نقش مادر «مقصر» بسیار جالب است در حالی که نقش‌آفرینی پژمان جمشیدی در نقش همسرش واقعا تاسف‌آور است.
فیلم کوتاه «شاهد» به کارگردانی علی عسگری نیز در جشنواره لندن اکران شد. فرنوش صمدی در نوشتن این فیلم با علی عسگری همکاری داشته است.
«آشو» نیز مستندی ۳۰ دقیقه‌ای است که توسط جعفر نجفی کارگردانی شده است. «آشو» داستان کودک چوپانی در روستایی در چهارمحال و بختیاری است. «آشو» که دلبسته‌ی سینما و بازیگری است، از صبح تا شب با گله‌اش مشغول است و در حال دست و پنجه نرم کردن با مشکلات زندگی روزمره و کارش، اما همزمان با عشقی که به فیلم‌های مطرح سینمای جهان و بازیگری دارد، زندگی‌اش آمیخته به رویاهایش می‌شود. یکی از رویاهای این کودک چوپان ازدواج با هنرپیشه معروف آمریکایی جودی فاستر، برنده دو جایزه اسکار، است.
جشنواره سینمایی لندن فرصتی بود برای دیدن فیلمی که انگشت‌شمار افرادی توانسته‌اند این کار محمدرضا اصلانی را که چند سال قبل از انقلاب در جشنواره فیلم تهران اکران شده بود ببینند. این فیلم که قبل از انقلاب به خاطر بی‌اعتنایی منتقدین به سینما راه نیافت و پس از انقلاب هم توقیف شد، بدون شک یکی از خلاق‌ترین فیلم‌های ایرانی است که با توجه به زمان فیلم‌برداری می‌توان آن را اوج توانایی‌های فنی سینمای ایران نیز به حساب آورد. از عوامل این فیلم می‌توان به هوشنگ بهارلو فبلمبردار، بازیگرانی چون فخری خوروش و شهره آغداشلو و محمدعلی کشاورز و همچنین شیدا قرچه‌داغی اشاره کرد که موسیقی «شطرنج باد» ساخته‌ی اوست.
«شطرنج باد» داستانی را از دوران قاجار روایت می‌کند که فساد در آن گسترده بود و شکاف‌های اجتماعی بیداد می‌کرد. در فیلم ترمیم شده‌ای که امروز می‌توان دید، صحنه‌هایی نیز گنجانده شده که در زمان اکران در جشنواره فیلم تهران حذف شده بودند. «شطرنج باد» که تهیه‌کننده آن بهمن فرمان‌آرا است، در بهترین کارگاه مرمت فیلم جهان، در شهر بولونیای ایتالیا جان تازه‌ای یافته است.
بخش عمده بودجه آن کارگاه توسط «بنیاد مارتین اسکورسیزی» تامین می‌شود. البته «شطرنج باد» اولین فیلم ایرانی نیست که به دست مرمت‌کاران ایتالیایی جان تازه‌ای یافته است.
این کارگاه علاوه بر «شطرنج باد»، کارهایی از ابراهیم گلستان چون »حشت و آینه»، «تپه‌های مارلیک» و «خانه سیاه است» فروغ فرخزاد، «رگبار» بهرام بیضایی و فیلم‌های کوتاه قبل از انقلاب عباس کیارستمی را هم مرمت کرده است. این کارگاه که وابسته به سینماتک بولونیا است، هرساله جشنواره‌ای نیز با عنوان »سینمای بازیافته» (Cinema Ritrovata) نیز برگزار می‌کند که تا کنون فیلم‌های ساموئل خاچیکیان و یا فیلم‌های کوتاه عباس کیارستمی را نیز اکران کرده است.
