«فردا گذر خواهم کرد»؛ عشق‌های فراتر از مرزهای جغرافیایی

کتایون حلاجان – ششمین فیلم بلند داستانی سپیده فارسی با نام «فردا گذر خواهم کرد» (I Will Cross Tomorrow) را به زودی بر پرده سینما خواهیم دید.

فیلم داستانی عاشقانه را دنبال می‌کند که در متن خود به مشکلات کشور یونان، جنگ سوریه و موضوع مهاجران و گذر آنها از مرز یونان می‌پردازد. پرداختن به مسائل اجتماعی، سیاسی و موضوعات انسانی در فیلم‌های سپیده فارسی جایگاه ویژه‌ای دارند. کاراکترهای او با تمام پیچیدگی‌های زندگی و مشکلاتی که در اجتماع و پیرامون خودشان وجود دارد، همچنان پایبند به احساسات و عواطف انسانی هستند و آن را تا حد امکان از زیر بار مشکلات عبور می‌دهند.

سپیده فارسی سال‌هاست که ساکن فرانسه است. وی پیش از این فیلم «گل سرخ» را با موضوع اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری اسلامی در ایران در سال ١٣٨٨ ساخت. فیلم «گل سرخ» علاوه بر پرداختن به تحولات ایران در سال ١٣٨٨ در میان جنب و جوش‌ها و عصیان و فریاد نسل جوان، به رابطه‌ای ظریف و عاشقانه از دو نسل متفاوت نیز اشاره دارد. آخرین ساخته‌ی او نیز به نوعی به موضوعی انسانی و عاشقانه می‌پردازد.

https://kayhan.london/1394/07/22/%d9%86%d8%b3%d9%84-%da%af%d9%84-%d8%b3%d8%b1%d8%ae%d8%8c-%d9%86%d8%b3%d9%84-%d8%aa%d8%b4%d9%86%d9%87%e2%80%8c%db%8c-%d8%a2%d8%b2%d8%a7%d8%af%db%8c-2

فیلم «فردا گذر خواهم کرد» در یونان‌ در شهر آتن و میتیلینی (جزیره لسبوس) فیلمبرداری شده است. این فیلم تا حال در جشنواره‌های بین‌المللی فیلم ورشو، امیان (فرانسه) و جشنواره تسالونیکی در (یونان) حضور داشته است. فیلم همچنین در ماه ژوئیه ٢٠٢٠ در کشور لوکزامبورگ به نمایش عمومی در آمد. اکران سینمایی آن در پاریس اما به دلیل محدودیت‌های ناشی از شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سینماها به تعویق افتاده است.

پیش از این سپیده فارسی فیلم مستندی را نیز با عنوان «هفت پرده» در افغانستان به پایان رساند که در جشنواره «مارسی» در بخش فیلم فرانسه برنده جایزه اول شد. با این فیلمساز در مورد فعالیت‌های هنری وی به گفتگو نشستیم.

– لطفا کمی ‌از انگیزه ساخت مستند «هفت پرده» بگویید تا برسیم به فیلم داستانی «فردا گذر خواهم کرد».

– مستند «هفت پرده» در سال ٢٠١۶ در منطقه بامیان و کابل در افغانستان ساخته شد. داستان به این صورت بود که در پانزدهمین سالگرد تخریب تندیس‌های عظیم بودا در بامیان توسط طالبان، بخش فرهنگی  سفارت فرانسه از هنرمندان کشورهای مختلف دعوت کرد تا واکنش‌های شخصی خود را نسبت به این فاجعه بازتاب دهند. من به دلیل ریشه‌های خانوادگی‌ام به افغانستان تعلق خاطر خاصی دارم. درواقع تبار پدربزرگ من از هرات است. او سال‌ها پیش به ایران آمد و مقیم مشهد شد. پیش از این در سال ٢٠٠٧ نیز به همراه پدر و دخترم به برای ساخت فیلمی ‌مستند به نام «هرات» به افغانستان سفر کرده بودم. فیلم درواقع یک فیلم جاده‌ای بود در جهت عکس مسیری که پدربزرگم از هرات برای رسیدن به ایران طی کرده بود. در سال ۲۰۱۶ نیز از دعوت سفارت فرانسه استقبال کردم و به افغانستان رفتم. اما زمانی که به آنجا رسیدم متوجه سوژه‌های دیگری شدم که تخریب بامیان تنها یکی از آنها بود. به این ترتیب وارد یک جمع‌بندی شخصی از وضعیت افغانستان و وضع زندگی روزانه‌ی مردم افغانستان پانزده سال پس از شکست طالبان شدم که حاصل آن مستندی در هفت فصل (پرده) شد.

-با چه سوژه‌هایی و از کدام زاویه به مردم بومی و دیگران در این سرزمین نگاه کردید؟

– در زمان ساخت فیلم «هفت پرده» تلاش کردم یک جمع‌بندی شخصی انجام دهم درباره وضعیت مردم بومی ‌در مقایسه با کسانی که از کشورهای دیگر به دلایل مختلف به عنوان دیپلمات، نیروی ارتشی و یا مددکار برای کمک به آنجا می‌آمدند. دو نوع زندگی با تفاوت‌های بسیار؛ خارجی‌هایی که در افغانستان زندگی می‌کنند و مشغول کار هستند با اینکه به نظر می‌رسد که از آزادی بیشتری نسبت به بومیان برخوردارند اما درواقع به دلیل مسائل امنیتی مجبورند در یک قفس طلایی زندگی کنند و زندگی بسیار خاصی دارند. این در حالیست که افغان‌ها با تمام خطراتی که در زندگی روزمره  با آن روبرو هستند ریسک بیشتری می‌کنند و در عمل از آزادی بیشتری هم برخوردارند! زندگی هر روز آنها به دلیل بمب‌گذاری‌ها و عملیات انتحاری که توسط طالبان و در این سال‌های اخیر داعش هم به آن اضافه شده، مدام در مخاطره است. اما زندگی همچنان در دل خطر اما آزادانه جریان دارد. تخریب بامیان فاجعه بسیار بزرگی بوده و هست. اما اینکه بعد از آن بر سر مردم در افغانستان چه آمده، مرا بیشتر درگیر کرد. «هفت پرده» این پرسش را مطرح می‌کند که آیا واقعا جنگ تمام شده؟!  یا همچنان زیر پوست این کشور ادامه دارد!

– «فردا گذر خواهم کرد» نام فیلم داستانی تازه‌ی شماست که به زودی در سینماها اکران خواهد شد. سناریو این فیلم نیز نوشته خود شماست. لطفا در مورد شکل گرفتن داستان و دلیل انتخاب یونان به عنوان مکان فیلم‌برداری برای ما توضیح دهید.

– داستان مهاجرت و نگاه به آن «دیگری» که با تو متفاوت است اما از دیدگاه انسانی، یکی مانند توست و تفاوتی با یکدیگر ندارید برای من همیشه مهم بوده. مسئله مهاجرت و تجربه زندگی در غربت در زندگی بسیاری از انسان‌ها از جمله ما ایرانی‌ها اتفاق افتاده.

موج بزرگ مهاجرت ایرانیان از نخستین روزهای پس از انقلاب اسلامی شروع شد و تا امروز نیز ادامه دارد. موضوع دوگانگی در کشور میزبان همیشه فکر مرا به خود مشغول کرده. یک سناریو سه‌گانه درباره این مسئله نوشته بودم که دو بخش دیگر آن به دلایل تولیدی هنوز ساخته نشده. درواقع فیلم «فردا گذر خواهم کرد»  بخش اول آن سه‌گانه است.

فیلم ابتدا قرار بود در شهری در جنوب مدیترانه روایت شود. زمانی که مشغول نوشتن آن بودم تصمیم داشتم در بندر «مارسی» فیلمبرداری کنم اما با فاصله‌ای که بین زمان نوشتن سناریو و ساخت آن افتاد، پس‌زمینه اجتماعی و سیاسی در «مارسی» بسیار تغییر کرد. از سال ٢٠١٣ که مارسی پایتخت فرهنگی اروپا شد، چهره شهر بسیار تغییر کرده و حتی مهاجران نیز مسیر ورود خود به اروپا را به سمت ایتالیا و یونان تغییر داده‌اند. به هر حال برای داستانی که می‌خواستم روایت کنم یونان جای بهتری بود. همچنین تجربه من از یونان برای ساخت فیلم «گل سرخ» بسیار خوشایند بود و احساس نزدیکی بیشتری به این کشور می‌کردم. قصه را برای جغرافیای یونان بازنویسی کردم اما در اصل آن تغییری ایجاد نشد. داستان دو بیگانه که با هم مواجه می‌شوند و بی‌هیچ دلیل منطقی، بجز عشق، بهم نزدیک می‌شوند. در این فیلم سعی نکردم وارد کلیشه‌ی مرسوم مربوط به مشکلات مهاجران بشوم. گو اینکه به هر حال هر کلیشه‌ای واقعیتی را در خود دارد که بر اثر تکرار تبدیل به کلیشه شده.

در ساخت این فیلم سعی کردم مشکلات داخلی کشور یونان و مسئله مهاجران که مزید بر آن می‌شود را به چالش بکشم. تلاشم بر این بود که انسان‌ها فراتر از تفاوت‌های اجتماعی و فرهنگی که با یکدیگر دارند بتوانند با هم روبرو شوند. دو انسان بدون مرزبندی‌های مرسوم فرهنگی و اجتماعی جایی بهم وصل می‌‌شوند، بهم عشق می‌ورزند و بعد به دلیل سرنوشت‌های متفاوت از یکدیگر جدا می‌شوند. اما در دوره‌ای که سرنوشت‌شان به یکدیگر گره خورده به همدیگر نیرو می‌دهند و رابطه انسانی بسیار ظریفی را زندگی می‌کنند که فراتر از تمام پیش‌داوری‌های ممکن اجتماعی است.

شاید این وجه مشترک قصه‌ی «فردا گذر خواهم کرد» با قصه‌ی فیلم «گل سرخ» باشد. با این تفاوت که در این فیلم می‌خواستم به روی مشکلات کشور یونان و روزمرّگی سخت یونانی‌ها هم انگشت بگذارم زیرا یونان کشوری در اروپاست که نسبت به بقیه کشورها امکانات اقتصادی محدودی دارد و از سال ۲۰۰۸ با بحران سنگین اقتصادی درگیر است و حجم بالای مهاجران که به دلایل جغرافیایی کوشش می‌کنند از راه یونان به اروپا وارد شوند نیز مزید بر مشکلات داخلی یونان می‌شود.

– شما معمولا از تصاویر مستند در فیلم‌های خود زیاد استفاده می‌کنید. آیا این نوع فیلم‌سازی شماست یا هدف مشخصی را دنبال می‌کنید؟

-اولین فیلم‌هایی که ساختم دو فیلم کوتاه و یک فیلم نیمه‌بلند مستند بود. از همان زمان  بین این دو ژانر در رفت و آمد هستم و هیچگاه مرز دقیقی بین این دو قائل نشده‌ام. با اینکه هر دو تعریف ویژه و خاص خود را دارند اما من همواره سعی کردم از هر دو تجربه استفاده کنم. قبل از کار فیلمسازی، چند سال عکاسی می‌کردم و طی این سال‌ها حین سفرها تعداد زیادی پرتره خیابانی گرفتم. این نکته همواره برای من مهم است که تصویر، حتی در یک فیلم‌ داستانی، گویای حقیقتی باشد.

-فیلم «فردا گذر خواهم کرد» چه زمانی در فرانسه اکران عمومی‌ خواهد شد؟

– با توجه به محدودیت‌های جدید به دلیل ویروس کرونا اکران آن در فرانسه ممکن است اواخر امسال یا اوایل سال ٢٠٢١ باشد.

– آیا پروژه و کار جدیدی در دست دارید؟

-مشغول کار روی یک انیمیشین هستم  که داستان نوجوانی را در آستانه جنگ ایران و عراق  در جنوب ایران روایت می‌کند. که خوشبختانه سرمایه ساختن آن فراهم شده و به زودی مراحل تولیدی آن شروع خواهد شد.