جنجالی که پس از اکران فیلم «محمد رسول‌الله» ساخته مجید مجیدی (۱۳۹۳) در داخل و خارج از کشور به راه افتاده، مخاطبان بسیاری را به سینماها کشانده و آنها را کنجکاو کرده است تا به تماشای این فیلم بنشینند.
گفته می‌شود این فیلم پرخرج‌ترین فیلم سینمای ایران تا کنون بوده و با هزینه بنیاد مستضعفان ساخته شده است.
فیلم «محمد رسول الله» در تهران پس از هفت روز نمایش فروش خود را به یک میلیارد و ۵۵۰ میلیون تومان رساند. این فیلم قرار است تا آبان ماه با همین روند و حجم گسترده در سراسر ایران به اکران خود ادامه دهد و برآورد می‌شود اگر فروش آن سیر کنونی را دنبال کند میزان فروش فیلم به حدود ۱۸ تا ۲۰ میلیارد تومان برسد.
به گزارش خبرگزاری مهر، درباره میزان هزینه تولید فیلم نیز دو آمار مطرح است. آن گونه که مجیدی، کارگردان فیلم، می‌گوید این فیلم با هزینه ۶۳ میلیارد تومانی ساخته شده. اماسایت سینمایی «آی ام دی بی» و برخی رسانه‌های خارجی مثل گاردین این هزینه را ۴۰ میلیون دلار (حدود ۱۲۰ میلیارد تومان) برآورد کرده‌اند. اگر با نگاهی خوش‌‌بینانه رقم اعلام شده از سوی مجیدی را ملاک قرار دهیم، فیلم در فروش داخلی قادر به جبران فقط یک سوم هزینه خود خواهد بود.
داستان فیلم
بلافاصله پس از اکران فیلم «محمد رسول‌الله» که داستان زندگی پیامبر اسلام از کودکی تا نوجوانی را روایت می‌کند، انتقادها از یک سو وتحسین‌ها از سوی دیگر رسانه‌ها را انباشت.
داستان از سال دهم بعثت پیامبر اسلام و با پرداختن به اوضاع بد مسلمانان تحریم شده در حاشیه مکه شروع می‌شود و در یک فلش‌بک که اکثر فیلم را شامل شده به سال عام‌الفیل و تولد و دوران کودکی وی می‌رود.
در سال عام‌الفیل، ابرهه یکی از سرداران لشکر حبشه به دستور پادشاه این سرزمین به مکه لشکرکشی می‌کند تا کعبه را از بین ببرد. ابرهه به همراهی چندین هزار نفر با فیل، اسب و تجهیزات جنگی فراوان به سوی شهر مکه می‌آیند ولی در نزدیکی مکه که حریم آن شهر به شمار می‌رود، فیل‌ها دیگر حرکت نمی‌کنند و پیش نمی‌روند و تعداد بسیار زیادی پرنده به نام «ابابیل» سنگ‌هایی را که با منقار خود حمل می‌کنند بر آنها می‌بارند و ارتش ابرهه را از بین می‌برند.
پس از پایان این فلش‌بک، داستان دو مرتبه به سال دهم بعثت باز می‌گردد و آن را پی می‌گیرد. صحنه‌های درگذشت مادر محمد در روستای ابواء و صحنه‌های مربوط به دوران شیرخوارگی و خردسالی وی در روستای سعدیه از دیگر بخش‌های این فیلم است. فیلم «محمد رسول‌الله» با اولین سفر پیامبر به شام و رسیدن به صومعه بحیرا به پایان می‌رسد. بحیرا راهبی مسیحی است که بنا به روایت مسلمانان، دربارهٔ ظهور آخرین پیامبر به ابوطالب بشارت داده بود.
مخالفان و منتقدان
بسیاری از مخالفان رژیم ایران و همچنین مخالفان اسلام در شبکه‌های اجتماعی این فیلم را تحریم کرده و نوشته‌اند: ﺗﻬﯿﻪ ﺍﯾﻦ ﻓﯿﻠﻢ ﺑﺎ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﺳﺮﺳﺎﻡﺁﻭﺭﺑﻪ ﭘﺎﯾﺎﻥ ﺭﺳﯿﺪ؛ ﺩﺭ ﺍﯾﻦ ﻓﯿﻠﻢ ﻗﺮﺍﺭ ﻧﯿﺴﺖ ﺗﺠﺎﻭﺯ ﺑﻪ ﺩﺧﺘﺮﺍﻥ ﻭ ﺯﻧﺎﻥ ﺷﻮﻫﺮﺩﺍﺭ ﻭ ﻓﺮﻭﺵ ﺁﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺑﺮﺩﻩ ﺗﻮﺳﻂ ﺳﭙﺎﻩ اعراب ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ، ﻗﺮﺍﺭ ﻧﯿﺴﺖ ﮐﺸﺘﺎﺭ ﻭ ﺳﺮ ﺑﺮﯾﺪﻥ ﮐﻔﺎﺭ ﺭﺍ ﻧﺸﺎﻥ ﺑﺪﻫﻨﺪ، وحشی‌گری لشکریان اعراب را نشان نمی‌دهند ﻫﻤﻪ ﺟﻨﮓﻫﺎ ﺗﺪﺍﻓﻌﯽ است.
از سوی دیگر این فیلم در جشنواره جهانی فیلم مونترآل نیز با اعتراض برخی فعالان ایرانی در این شهر روبرو شد و همزمان با آغاز مراسم بازگشایی جشنواره در سینما امپریال مونترآل، برخی از مخالفان جمهوری اسلامی با برگزاری تظاهرات و سر دادن شعارهایی چون «رژیم اسلامی نابود باید گردد» و نیز «شرم بر فستیوال، شرم بر مونترال و کانادا» اعتراض خود را نسبت به نمایش این فیلم در این جشنواره جهانی ابراز کردند. به گزارش خبرگزاری فرانسه تعداد معترضان بیش از ۵۰ نفر بوده و شرکت‌کنندگان کارگردان فیلم را به خیانت و برگزارکنندگان جشنواره را به کمک به تبلیغات و شعارهای حکومتی متهم کردند.
اکران فیلم مجید مجیدی در جهان عرب نیز جنجال‌هایی در موافقت و مخالفت‌ّ با آن برانگیخت؛ بعضی آن را تحسین کردند و بعضی به انتقاد شدید از آن پرداختند. بلندپایه‌‌ترین روحانی عربستان سعودی با انتقاد شدید از فیلم «محمد رسول‌الله» آن را یک فیلم «مجوسی» توصیف کرد و گفت که سیمایی که این فیلم از دوران طفولیت پیامبر اسلام ترسیم کرده عملی خصمانه علیه اسلام است.
شیخ عبدالعزیز آل شیخ، مفتی اعظم عربستان، در مصاحبه‌ای با روزنامه عرب‌‌زبان «الحیات» این فیلم را از نظر شرعی مجاز ندانست. مفتی اعظم عربستان در مورد انتقاد خود از این فیلم توضیح داد که پیامبر اسلام صفات معین و خُلقیات شناخته شده‌ای داشته و تصویری که در این فیلم از او داده شده غیرواقعی است.
شیخ عبدالعزیز آل شیخ هم چنین به «الحیات» گفته است:این فیلم پیامبر را به تمسخر گرفته و شأن او را پایین آورده است. این عملی خودسرانه است و نه دینی؛ این کار تحریف اسلام و ارائه تصویری بد از اسلام است.
مفتی اعظم عربستان در مورد اکران و پخش این فیلم هشدار داده و گفته است که سازندگان این فیلم دروغ می‌گویند و نمی‌شود در روایت این فیلم به آنها اعتماد کرد.
یکی از مقامات بلندپایه دانشگاه الازهربه نام مصراحمد الطیب نیز در گفت‌وگو با یک روزنامه چاپ مصر با بیان اینکه همه علمای الازهر و علمای اهل سنت با این اقدام مخالف هستند از علمای ایران خواسته این اثر سینمایی را تحریم کرده و در برابر اکران آن بایستند. به گفته آنان، آنچه از پیکر پیامبر اسلام در این فیلم نمایش داده می‌شود و نیز پخش صدای وی از مشکلات این فیلم است.
همچنین حجت‌السلام مسعود ادیب، محقق و پژوهشگر تاریخ اسلام نیز از معدود علمای منتقد داخل ایران است که درباره فیلم «محمد رسول‌الله» به خبرگزاری ایلنا می‌گوید: این فیلم از داشتن دیالوگ‌های قوی و تاثیرگذار بی‌بهره است.
این محقق و تاریخ‌شناس اسلام درباره شخصیت ابوطالب که فیلم از زبان او روایت می‌شود نیز می‌گوید: درباره مسلمان شدن و نشدن ابوطالب بین شیعه و سنی اختلاف نظر وجود دارد. اهل شیعه بر این اعتقاد هستند که ابوطالب خداپرست بوده و مسلمان از دنیا رفته است. اما اهل سنت بر این اتفاق نظرند که او تا پایان عمر به اسلام نگرویده.
وی در این باره که براساس آنچه در فیلم نشان داده می‌شود پیامبر اسلام می‌توانسته بیماران را شفا دهد و حلیمه را از بستر مرگ نجات داد اما از شفای مادر خود ناتوان بود، می‌گوید: در هیچ سند تاریخی و روایتی به این نکته که پیامبر دایه خود را شفا داده و از چنین توانایی برخوردار بوده، اشاره‌ای نشده است.
او در پاسخ به این پرسش که به عنوان یک محقق و پژوهشگر اسلام روایت فیلم را چگونه دیده است، می‌گوید: فیلم اتفاقی را رقم نزد و پیام روشن و خاصی را القا نکرد. این درست که از مجیدی توقع تحقیق تاریخی نداریم اما به نظر من فیلم حتی در ایجاد احساس و انقلاب در مخاطب مسلمان عاجز است و این را باید از نکات ضعف فیلم مجیدی بدانیم.
«واریتی» یک مجله آمریکایی در نقد فیلم «محمد رسول‌الله» می‌نویسد، مجیدی برای روح بخشیدن به صحنه‌ها هر زمان که لازم است از صحنه‌های اکشن استفاده می‌کند که این برخلاف روایت تاریخی یک اثر است.
یکی دیگر از مشکلاتی که این فیلم دارد این است که داستان این فیلم برای کسانی که با تاریخ دین اسلام آشنایی ندارند و درباره مردی که به روایت مسلمانان به عنوان آخرین پیامبر از طرف خدا فرستاده شده هیچ اطلاعات قبلی ندارند، تا اندازه‌ای گیج کننده است.
نویسنده این مجله همچنین اشاره می‌کند که کارگردان به دلیل احترام به اعتقادات اسلامی‌چهره محمد را در فیلم نشان نمی‌دهد و بیشتر او را از پشت نشان می‌دهد. مجیدی در این باره توضیح می‌دهد که نشان دادن نقطه نظرات پیامبر برای او مهم بوده است. وی اخیراً در چند مصاحبه اعلام کرده که در این فیلم چهره‌ای از پیامبر اسلام حتی در دوران کودکی وی هم به نمایش در نیامده است. مجیدی همچنین در مورد برخی انتقادات احتمالی فرقه‌های مختلف اسلام از جمله سنی و شیعه در مورد فیلم‌اش گفته است: تمام تلاش‌مان این بود که مقطعی از زندگی حضرت محمد را به تصویر بکشیم که هیچ گونه اختلافی بین گروه‌های مختلف اسلامی‌دربارهٔ آن نباشد و همچنین وفاقی هم به وجود آورد و قرائت درستی داشته باشیم که وحدت‌آمیز باشد و ضرورت به وجود آمدن اسلام و علت آن را قرائت کنیم.
حامیان فیلم
این فیلم ۱۷۱ دقیقه‌ای که از هفته قبل به نمایش همگانی در آمد و با ۷ سال کار سخت و هزینه ۴۰ میلیون دلاری ممکن شده است، با استقبال‌هایی در داخل و خارج از کشور هم روبرو شده است. صدای آلمان درباره این فیلم می‌گوید: فیلم «محمد رسول‌الله» با هدف نشان دادن تصویر مثبتی از اسلام و ارائه روایتی متناقض نسبت به تعابیر افراطی از دین ساخته شده است و سازندگان فیلم به روشنی هدف از ساخت آن را تغییر گفتمان غالب در مورد پیامبر اسلام در سطح جهانی به وی‍ژه در غرب اعلام کرده‌اند. به گفته این رادیو، با وجود همه برداشت‌هایی که در غرب از اسلام وجود دارد تلاش مجیدی پسندیده است، او می‌خواهد روایتی متفاوت از اسلام و پیامبر این دین با ابزار هنر پدید آورد. وی قصد دارد با شیوه‌ای خلاقانه غیرمسلمانان را متفاعد کند که اسلام دین صلح است. به نظر می‌رسد ایرانی‌ها در خط مقدم نشان دادن تصویری درست و صلح‌طلب از اسلام به بقیه دنیا قرار دارند. ایرانی‌ها از فیلم «پیامبر» ساخته مصطفی عقاد کارگردان مصری نیز به شدت استقبال کردند و انتظار می‌رود موفقیت برای فیلم «محمد رسول‌الله» نیز تکرار شود.
یک نویسنده مصری نیز به دفاع از این فیلم پرداخته و می‌گوید: این فیلم تبلیغ ارزشمندی برای اسلام در غرب است که غربی‌ها را به دین مبین اسلام جذب می‌کند و ارزش‌های والای نبی اکرم را نشان می‌دهد.
ابراهیم عبدالمجید، می‌افزاید: عصری که ما در آن زندگی می‌کنیم، غیر از عصر و زمان حضرت محمد، صحابه و تابعین است و فیلم محمد رسول‌الله با وجود اعتراضات الازهر و کشورهای عربی به جهانیان نمایش داده خواهد شد. البته من دلیل مخالفت الازهر با تصویر کشیدن شخصیت پیامبر را نمی‌دانم.
گفته می‌شود یکی از نکات فنی و برجستهٔ فیلم مجیدی این است که در طول فیلم هریک از اقوام عبری، حبشی و سریانی به زبان بومی خود صحبت می‌کنند و بازیگران ایرانی خود، بدون لب‌خوانی دیالوگ‌ها را به زبان‌های یادشده ادا می‌کنند. یکی از بازی‌های منحصر به فرد در این رابطه، بازی محسن تنابنده در نقش ساموئل یهودی است که بیان دیالوگ‌های عبری توسط وی، از جذابیت‌های فیلم مجیدی شناخته شده است. همچنین سکانس حملهٔ ابرهه به مکه نیز که به تعداد زیادی فیل، نیاز بوده و در شهر بلا بلا در آفریقای جنوبی فیلمبرداری شده است از صحنه‌های به یاد ماندنی این فیلم به شمار می‌رود.
مجید مجیدی، کارگردان، فیلم‌نامه نویس و بازیگر ایرانی با فیلم‌هایی چون «بچه‌های آسمان»، «رنگ خدا» و «آواز گنجشک‌ها» شناخته شده است. وی اولین کارگردان ایرانی است که نامزد دریافت جایزه اسکار به خاطر فیلم «بچه‌های آسمان» شد. این فیلم جزو پنج نامزد نهایی دریافت بهترین فیلم خارجی در اسکار۱۹۹۸بود.
نمایش فیلم «محمد رسول‌الله» با وجود اعتراضات داخلی و خارجی، در ایران ادامه دارد و تماشاگران بسیاری را به خود جلب کرده است.
