بیژن فرهودی- در حالی که آتش جنگ در سوریه هم‌چنان زبانه می‌کشد و هم‌زمان کشورهای اروپایی با سیلی از پناه‌جویان اکثرا سوری روبرو هستند این دو موضوع روز شنبه ۱۹ سپتامبر در لندن در کانون توجه وزیران امور خارجه آمریکا و بریتانیا قرار داشت.
دو روز پس از آنکه وال استریت جورنال خبر از تصمیم دولت اوباما به تجدید نظر در استراتژی خود در قبال مناقشه سوریه داد، جان کری وزیر امور خارجه آمریکا در لندن با همتای انگلیسی خود فیلیپ هاموند به بررسی وضعیت جاری در سوریه در پرتو اقدامات جدید روسیه برای مبارزه با شبه‌نظامیان گروه «دولت اسلامی» پرداخت. به گفته کری با توجه به تمرکز جدید روسیه برای مقابله با تروریست‌های داعش فرصتی برای حرکت به سوی یک مصالحه سیاسی پدیدار شده است.
وزیر امور خارجه آمریکا که برای یک سفر اروپایی با هدف بررسی اوضاع سوریه با متحدان واشنگتن در این قاره بسر می‌برد تاکید کرد که چون منافشه سوریه «علت ریشه‌ای» بحران کنونی پناه‌جویان در اروپاست حل مساله سوریه از فوریت زیاد برخوردار است.
Reuters©
در پی گفتگوهای روز شنبه کری و هاموند در لندن وزیر امورخارجه بریتانیا نیز اظهار داشت که این دو کشور در مورد فوریت همکاری کشورها برای پایان دادن به جنگی که برای مدت زمان بسیار زیادی ادامه داشته هم‌عقیده هستند.
بیش از چهار سال است که دولت بشار اسد در سوریه با مجموعه‌ای از گروه‌های شورشی از جمله داعش که بخش‌های بزرگی از خاک سوریه و عراق را تحت کنترل خود دارد در جنگ است، جنگی خانمان‌سوز که تا کنون بیش از ۲۰۰ هزار کشته بر جای گذاشته و ۱۲ میلیون سوری را در داخل و خارج این کشور آواره ساخته است.
در هفته‌های اخیر رسیدن هزاران پناه‌جو به مرزهای اروپا که اکثر آنها برای در امان ماندن از جنگ سوریه مجبور به ترک خانه و کاشانه خود شده‌اند چالش بزرگی برای دولت‌های اروپایی پدید آورده است که تقریبا همگی به استثنای آلمان و اتریش میل و رغبت چندانی برای پذیرفتن و اسکان انها از خود نشان نداده‌اند.
برخی ناظران بر این باورند که ظهور داعش و جاری شدن سیل پناه‌جویان به اروپا، کشورهای کلیدی این قاره از جمله بریتانیا، فرانسه و آلمان را وادارد که با جدیت بیشتری همراه با آمریکا و شاید هم روسیه در جهت حل مشکل سوریه گام بردارند . دیوید کامرون نخست وزیر بریتانیا گفته است که این کشور در ۵ سال آینده ۲۰ هزار پناه‌جو را خواهد پذیرفت.
حکومت اسد که از حمایت نظامی و مالی رژیم‌ّهای ایران و روسیه برخوردار است در یک سال اخیر شکست‌های عمده‌ای در میدان نبرد متحمل شده است به طوری که منابع نظامی اسراییل معتقدند اسد اکنون تنها ۲۰ درصد از خاک سوریه را تحت کنترل خود دارد. تصور می‌شود شکست‌های پی در پی نیروهای رژیم سوریه به ویژه به دست داعش موقعیت حکومت اسد را به حدی متزلزل ساخته که بخواهد وارد مذاکره جدی با مخالفان شود.
در حال حاضر به نظر می‌رسد که روسیه با توجه به دلیل موقعیت آسیب‌پذیر اسد کمک‌های نظامی خود را به رژیم وی به حدی افزایش داده که نگرانی آمریکا را به دنبال داشته است. به گفته سباستین آشر تحلیلگر مسایل خاورمیانه پرسش اصلی برای غرب این است که آیا مسکو می‌خواهد به دولت سوریه برای مقابله با داعش کمک کند یا آنکه صرفا می‌خواهد اسد را بر اریکه قدرت نگاه دارد. در هر دو صورت افزایش کمک‌های نظامی روسیه به سوریه معادله این کشور را پیچیده‌تر می‌سازد.
جان کری در همین زمینه گفت لازم است در این لحظه که روسیه ظاهرا تعهد بیشتری به مبارزه با داعش نشان داده است به سوی یک راه حل دیپلماتیک گام برداشت. وی افزود: «ما أماده مذاکره هستیم. آیا اسد آماده مذاکره است یعنی مذاکره واقعی؟ آیا روسیه آماده است که او را به سر میز مذاکره آورد؟» کری پیش از دیدار با هاموند گفته بود که آمریکا در نبرد با داعش همان اهداف روسیه را دنبال می‌کند. کری هم‌چنین گفت وزیران دفاع آمریکا و روسیه طی تماس تلفنی گفتگوهای مبسوطی در مورد مقابله با داعش به عمل آورده‌اند.
ایالات متحده تا کنون خواستار برکناری بشار اسد از قدرت بوده است. اما روز شنبه در لندن جان کری ضمن تاکید مجدد بر این موضع آمریکا اظهار داشت که این برکناری نباید در روز نخست یا ماه نخست صورت گیرد. وی افزود که روندی باید وجود داشته باشد که همه طرف‌ها برای رسیدن به تفاهمی در مورد چگونگی انجام این مهم به بهترین شکل ممکن به توافق دست یابند. کری گفت که گفتگوهای لندن زمینه را برای دیدارهای آتی در مورد سوریه در سازمان ملل متحد فراهم می‌سازد. کری روز یکشنبه ۲۰ سپتامبر در پاریس با همتای فرانسوی خود دیدار می‌کند.
ولادیمیر پوتین رییس جمهوری روسیه نیز قرار است در ماه جاری میلادی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخنرانی کند و این امکان وجود دارد که در این سخنرانی از نیات روسیه در سوریه تا حدودی پرده بردارد.
این در حالیست که فیلیپ هاموند درباره نقش رژیم کنونی سوریه گفت بشار اسد نمی‌تواند بخشی از آینده درازمدت سوریه باشد اما جزییات امر و زمان (کناره‌گیری) باید بخشی از یک راه حل سیاسی باشد. هاموند ماه پیش در جریان سفر به تهران برای بازگشایی سفارت بریتانیا گفته بود که با گرم شدن روابط غرب با ایران در پی توافق وین جستجو برای صلح در سوریه وارد «مرحله تازه‌ای» شده و راه برای مذاکرات احتمالی هموار شده است.
جمهوری اسلامی در چند سال اخیر پشتیبانی نظامی و مالی قابل ملاحظه‌ای از رژیم بشار اسد به عمل آورده و برخی برآوردها حاکیست که از سال ۲۰۱۲ تهران با وجود مشکلات عدیده اقتصادی در کشور، نزدیک به ۲۰ میلیارد دلار به رژیم اسد کمک کرده است.
