پیش‌‌فرض‌های سرنوشت جنگ داخلی سوریه در ۹۰ روز آینده

محسن بهزادکریمی- به احتمال زیاد مسیر جنگ داخلی سوریه در ۹۰ روز آینده تغییر خواهد کرد آن هم در حالی که شواهد و قرائن از بالا گرفتن درگیری‌ها خبر می‌دهد.

روسیه از اوایل سپتامبر کمک‌های نظامی ‌خود را به دولت اسد افزایش داده و تعداد قابل ملاخظه‌ای از ادوات زرهی و نیروهای خود را به سواحل سوریه اعزام کرده است و پیش‌بینی می‌شود این تحرکات لجستیک در راستای ایجاد یک پایگاه هوایی در این منطقه باشد.

نیرو‌های تحت امر جبهه النصره که از شاخه‌های القاعده است هم‌چنان از چند ماه پیش به این سو تلاش می‌کنند مراکز استراتژیک را در استان علوی‌نشین ادلیب تحت تصرف خود در آورند و با تمام قوا در تلاش خفظ مواضع تخت کنترل خود در این منطقه هستند. حملات نیروهای ائتلاف به ویژه ترکیه و آمریکا در تلاش برای پاک‌سازی یک منطقه در شمال سوریه و بیرون راندن نیرو‌های داعش هم‌چنان ادامه دارد. این عملیات‌ها که در نزدیکی مرز ترکیه صورت می‌گیرد با همکاری گروههای مبارز میانه‌رو مخالف اسد و پشتیبانی نیروی هوایی آمریکا و ترکیه صورت می‌گیرد.

در چنین شرایطی مرکز مطالعات جنگ در آمریکا سندی را منتشر کرده تا بدین وسیله سیاست‌گذاران آمریکا را از تحولات احتمالی ۹۰ روز آینده در سوریه مطلع کند. داده‌های این سند بر پایه مطالعات نظامی ‌قوای درگیر و میزان و نوع حمایت کشورهای پشتیبان این نیرو‌هاست. در شرایط کنونی چهار جبهه سیاسی  و چندین گروه شبه‌نظامی‌در جنگ داخلی سوریه درگیرند. در یک سو غرب و میانه‌رو‌های مخالف اسد و از سوی دیگر رژیم اسد و حامیانش و در دو سوی دیگر دو نیروی تندروی اسلامی‌داعش و القاعده که با فتوای اخیر ایمن الظواهری به طور علنی در مقابل هم صف کشیده‌اند.

در سوریه امروز اکثر نیروها در بیش از یک جبهه می‌جنگد و ائتلاف و اتحاد محکمی  چه در میان نیرو‌های مخالف اسد و چه در میان تندرو‌های مذهبی وجود ندارد. در ادامه این گزارش به دلایل و پیش‌فرض‌های احتمالی این مرکز مطالعاتی می‌پردازیم.

در آینده نزدیک بحران سوریه با چند احتمال روبروست که ممکن است سبب تغییراتی در نیروهای تاثیرگذار و شرایط حاضر در جنگ داخلی سوریه شود. زد و بند‌های استراتژیک و تغییرات تاکتیکی در مواضع سیاسی و نظامی‌ گروه‌های درگیر متعاقبا در ۱۲ هفته آتی به تغییرات عمده‌ای منجر خواهد شد. این تغییرات می‌توانند به اوج‌گیری هر چه بیشتر جنگ در سوریه ختم شوند و منافع آمریکا در سوریه را به مخاطره کشانده و هم‌چنین باعث آشوب بیشتر در منطقه شوند.

امکان فرض این سناریوها برای جلوگیری از سیاست‌گذاری‌های غلط در رابطه با سوریه وجود دارد. پیش‌بینی تحرکات گروه‌هایی چون داعش و جلوگیری از اقدامات استراتژیک این گروه می‌تواند از تسلط هر چه بیشتر این گروه‌ها در سوریه جلو گیری کند.

با در نظر گرفتن چند فاکتور مهم  می‌توان این پیش‌بینی را با دقت بیشتری انجام داد.

نخست فرستادن نیرو توسط ایران و روسیه به سوریه که در هفته‌های اخیر شدت گرفته و برای اولین بار شاهد  تحرکات نظامی ‌بی پرواتر روسیه در منطقه بوده‌ایم. این تحرکات نظامی ‌بیشتر برای تحکیم مواضع اسد در نظر گرفته شده و بیشتر تدافعی و برای حفظ موقعیت رژیم اسد است تا عملیات تهاجمی ‌و بازپس گرفتن مواضع.

موضوع مهم بعدی توافق اتمی‌ ایران و تاثیرات اقتصادی آن است که به رژیم ایران اجازه می‌دهد با تمام قوا به میدان حمایت از اسد باز گردد.

سوم  اینکه ترکیه و آمریکا موفق خواهند شد با به کار گرفتن نیروهای مبارزی که از آنها حمایت می‌کنند یک منطقه حائل و پاکسازی شده از نیروهای داعش را ایجاد کنند.

چهارم ترکیه به دلیل فشارهای موجود به ویژه از سوی آمریکا به ادامه مواضع خصمانه خود علیه نیرو‌های کرد سوری خاتمه خواهد داد.

پنجم اینکه خطری فعلا کشورهای همسایه نظیر لبنان را تهدید نخواهد کرد و امکان به آشوب کشیده شدن این کشور‌ها بسیار دور از ذهن است.

ششم نیروهای امنیتی عراق به مبارزه علیه داعش ادامه خواهند داد و آزادسازی استان الانبار را در اولویت خواهند داشت.

در ۹۰ روز آتی دنیا شاهد تحولات عمده‌ای در جنگ داخلی سوریه خواهد بود که با اوج گرفتن این درگیری به افزایش میزان تلفات انسانی خواهد انجامید و با آغاز فصل سرما میلیون‌ها آواره سوری در معرض خطرات طبیعی غیر از جنگ قرار خواهند گرفت.

در این میان نیروهای ایران و روس درگیر در این مخاصمه به بالا گرفتن آتش جنگ و اوج گرفتن دشمنی‌ّهای فرقه‌ای و مذهبی باعث جذب نیروی بیشتر برای گروه‌هایی هم‌چون داعش و جبهه النصره می‌شوند.

از سوی دیگر با تمرکز  نظامی ‌نیروهای جبهه النصره بر سواحل علوی‌نشین سوریه در غرب این کشور نیروی‌های داعش این فرصت را خواهند یافت که به طور گسترده‌تر به مواضع این گروه در استان ادلیب حمله‌ور شوند.

داعش هم‌چنین با فرصت طلبی از شرایط پیش آمده مسلما به دامن زدن به آشوب بیشتر در نقاط مختلف خواهد پرداخت چرا که منفعت خود را در بر هم ریختگی هر چه بیشتر و گسترده‌تر می‌بیند.

تمامی ‌این مخاطرات پیش رو تنها به آشوب و بلوای بیشتر در سوریه خواهد انجامید که امنیت منطقه را بیش از پیش به مخاطره انداخته، نفوذ گروه‌های تروریستی را افزایش داده و گزینه‌های پیش رو را برای سیاستمداران غربی محدودتر می‌کند.

افزایش نفوذ گروه‌هایی چون جبهه النصره و داعش و هم‌چنین نیروهای نیابتی جمهوری اسلامی ‌فضا را برای زیاده‌خواهی دیگر گروه‌ها و دولت‌های درگیر نظیر روسیه، ترکیه، عربستان مهیاتر می‌سازد و این کشور‌ها ترغیب می‌کند تا به حمایت بیشتر و شدت دست‌اندازی‌های آنها در این جنگ خانمان‌سوز بیفزایند و تلاش کنند تا سر حد ممکن به این جنگ بی‌نتیجه  و پر تلفات ادامه دهند، جنگی که با گذشت هر روز شانس راه حل سیاسی برای آن کم رنگ و کم‌رنگ‌تر می‌شود.

در همین حال دامنه‌دار شدن جنایات خارج از خاک سوریه و عراق و ادامه خشونت‌ها از سوی نیرو‌های درگیر  به ویژه آن دسته که از ایدئولوژی افراطی سود می‌برند  نظیر جبهه النصره و داعش باعث نگرانی و درگیری بیشتر در منطقه و همچنین جذب نیروی بیشتر در شعاعی فراتر از منطقه برای این گروه‌ها شده و می‌رود تا برای این نزاع و کشتار دامنه‌ای تاریخی و بسط پذیر به نسل‌های آینده را رقم بزند.

تحولات پیش رو و پیامدهای وحشتناک آن با چنان سرعتی در حال شکل گرفتن است که شانس واکنش به موقع و درست را از غرب و هم‌پیمانانش سلب نموده است. با در نظر گرفتن شرایط و تغییرات کنونی و همچنین ورود بی پرواتر ایران و روسیه به جنگ داخلی سوریه از یک سو و تحولات گروه‌های تندرو تروریستی و نقش آنها در تغییرات پیش رو از سوی دیگر زنگ خطری است برای غرب و متحدانش تا با سرعت بیشتر و جدیت و صراحت به این معضل منطقه‌ رسیدگی کنند. از این رو این تحولات و پیش فرض‌های ارائه شده باید در راس دستور سیاست‌گذاری‌های منطقه‌ای قرار گیرد.

این گزارش بر پایه بررسی سه گروه عمده درگیر یعنی جبهه النصره، داعش و رژیم اسد تدوین شده است.

*منبع:

http://understandingwar.org/sites/default/files/Forecasting%20the%20Syrian%20Civil%20War.pdf
http://understandingwar.org/backgrounder/forecasting-syrian-civil-war?utm_source=Copy+of+Copy+of+Iraq+Situation+Report%3A++September+11+-
۱۴%۲C+2015&utm_campaign=Iraq+Situation+Report+July+28-30%2C+2015&utm_medium=email
http://understandingwar.org/sites/default/files/An%20Army%20in%20All%20Corners%20by%20Chris%20Kozak%201.pdf
http://iswresearch.blogspot.be/2014/12/the-assad-regime-under-stress.html
http://www.understandingwar.org/sites/default/files/JN%20Final.pdf