نگاه «آیت‌الله اعدام» به مسکو است

واکنش‌ها به اعلام پیروزی سیدابراهیم رئیسی در رأی‌گیری ۲۸ خرداد از سوی دولت‌ها و کشورها تا کنون بسیار متفاوت بوده است. دولت‌های غربی هیچکدام تا این لحظه این انتصاب را به ابراهیم رئیسی تبریک نگفته‌اند و در بیانیه‌ها و یا اظهارات سخنگو‌هایشان ضمن اشاره به حضور او در «هیئت مرگ» و عملکردش در چهاردهه گذشته در دستگاه قضائی، انتقادهایی بسیار سطحی را مطرح کرده‌اند.

اشتفن زایبرت سخنگوی آنگلا مرکل در کنفرانس خبری در برلین تنها به «اطلاع آلمان از نقش ابراهیم رئیسی در اعدام‌ها» بسنده کرد و حاضر نشد در این رابطه به دیگر پرسش‌های روزنامه‌نگاران پاسخ دهد. بریل کوفلر مسئول حقوق بشر دولت آلمان هم از اینکه ابراهیم رئیسی «هنوز درباره گذشته خود و نقض آشکار حقوق بشر توضیحی نداده است» ابراز نگرانی کرد. وزارت خارجه فرانسه نیز در بیانیه‌ای ضمن اعلام امیدواری بر «پایبندی دولت آینده ایران به توافق هسته‌ای» و «توجه ویژه به انتخاب ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جمهور جدید» می‌نویسد «ما همچنان بر نگرانی‌های خود در رابطه با شرایط حقوق بشر در ایران که مرتب آن را بیان کرده‌ایم، تاکید داریم.»

غرب نگران مذاکرات وین است

یک مقام برجسته وزارت خارجه ایتالیا به کیهان لندن می‌گوید «انتخاب ابراهیم رئیسی بدون شک مشکلی در روابط آینده کشورهای اروپایی با رژیم ایران خواهد بود زیرا تصور ملاقات مقامات عالی‌رتبه اروپا با فردی با چنین کارنامه سیاه حقوق بشری بسیار مشکل است و برای افکار عمومی این کشورها قابل توجبه نیست؛ چنانکه در دوران دوم ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد نیز ملاقاتی در سطح بالا انجام نگرفت.» البته نگرانی اصلی دولت‌های غربی و آمریکا در این روزها عضوبت ابراهیم رئیسی در «هیئت مرگ» نیست. این مسئله البته در تقریبا کلیه رسانه‌های اروپایی در مرکز توجه قرار دارد. نگرانی دولت های غربی سرنوشت مذاکرات وین و آینده‌ی توافق هسته‌ای است. مقام برجسته وزارت خارجه ایتالیا در ادامه گفتگو با کیهان لندن می‌افزاید «ما در انتظار تشکیل دولت آینده و به ویژه تیم مذاکره کننده جدید هستیم زیرا با توجه به اینکه حرف آخر را علی خامنه‌ای و نه ابراهیم رئیسی می‌زند، از ترکیب هیئت مذاکره کننده جدید خواهیم فهمید که باد از کدام جهت خواهد وزید و آیا جمهوری اسلامی قصد احیای برجام را دارد یا اینکه می‌خواهد از این توافق خارج شود.» جک سالیوان مشاور امنیت ملی دولت جو بایدن نیز انتخاب ابراهیم رئیسی را مهم ارزیابی نمی‌کند و می‌گوید «مهم نیست کی در ایران رئیس دولت است زیرا تصمیم نهائی با رهبر جمهوری اسلامی است.»

در این میان، تقاضای هیئت ایرانی در دور ششم مذاکرات وین مبنی بر دریافت ضمانتی از سوی دولت آمریکا برای اینکه پس از پایان دوران ریاست جمهوری جو بایدن و ورود رئیس جمهور دیگری به کاخ سفید، واشنگتن بار دیگر مانند سال ۲۰۱۸ از این توافق خارج نشود، می‌تواند راه احیای برجام را سد کند. دولت جو بایدن از نظر قانونی امکان دادن چنین تضمینی را البته ندارد و بسیار مشکل به نظر می‌آید که کنگره آمریکا رای به چنین تضمینی بدهد. یک دیپلمات آمریکایی در رم به کیهان لندن می‌گوید «درخواست چنین ضمانتی از سوی جمهوری اسلامی ایران منطقی به نظر می‌رسد زیرا دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق سال ۲۰۱۵ خارج شد چون این نوع تصمیم‌ها  از جمله احتیارات رئیس جمهور آمریکا است و در سال ۲۰۲۵ هم رئیس جمهور بعدی می‌تواند از این اختیارات استفاده کند. البته جمهوری اسلامی اگر خواهان کاهش تحریم‌ها و گشایش اقتصادی است باید این ریسک را بپذیرد.»

اگر جمهوری اسلامی به امید برداشته شدن تحریم‌های کنونی شرایط دولت جو بایدن را نیز بپذیرد، نمی‌توان آن را تغییری در سیاست‌های این حکومت در قبال آمریکا تلقی کرد و امیدوار یود که سیاست‌های تسلیحاتی و منطقه‌ای نظام تغییر پیدا کند. جمهوری اسلامی به دشمنی و ستیز با آمریکا و بحران‌آفرینی در منطقه مانند نان شب برای بقای خود احتیاج دارد. جمهوری اسلامی به دنبال عادی ساختن روابط با آمریکا و بطور عام با غرب نیست بلکه به دنبال یک تنش کنترل شده است. علی خامنه‌ای بارها تکرار کرده است که کنار آمدن با آمریکا چشم پوشیدن از «آرمان‌های انقلابی» است. از جمله این «آرمان‌ها» که ابراهیم رئیسی نیز به آن در جریان کارزار انتخاباتی بارها اشاره کرده است می‌توان از عدم گفتگو در رابطه با برنامه‌ موشک‌های بالستیک و سیاست‌های منطقه‌ای نام برد.

افزایش نگرانی‌ها در منطقه

ابراهیم رئیسی دو روز پس از پایان انتخابات نمایشی خواستار بهبود روابط با کشورهای منطقه شد ولی عادی‌سازی روابط با پادشاهی سعودی را مشروط به «پایان مداخله نظامی در یمن» کرد. نه تنها حمایت تهران از حوثی‌ها در یمن و استفاده از موشک و پهپادهای اهدایی جمهوری اسلامی برای حمله به تاسیسات سعودی بلکه برنامه هسته‌ای و موشکی رژیم ایران نیز از دلایل افزایش نگرانی‌های ریاض هستند. فیصل بن ‌فرحان آل‌سعود وزیر خارجه پادشاهی سعودی نیز در اشاره به انتصاب ابراهیم رئیسی گفت «از نگاه ما سیاست‌ خارجی ایران در هر صورت تحت نظر رهبر جمهوری اسلامی است و ما فارع از آنکه چه کسی در راس دولت باشد بر اساس عملکرد آنها واکنش نشان خواهیم داد.»

دولت جدید اسرائیل بر این نظر است که پیام انتخاب ابراهیم رئیسی تسریع روند برنامه‌های تسلیحاتی  و هسته‌ای است. سعد کیوان تحلیلگر لبنانی نیز شک ندارد که با انتصاب رئیسی «حمایت از حزب‌الله به ویٰژه از نظر مالی افزایش خواهد یافت و این مسئله بحران در این کشور را که ماه‌هاست در انتظار تشکیل دولت جدید است افزایش خواهد داد.» تنش‌هایی که به گفته این تحلیلگر لبنانی «می‌توانند به درگیری‌های تازه بیانجامد.»

نزدیکی بیشتر به روسیه و نگرانی چین

ولادیمیر پوتین رئیس جمهور تقریبا دائمی روسیه بلافاصله پس از همتای سوری‌ خود بشار اسد و حتا قبل از رهبران حماس، جهاد اسلامی فلسطین و حزب‌الله لبنان، «پیروزی» ابراهیم رئیسی را تبریک گفت. بسیاری در ایران و حتا در خارج از ایران بر این نظر هستند که دولت آینده بیش از دولت‌های قبلی زیر چتر روسیه قرار خواهد گرفت. ضمیر کابلوف مدیر بخش آسیا وزارت خارجه روسیه نتایج «انتخابات» ریاست‌جمهوری اسلامی در ایران را «مثبت» ارزیابی کرد وافزود که با «تشکیل دولت جدید بدون شک همکاری بین دو کشور گسترش پیدا کرده و تقویت خواهد شد.»

از آنطرف، چین نیز از جمله کشورهایی است که نگاه مثبتی به انتصاب ابراهیم رئیسی ندارد. شی جین پینگ رئیس جمهوری خلق چین ۴۸ ساعت پس از اعلام نتایج رسمی پیام تبریکی برای ابراهیم رئیسی فرستاد. یک روزنامه‌نگار خبرگزاری رسمی چین به کیهان لندن می‌گوید «این تأخیر بسیار معنادار است. با وجود  اینکه ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس دولت آینده در ایران صحبت از اجرای سند جامع همکاری ۲۵ ساله می‌کند، اما دولت ما نگران آینده این توافق است و حذف علی لاریجانی از شرکت در انتخابات آنهم در حالی که وی از سوی رهبر جمهوری اسلامی بر این توافق نظارت دارد، نشانه‌ی گسترش نفوذ روسیه در تقابل با چین تلقی می‌کند.»
احمد رأفت

[کیهان لندن شماره ۳۱۷]