چرا لباس کاروان ایران برای حضور در المپیک توکیو کنار گذاشته شد؟

کوروش زمانی – از لباس رسمی کاروان ایران در بازی‌های المپیک در فرودگاه بین‌المللی «خمینی» رونمایی شد. مراسم بدرقه کاروان اعزامی ایران به المپیک توکیو در جایگاه ویژه‌ی فرودگاه برگزار شد و تعداد ۲۸ ورزشکار ایران در قالب گروه نخست عازم توکیو شدند که در این مراسم، ورزشکاران با لباس رسمی کاروان ملی ایران حضور داشتند که به ‌نوعی با هدف رونمایی از لباس رسمی کاروان برای حضور در رقابت‌های المپیک انجام شد. برای مردان کت و شلوار سرمه‌ای رنگ و برای زنان مانتویی فیروزه‌ای به همراه شالی با سه رنگ سبز و سفید و قرمز و شلوار سفید در نظر گرفته شده بود.

پس از پایان مراسم اما دبیرکل کمیته ملی المپیک در مصاحبه‌ای اعلام کرد که در پی انتقادها به لباس انتخاب‌شده برای کاروان ایران، این لباس حذف و ورزشکاران با پوشش ورزشی در مراسم افتتاحیه المپیک شرکت خواهند کرد. اشاره‌ی وی به خبرسازی امنیتی بود که بلافاصله پس از رونمایی لباس، از سوی رسانه‌های جیره‌خوار حکومتی به جریان افتاد. مضمون این اخبار به شکلی طراحی شده بود که اینگونه القا می‌کرد: پس از مراسم بدرقه ورزشکاران اعزامی ایران به المپیک توکیو و رونمایی از لباس رسمی کاروان، انتشار تصاویر لباس‌ها در فضای مجازی، بلافاصله با حجم بی‌سابقه‌ای از انتقادات در بین کاربران شبکه‌های اجتماعی روبرو شده و مقامات به این نتیجه رسیده‌اند که این طراحی مورد پسند و انتخاب جامعه‌ ایرانی نیست؛ بنابراین تصمیم به کنار گذاشتن لباس کاروان گرفتند. این در حالیست که در طول بیش از چهار دهه حکومت رژیم جمهوری اسلامی در ایران هیچگاه و در هیچ زمینه‌ای خواست و اراده‌ی مردم درباره‌ی مسائل گوناگون ملی و بین‌المللی برای حاکمیت از هیچ میزان ارزش و جایگاهی برخوردار نبوده است!

 اما چرا لباس کاروان ایران برای حضور در المپیک توکیو کنار گذاشته شد؟

 به نظر می‌رسد آنچه موجب شد تا لباس رسمی کاروان ایران، در انتها مورد پذیرش نظامِ ولایت‌فقیه قرار نگیرد، تنها دو علت داشت که در لباس زنانٍ این کاروان نهفته است.

 یک: رنگ فیروزه‌ای لباس (نماد نهاد پادشاهی ایرانی)
دو: شال زنان با سه رنگِ پرچم ایران، بدون علائم اسلامی

رنگ فیروزه‌ای (نماد نهاد پادشاهی ایرانی)

 فیروزه یکی از کهن‌ترین کانی‌های شناخته‌شده در ایران به شمار می‌رود و در فرهنگ ایرانی، همواره گوهری مقدس و ارزشمند بوده است. یافته‌های باستانی مربوط به هزاره‌های پیش از میلاد ازجمله مهره‌های فیروزه در گورهای شهر سوخته و وجود این سنگ بر ظروف باستانی کشف شده در جیرفت، ارتباط فیروزه با باورها و اعتقادات پیشینیان ایرانیان را نمایان می‌کند. در دوران پیش از اسلام در ایران نیز نشانه‌ها و کاربرد فیروزه در تزئین و ساخت تاج سلطنت، ظروف سلطنتی، مُهرها، زیورآلات، جنگ‌افزارها، اشیاء آیینی و غیره به فراوانی دیده می‌شود. ارزش مادی و زیبایی سنگ فیروزه به‌ عنوان گوهر و سنگی گرانبها، به ‌عنوان عنصری تزئینی و ملی، همواره مورد توجه پادشاهان و هنرمندان گذشته تا ‌حال بوده است.

شوربختانه کاربرد‌های نشانه‌شناسی رنگ فیروزه‌ای چون گذشته، نزد ایرانیان به ‌صورت آگاهانه مورداستفاده قرار نمی‌گیرد؛ برای مثال به ‌گونه‌ای نیست که رنگ سیاه برای عزا یا رنگ سفید برای شادی نسبت داده شود. این در حالیست که باید به این نکته توجه داشت که گاهی نشانه‌های پنهان به ‌گونه‌ای ناآشکار مورد اشاره قرار گرفته است که درنتیجه نقش تأثیرگذارتری نسبت به نشانه‌های آشکار دارند. در برخی تحلیل‌ها کارشناسان معانی متفاوتی را به رنگ فیروزه‌ای و کاربرد این رنگ باستانی نسبت داده‌اند. در حوزه‌ معنایی، مفاهیمی چون قدرت، آرامش، معنویات و احساسات لطیف را تداعی می‌کند تا جایی که هیچ ویژگی منفی به رنگ فیروزه‌ای از جمله در روانشناسی داده نشده است.

 ویژگی‌های تاریخی‌ بودن این رنگ از جمله کهن‌گرایی، ایران‌گرایی و سنت‌مداری، به همراه لطافت زنانه،‌ از سوی کارشناسان، برای رنگ فیروزه‌ای مورد تأیید قرار گرفته است. رنگ فیروزه‌ای درواقع شبکه‌ای از مفاهیم است که به لحاظ فرهنگی، بسیار نمادین و مؤثر عمل می‌کند. رنگی که نشان از قدرت، سُنت و قدمت در تاریخ ایران دارد و به گواه کارشناسان، رنگی نشاط‌‌آور و تأثیرگذار نیز بوده است. رنگی که در بناها و ادبیات، ابزار بیان استعاره است و می‌تواند در میان آب و آسمان پیوند برقرار کند.

 مجموع ویژگی‌های ایران‌گرایی، کهن‌گرایی، سنت‌مداری و لطافت زنانه‌ و… که برای رنگ فیروزه‌ای معرفی شد، همگی عناصری هستند که سبب انتخاب این رنگ برای نماد قدرت و تجلیِ نهاد یا سامانه‌ی پادشاهی ایرانی است و البته همین دلایل، سبب مخالفت رژیم برای استفاده از این رنگ در مراسم بین‌المللی المپیک بود. هرچند که حکومت دیر‌ متوجه‌ این گافِ بزرگ شد، اما در هر‌ صورت از نمایش نماد ایران‌گرایی و پادشاهی ایرانی در عرصه‌ی بین‌الملل جلوگیری به عمل آورد.

شالِ زنان با سه رنگ پرچم ایران بدون علائم اسلامی

 قبل از اینکه به موضوع شال زنان بپردازم، لازم است تا شناخت و مطالعه‌ای هرچند کوتاه درباره‌ی پرچم جمهوری اسلامی داشته باشی. دلیل نام بردن از «پرچم جمهوری اسلامی» بجای «پرچم ایران» این است که هر یک از ویژگی‌های پرچمِ کنونی، نشانگر یکی از ارزش‌هایی است که انقلاب اسلامی، مبتنی بر آنها به پیروزی رسیده‌ است و در عمل هیچ نشانه‌ای از نماد‌ها و شناسه‌های ایرانی که نشان‌دهنده‌ی ملی بودن این پرچم باشد را در خود جای نداده و یک پرچم کاملا ایدئولوژیک است.

 طراح اصلی پرچم جمهوری اسلامی، شخصی به نام «حمید ندیمی» است که با همراهی یک شورای مشورتی نوزده نفره، کار بر روی این پروژه را به پایان رساند. شورای انقلاب در تاریخ ۱۵ تیرماه ۱۳۵۹ با ابلاغ ویژگی‌های کلی پرچم اعلام کرد که مشخصات هندسی و فنی پرچم با رعایت استانداردهای ابلاغی مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران تعیین شود. نخستین استاندارد پرچم در ۱۳۵۹ تدوین شد که دو بار در سال‌های ۱۳۸۳ و ۱۳۹۵ بازنگری شده که درنهایت ویژگی‌های فعلی این پرچم با مشخصات زیر تعیین‌شده است:

– رنگ پرچم به ترتیبِ عمودی، از سه رنگ مساوی سبز، سفید و سرخ تشکیل‌شده‌ است.
– علامت مخصوص جمهوری اسلامی ایران، به رنگ سرخ در وسط پرچم قرار دارد.
– عبارت «اللّه اکبر» در حاشیه پرچم به نشانه ۲۲ بهمن (روز بیست و دوم از ماه یازدهم سال هجری خورشیدی) یازده بار به ‌صورت نوار در مرز رنگ سبز با سفید و یازده بار به ‌صورت نوار در مرز رنگ سرخ با سفید (درمجموع ۲۲ بار) و به خطّ بنّایی (همان خطی که شعار اللّه اکبر بر بالای مناره‌های مساجد با آن نوشته می‌شود) تکرار شده است.
– لابلای حروف الله اکبرهای فوقانی، به رنگ سبز و الله اکبرهای تحتانی، به رنگ سرخ، پوشش داده‌شده است.
– نشان الله سرخ‌رنگ که در مرکز پرچم جمهوری اسلامی درج‌شده، ترکیبی از عبارت «لا اله الا الله» است.

با توجه به توضیح مشخصات پرچم جمهوری اسلامی، واضح است که تنها شناسه و البته کهن‌ترین نمادی که بر روی این پرچم به چشم می‌خورد، سه رنگ سبز و سفید و قرمز است. در حقیقت سه رنگ پرچم ایران، بدون استفاده از علائم و نماد‌های جمهوری اسلامی که در طراحی شال زنان برای کاروان المپیک به کار رفته، عامل دوم برای کنار گذاشتن این لباس در نمایشی بین‌المللی بود زیرا اگر به شالِ زنان در کاروان المپیک ۲۰۲۰ (۲۰۲۱) نگاهی بیندازیم خواهیم یافت که طراحی شال هرگز بر مبنای شناسه و نمادهای اسلامی و پرچم رژیم طراحی نشده بلکه برعکس، کاملاً گویای نمادی ملی و ایرانی است که این موضوع، خط قرمز نظام ولایت‌فقیه در جمهوری اسلامی طی چهل و دو سال گذشته تلقی می‌شود.

 هرچند که این طراحی، با گذر از شش خوان توانست خود را به پشت درهای فرودگاه بین‌المللیِ «خمینی» برساند، اما در خوان هفتم گرفتار شد و در آخرین لحظات، حاصل تلاش، هنرمندی و میهن‌دوستی طراح این لباس به هدر رفت. از این رو جا دارد از طراح این لباس به دلیل پرداختن به علائم و نمادهای اصیل ایرانی با وجود فضای امنیتی حاکم بر کشور در طراحی این اثر زیبا قدردانی شود.